O’zbekistan Respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministirligi Den sawliqti saqlaw ministrligi Qaraqalpaqstan Medicina instituti Fakulteti: 125-gruppa farmaciya

O’zbekistan Respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministirligi Den sawliqti saqlaw ministrligi Qaraqalpaqstan Medicina instituti Fakulteti:125-gruppa farmaciya Kafedrasi: Medicinaliq Ximiya

Tema:Xalıq qabılxonalari social institutı retinde

O’z betinshe jumis

Tayarlag’an: Ayapova Manzura

Qabillagan: Dauletova Jamila

Reje:

1.Germaniy gruppasi elementleri

2.Ximiyaliq ham fizikaliq qasiyetleri

3.Qollaniliwi ham biologiyaliq ahmiyeti

Germaniy elementi ashiliw tariyxi

• Germaniy bar ekenligin 1871 jılda Germaniy Germaniy Mendeleyev aldınan onı " ekasilitsiy" dep atadi hám udayı tákirarlanatuǵın sistemada bul element ushın orin qaldırdı. 1886 jılda nemis ximiki Germaniy Vinkler argirodit atlı mineral quramında sol waqıtta málim bolmaǵan element bar ekenin taptı hám oǵan watanı — Germaniya húrmetine Germaniy dep at berdi. Germaniy tarqaq element. Jer qabıqında salmaqlıq tárepinen 7-10~4* ni quraydı. Tábiyaatda erkin halda uchramaydi. Qospalar jaǵdayında temir, pyx, nikel-volfram kónida, toshko'mir, torf, neftda, termal suwda, suw ósimliginde hám silikatlar quramında boladı.

Germaniy altıngugurt menen 600-700°da GeS, 1000-1100° de GeS2, selen menen 500° de GeSe payda etedi. Galogenler menen ańsat reaksiyaǵa aralasıp, tetragalogenidlar beredi. Azot, kremniy, vodorod, uglerod menen tikkeley birikpeydi. Germaniy jáne onıń birikpeleri yarım ótkezgish materiallar, hár qıylı diodlar, tranzistorlar, detektorlar, termoelektrik hám termoemission materiallar, zergerlik ónimleri hám arnawlı krplamalar tayarlawda qollanıladı.

• Germaniy altıngugurt menen 600-700°da GeS, 1000-1100° de GeS2, selen menen 500° de GeSe payda etedi. Galogenler menen ańsat reaksiyaǵa aralasıp, tetragalogenidlar beredi. Azot, kremniy, vodorod, uglerod menen tikkeley birikpeydi. Germaniy jáne onıń birikpeleri yarım ótkezgish materiallar, hár qıylı diodlar, tranzistorlar, detektorlar, termoelektrik hám termoemission materiallar, zergerlik ónimleri hám arnawlı krplamalar tayarlawda qollanıladı.

Ximiyaliq ham fizikaliq qasiyetleri

• Germanyumning ıssılıq quwatı anomal formaǵa iye, yaǵnıy normal (terbelis) komponent dárejesinden joqarı shıńnı óz ishine aladı bul F. Zayts jazǵanı sıyaqlı : funktsiyalar maksimal dárejege iymek sızıq bermeydi” [32] hám gafniy, almaz hám grafitning ıssılıq sıyımlılıqlarınıń ǵayrıtabiiy minez-qulqları sıyaqlı, diffuziya (dissotsiatsiya) komponentin basqarıwshı Boltsman faktori menen anıqlama bernedi
• Germaniy eritilganda qısıqlıǵın asıratuǵın az sanlı anomal elementlardan biri bolıp tabıladı. Qattı germaniyning qısıqlıǵı 5, 337 g / sm 3 (25 ° C), suyıq germaniy 5, 557 g / sm 3 (1000 ° C de) . Bul ózgeshelikke iye bolǵan basqa elementlar suw, kremniy, galliy, antimon, vismut, ceriy, plutonyum bolıp tabıladı.

• Tiykarǵı mineralları : germanit (6, 2-10, 2%), argirodit (3, 65-6, 93%), reniyerit (5, 46 -7. 80%) hám plyumbogermanit (8, 18%). Erkin Germaniy kúlreń tusli metall ; qısıqlıǵı 5, 33 g/sm3, suyıqlanıw temperaturası 938, 25°, qaynaw temperaturası 2850°. Almaz tipida kristallanadi. Atom radiusı 1, 39 Germaniy Germaniy mort, onı mexanik islew qıyın. Germaniy tipik yarım ótkezgish. Hawada turaqlı ; qoz jaǵdayıǵa shekem qızdırılǵanında oksidlenip GeO2 ge aylanadı. Germaniyga suyultirilgan xlorid hám sulfat kislota tásir etpeydi.

• Ximiyalıq birikpelerde germaniy ádetde +4 yamasa +2 oksidleniw dárejelerin kórsetip beredi. Metall hám metall bolmaǵan ayrıqshalıqlardı birlestiradi. Bul halda +2 oksidleniw dárejesine iye bolǵan birikpeler biyqarar hám +4 oksidleniw dárejesine ótiwge beyim. Astında normal sharayatta germaniy hawa hám suw, shókpesi sıltılar hám kislotalardıń shıdamlı boladı. Ol altıngugurt hám azot kislotalarınıń ıssı koncentrlanǵan eritpelerinde aste eriydi Germaniy óz birikpelerinde +2 hám +4 valentli boladı. 500—700° ge shekem qızdırılǵanda GeO hám GeO2 ge shekem oksidlenedi

Paydalanilgan a'debiyatlar

• 1.www.wikipedia.org
• 2.www.ziyonet.uz
• 3.Anorganikaliq ximiya (Tasheev)
• 4.Anorganikaliq ximiya (N.Parpeyiv A.Muftaxov F.Rahimov)