O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Kosmik tezliklar. Suniy yoldoshlar
Kosmiktezlik-jismYersunʼiyyoʻldoshi,sunʼiysayyoraboʻlishiuchunyokiuQuyoshsistemasini butunlaytarketishiuchunungaberiladiganuchtaengkichiktezlik.BirinchiKosmiktezlik(~7,91 km/s)
jismingYersirtidannolinchibalandlikdadoiraviyorbitaboʻylabharakatlanishiuchun kerakboʻladiganenergiyaniifodalaydi.Tezlikoshaborgansarijismelliptikorbitaboʻylab
harakatlanaboshlaydi.JismikkinchiKosmiktezlik(-11,2 km/s)daYerganisbatanparabolik
trayektoriyaboʻyichaharakatlanadi.
IkkinchiKosmiktezlikdanyuqoritezlikdajismgiperbolik
trayektoriyaboʻyichaharakatlanadivauYerningtortishkuchiniyengib,Quyoshningsunʼiy
yoʻldoshigaaylanadi.JismYersirtidauchinchiKosmiktezlik
(-16,7 km/s)
niolib,Quyoshga
nisbatanparabolaboʻylabharakatlanadi(Yerorbitasiyaqinidabutezlik42,1 km/sgateng)va
Quyoshsistemasiningtortishkuchidoirasidanchiqibketadi.KosmiktezlikkattaliklariYer
atmosferasiqarshiligi,Yersiqilishivaboshqanihisobgaolmaganholdakeltirilgan.Kosmik
tezliknibarchaosmonjismlariganisbatanqoʻllashmumkin.Mas,OyuchunbirinchiKosmik
tezlik-1,7 km/s,ikkinchiKosmiktezlik~2,4 km/s.[1]
Sunʼiyyoʻldosh —birorosmonjismiatrofidaorbitaboʻylabharakatlanadigankosmikapparat.
DunyodabirinchimartaSSSRdaYersunʼiyyoʻdsoshi(YESI)(1957),Quyosh(1959),Oy(1966),
Venera(1975)sunʼiyyoʻldoshlari,AQShdaMarssunʼiyyoʻldoshlari(1971)uchirilgan.YESYning
minimaluchishbalandligi140-150 km,maksimaluchishbalandligibirnechayuzmingkm.Orbita boʻylabaylanishdavri1,5soatdanbirnechasutkagacha.Ekvatortekisligiyaqinidagiorbitada
turuvchiYESYekvatorial;YerqutblariyaqinidanoʻtuvchiorbitadagiYESYkutbiy;aylanma
ekvatorialorbitagachiqarilgan,Yersirtidan35800 kmgauzoqlashtirilganvaYeraylanishi

• yoʻnalishiboʻyichaharakatlanib

YeraylanishyoʻnalishigamoskeluvchiYESI(Yersirtidagibiror
nuqtasidaqoʻzgʻalmasdekboʻlibtuyuladi)statsionardebataladi.YESYningasosiyturiorbital
kosmikkemahisoblanadivaorbitalst-yadantaʼminlanadi.
Yernikuzatuvchisunʼiyyoʻldosh —ERS2ningtoʻliqoʻlchamdagimodeli⤴️