O`yin texnologiyalari

Foydalanish doiralari. Ona tili va adabiyot darslarida o`quvchi matn bilan ishlashda, obrazlarning ijobiy,salbiy va murakkablik darajasini tahlil qiladi. bog`liq muammolar tahlil qilinadigan mavzularni o`rganishda foydalanish maqsadga muvofiq.

Afzalliklari. Ushbu sxema obrazlarning ijobiy, salbiy va murakkablik hamda o`zaro bog`liqligi, ularning ayrim xususiyatlarini aks ettiradi.

Qiyinchiliklari. O`quvchilar obrazlarni ifodalashda qiyinchiliklarga duch kelish mumkin.
Cho`lponning “Xalq” she`rini “T” chizmasi asosida o`rganish

She`rda ilgari surilgan ijobiy xususiyatlar	She`rda aks etgan salbiy jihatlar
Dengiz		Sabr kosasi to`ldi
To`lqin		Mustamlaka zanjirini uzadi
		Haq huquqini tiklashga qurbi yetadi
Kuch
		Tili boshqa, dili boshqa siyosatdonlarga qarshi
Isyon
		Qo`zg`aladi, ko`piradi, qaynaydi
Olov
Quvvat		Hovliqadi

FSMU

FSMU texnologiyasi .Bu texnologiyadan foydalanishda o`qituvchi har bir o`quvchiga FSMU texnologiyasining 4 bosqichi yozilgan qog`oz varaqlarini tarqatadi va yakka tartibda ularni to`ldirishni iltimos qiladi. Bunda:

F—fikringizni bayon eting

S—fikringiz bayoniga sabab ko`rsating;

M- ko`rsatgan sababingizni asoslovchi misol keltiring;

U—fikringizni umumlashtiring.

O`qituvchi o`quvchilar bilan bahs mavzusini belgilab oladi.

Yakka tartibdagi ish tugagach, o`quvchilar kichik guruhlarga ajratiladi va o`qituvchi kichik guruhlarga FSMU texnologiyasining 4 bosqichi yozilgan katta formatdagi qog`ozlarni tarqatadi.

Kichik guruhlarga har birlari yozgan qog`ozlardagi fikr va dalillarni katta formatda umumlashtirgan holda 4 bosqich bo`yicha yozishlari taklif etiladi.

O`qituvchi kichik guruhlarning yozgan fikrlarini jamoa o`rtasida himoya qilishlarini so`raydi.

Mashg`ulot o`qituvchi tomonidan muammo bo`yicha bildirilgan fikrlarni umumlashtirish bilan yakunlanadi.

Namuna:

1.Vazifa: “Oq kema” – o`lmas asar” mavzusi bo`yicha fikrlaringizni bayon qiling.

F - “Oq kema” qissasi Ch.Aytmatovning eng mashhur va o`lmas asarlaridan biridir.

S - “Oq kema” asarida yaxshilik va yomonlik, mehr va shafqatsizlik, muhabbat va nafrat kabi asriy muammolar o`z ifodasini topganligi bois u umrboqiydir.

M - Mo`min chol tabiatidagi soddalik, ezgulik, mehr-oqibat, mehnatsevarlik, kamtarlik O`rozqul timsolidagi shafqatsizlik, takabburlik kabi illatlarga qarshi qo`yilsa, bolakay qalbidagi soflik, mehribonlik xislatlari atrofdagi insonlarning, jumladan ota-onasining unga befarqligiga qarama-qarshi qo`yiladi. Masalan, Bolakay shoshib turgan bo`lsa ham o`zining sevimli toshlarini erkalab, unga e`tibor bilan qaraydi. Ammo bolakayning (holbuki, u bir Inson) quvonchiga Seydahmad ham, O`rozqul ham arzimas bir hodisa sifatida e`tibor qaratishmaydi.

U - qaysiki asar milliy qadriyatlarni, ezgulikni ulug`lar ekan, bu asarning umri boqiydir.

2. Vazifa: “Yordamchi so`zlar fikr ifodalash uchun zarur” mavzusi bo`yicha fikrlaringizni bayon qiling.

F - Yordamchi so`zlar o`ziga xos grammatik xususiyatga ega.

S - Yordamchi so`zlar gapida so`z va gaplarni bir-biriga bog`lash, munosabatga kiritish va qo`shimcha ma`nolar yuklash vazifalarini bajaradi.

M - Bog`lovchilar uyushiq bo`laklar va gaplarni o`zaro bog`lasa, ko`makchilar so`z birikmasi hosil qilishda ishtirok qiladi. Yuklamalar esa fikrga so`roq, taajjub, ayiruv, chegaralash kabi qo`shimcha ma`nolarni yuklab, so`zlovchining fikrini oydinlashtirish uchun xizmat qiladi.

U - Yordamchi so`zlar lug`aviy ma`noga ega bo`lmasa-da, nutqimizda ularning ahamiyati beqiyos .

3. Vazifa: “Badiiy ijodda ruhiy tahlilning o`rni katta” mavzusida fikringizni bayon qiling.

F - Inson ruhiyatining xususiyatlari hech qachon eskirmaydi. Shuning uchun ham badiiy ijodda odam ruhiyati tasviriga katta e`tibor qaratiladi.

S - Ruh ota murakkab tushuncha. Ruh odamning ko`ngliga tegishli narsa. Voqealar eskiradi. Lekin qahramonlarning ruhiy holatlari hech qachon eskirmaydi. Ularning haqqoniy tasviri barcha davrlardagi kishilarga ta`sir qilaveradi.

M - Alpomishga qarata Oybarchin tomonidan aytilgan. Qizlar sizni narmoda deb ataydi, Qizlarning aytgani menga botadi. Mardlar olishmaydi siltab otadi, Maydon bo`lsa, ish ko`rsatib ketadi“ so`zlari yigit ruhiyatini ostin- ustun qilib yuboradi. Alpomishning ruhiyatiga xos xususiyat bugungi kunda ham o`sha davrdagiday ahamiyatli.

U - Inson ruhiyati hech qachon eskirmas ekan, uni o`zida mahorat bilan aks ettirgan asar ham eskirmaydi.

Charxpalak

Ushbu metoddan yangi mavzuni o`rganishda hamda o`tilgan mavzularni takrorlashda foydalanish mumkin.

O`tkazilish tartibi:Birinchi bosqich:

O`quvchilar 5-7 kishidan iborat guruhlarga bo`linadilar.Har bir guruhga alohida bugungi mavzu yuzasidan matn yozilgan tarqatma beriladi.Guruh a’zolari 5- daqiqa ichida ushbu matn yuzasidan taqdimot tayyorlaydilar.

Ikkinchi bosqich;

Har bir guruhga birta flipchart va bir dona marker beriladi.(har bir guruh markerining rangi alohida bo`lishi shart. ) Flipchartda guruhlar taqdimot tayyorlagan mavzuning nomi yozilgan bo`ladi.(Masalan: A.Qahhorning ijodi bugun o`rganilayotgan bo`lsa, har bir guruhga uning hayot yo`lining qaysidir qirrasi mavzu qilinib matn holida birinchi bosqichda guruhlarga berilgan bo`lib , ular aynan shu mavzular bo`yicha taqdimot tayyorlagan bo`ladilar.1-guruhga ”A.Qahhorning bolalik yillari.”, 2 –guruhga ”A.Qahhor ijodining ilk bosqichi ” , 3- guruhga ”A.Qahhorning asarlari” kabi. )Flipchartlar ”Charxpalak” singari har ikki daqiqada guruhlar bo`ylab sayr qiladi.Bu vaqt ichida guruh a’zolari taqdimot vaqtida eslab qolgan ma’lumotlarini hamkorlikda eslab flipchartga yozadilar.Bir flipchart barcha guruhlarga tashrif buyurib bo`lgach, skoch bilan doskaga yopishtiriladi.Barcha guruhning flipcharti doskaga yopishtirilib bo`lingach o`qituvchi tomonidan yoki har bir guruhdan bir taqdimotchi chiqib, ma’lumotlar taqdim qilinadi va o`qituvchi tomonidan xulosalanadi.(Har bir guruhga alohida rangli marker berilishining ahamiyatri shundaki, flipchartlar doskaga yopishtirilgach, qaysi guruh a’zolari ko`proq va aniqroq ma’lumot o`rganganligi ko`rinib qoladi. )Guruh ishlari ,yozilgan to`g`ri ma’lumotlariga qarab baholanadi.