Ozbek mumtoz adabiyotida yusuf alayhissalom obrazi, anana va talqinlar

Sh.M. Mirziyoyev
Mavzuning dolzarbligi. Bugungi kunda mamlakatimizda talimga katta etibor qaratilmoqda. Yangi Ozbekistonda talim-tarbiya, ilm-marifat, adabiyot sohalarida olib borilayotgan islohotlar fikrimizning isboti. Oxirgi yillar ichida “Yangi O'zbekiston” tushunchasi real voqelikka aylanmoqda. Bu yangilanishlarning mazmun-mohiyatini birinchi navbatda nimalarda ko'rishimiz mumkin? Avvalo, shuni aytish kerakki, o'z yurtida ozod va erkin hayot, adolatli jamiyat barpo etishdek ulkan maqsadni o'z oldiga qo'ygan har qanday xalq, har qanday millat mashaqqatli taraqqiyot yolini bosib otadi. Xalq ilm — marifatli bolsagina, haqiqiy taraqqiyotga erishiladi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev “…har qaysi xalq hayotidagi ma'naviy uygonish jarayonlari milliy o'zlikni anglashga olib keladi” degan sozlaridan ham adabiyot xalq manaviyatini yuksaltirishda katta orin tutishini anglash qiyin emas. Biz bugun adabiyotimizni har tomonlama chuqur organib, yosh avlodga ham foydasi tegadigan tadqiqotlarni amalga oshirishimiz oldimizdagi muhim vazifadir. Buyuk bobomiz Abdulla Avloniy shunday degan edi: “Har bir millatning dunyoda borligini korsatadigan oinayi hayoti tili va adabiyotidir”. Shu boisdan mamlakatimiz istiqlolga erishgandan keyin ijtimoiy hayotimizning barcha jabhalarida katta ozgarishlar yuzaga keldi. Ozbekiston Respublikasi mustaqil davlat sifatida jahon hamjamiyatida oziga xos orin egallagan mamlakat sifatida namoyon boldi. Mamlakatimizning ijtimoiy- iqtisodiy, siyosiy-madaniy, ilmiy-texnikaviy taraqqiyotida shu qisqa davr ichida ulkan yutuqlarni qolga kiritishiga zamin tayyorladi. Malumki, davlatimiz istiqlolning ilk kunlaridan boshlab, taraqqiyotning oziga xos va mos yollarini tanlab oldiki, bu yol ozining har jihatdan asosli ekanligini isbotladi. Shuni aytishimiz kerakki, Ozbekiston davlati va bu mamlakatda yashayotgan xalq va millatlar tarixi nihoyatda uzoq zamonlarga borib taqaladi. Unda tarixiy- taraqqiyotning barcha sinovlari bosib otilgan. Mamlakatimiz koplab bosqinlarni ham, milliy ozodlik uchun kurashlar tarixini ham boshidan kechirgan. Ilm-fan, madaniyat, falsafa, adabiyot va umuman, jamiyat taraqqiyotini taminlaydigan barcha sohalarda yuksak yutuqlarni qolga kiritgan. Bu hududdan jahon ilm va madaniyatini ravnaq ettirishga xizmat qilgan buyuk olimlar, mutafakkirlar, ilmiy-badiiy ijod sohiblari yetishib chiqqan. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning quydagi « Adabiyot va sanat, madaniyatni rivojlantirish — xalqimiz manaviy olamini yuksaltirishning mustahkam poydevoridir ¹» degan so`zlari ozbek adabiyotshunosligi oldiga ko`plab muhim talablarni qoydi. Shu barobarida ajdodlarimiz merosini yangicha ruhda organish muhim masalalardan biri bolib qoldi.
Orta asrlar musulmon Sharq olamining buyuk mutafakkirlari qatorida mintaqamiz adabiy-ilmiy va ijtimoiy-falsafiy tafakkuri tarixida ozining boy va bebaho adabiy-badiiy, falsafiy-ijtimoiy, diniy-irfoniy va ilmiy-nazariy merosi bilan alohida orin tutgan, “Yusuf va Zulayho” dostonlarining oziga xos talqinda asar yaratgan Durbek va Abdurahmon Jomiylarning ijodini organish hamda manaviy-marifiy jihadlarini yosh avlodga yetkazish dolzarb vazifalardan biridir.
Takidlash joizki, asrlar davomida paygambarlar sarguzashti faqat ilohiy kitoblar doirasida qolib ketgan emas. Bunday ibratli lavhalar axloqiy — talimiy olamning korkam namunasi sifatida insonlar qalbiga, shuningdek, ogzaki hamda yozma badiiy adabiyotga teranroq kirib borgan. Yangi-yangi xalqona va yozma badiiy asarlarning yaratilishi uchun goyaviy-manaviy sarchashma vazifasini otagan.