O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Termodinamik muvozanatda bolmagan tizimlarda ko’chish hodisalari


Termodinamikmuvozanat-termodinamiktizimholati;bundatizimnitavsiflovchibarcha
parametrlaraniqqiymatlargaegaboʻlib,buqiymatlartashqimuhitoʻzgarmasa,istaganchavaqt davomidaoʻzgarmayqolaveradi.Termodinamikmuvozanatholatigaoʻtgantizimdaissiqlik
oʻtkazuvchanlik,diffuziyakabiharqandayqaytmasjarayonlartoʻxtaydi.
Tizimningtashqimuhitbilanoʻzaromunosabatigaqarab,uningTermodinamikmuvozanat
holatigaoʻtganliginiturlifizikkattaliklarningkuzatilayotgansharoitdagierishganchegaraviy
qiymatlariorqalianiklashmumkin.Mac,tashqimuhitdanadiabatiktarzdaajratilgantizimda
entropiyaoʻziningerishishimumkinboʻlganengkattaqiymatgaegaboʻladi;termostatdagitizim uchunerkinenergiyaengkichikqiymatnioladi;oʻzgarmastashqibosimtaʼsiridaboʻlgan
termostatdagitizimuchunGibbstermodinamikpotensialiengkichikqiymatgaerishadi.
Shubhasiz siz hech qachon tushunchasini eshitgansiz termodinamikaning qonunlari. Shuningdek, u termodinamikaning printsiplari bilan mashhur. Bular ushbu fizikaning eng oddiy formulalariga taalluqlidir. Go'yo u hamma narsaning asosi jihatidan bizning otamizdir. Ular termodinamik tizimlar deb ataladigan
xatti-harakatlarni tavsiflash uchun mas'ul bo'lgan formulalar holatlari to'plamidir. Ushbu tizimlar harorat, energiya va entropiya kabi asosiy fizikaga tegishli barcha narsalarni o'rganish va tushunish uchun nazariy jihatdan ajratilgan olamning bir qismidir.
Ushbu qonunlar boshqacha yoki kelib chiqishiga ega. Ba'zilari oldingilaridan tuzilgan. Termodinamikaning so'nggi ma'lum qonuni - nol qonuni. Ushbu qonunlar laboratoriyalarda olib boriladigan barcha tadqiqotlar va tadqiqotlarda doimiydir. Ular bizning koinotimiz qanday ishlashini tushunish uchun juda muhimdir. Biz termodinamikaning qonunlari nima ekanligini birma-bir ta'riflaymiz.
Lorens almashtirishlari va undan chiqadigan xulosalar.
Lorentsalmashtirishlari(nisbiylikningmaxsusnazariyasida)—ikkiinersialsanoksistemasiga oidkoordinatalarvavaqtlariningoʻzarobogʻlanishiniifo-dalovchiformulalar.Buformulalarni
1904-yildaX.A.Lorentsoʻzining"Yorugʻliktezligigaqaragandakichiktezlikbilan
harakatlanuvchisistemadagielektromagnithodisalar"nomliklassikasaridakeltiradi.
Nisbiylikningmaxsusnazariyasigaasosan,harqandayikkiinersialsanoqsistemasidavaqtva
fazobirjinsliharaktergaegaboʻlib,ularningikkalasistemadagixususiyatlaribir-biridanfarq
qiladi.Mac,vaqtikkalasanoqsistemadaikkixiltarzdaoʻtibboradi.Ikkiinersialsanoq
sistemadaikkixiltarzdaoʻtibboradi.Ikkiinersialsanoq
sistemadanbiriikkinchisiganisbatanxoʻqiningmusbatyoʻnalishiboʻyichaoʻzgarmasvtezlik
bilanharakatlanayotganboʻlsin.Lorentsalmashtirishlaridannisbiyliknazariyasiningbarcha
kinemetikeffektlarinikeltiribchikarishmumkin.Lorentsalmashtirishlaridannisbiylik
nazariyasiningaslmohiyati,xususan,uzunlikvavaqtoraligʻiningnisbiyligihaqidagimuhimfizik
xulosakelibchiqadi.[1]
Lorents almashtirishlari (nisbiylikning maxsus nazariyasida) — ikki inersial sanok sistemasiga oid koordinatalar va vaqtlarining oʻzaro bogʻlanishini ifo-dalovchi formulalar. Bu formulalarni 1904-yilda X. A. Lorents oʻzining "Yorugʻlik tezligiga qaraganda kichik tezlik bilan harakatlanuvchi
sistemadagi elektromagnit hodisalar" nomli klassik asarida keltiradi. Nisbiylikning maxsus nazariyasiga asosan, har qanday ikki inersial sanoq sistemasida vaqt va fazo bir jinsli harakterga ega boʻlib, ularning ikkala sistemadagi xususiyatlari bir-biridan farq qiladi. Mac, vaqt ikkala sanoq sistemada ikki xil tarzda oʻtib boradi. Ikki inersial sanoq sistemadan biri ikkinchisiga nisbatan x oʻqining musbat yoʻnalishi boʻyicha oʻzgarmas v tezlik bilan harakatlanayotgan boʻlsin. Lorents almashtirishlaridan nisbiylik nazariyasining barcha kinemetik effektlarini keltirib chikarish mumkin. Lorents almashtirishlaridan nisbiylik nazariyasining asl mohiyati, xususan, uzunlik va vaqt oraligʻining nisbiyligi haqidagi muhim fizik xulosa kelib chiqadi.[1]
Foydalangan adabyotlar: www.ziyo.net www.wikipidea.org Usmonov fizika kitobi