Oʻzbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti telekommunikatsiya texnologiyalari fakulteti 414-20 guruh Labaratoriya ishi

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI



TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI

Fakulteti 414-20 guruh

Labaratoriya ishi

Fan: Ma’lumotlar tuzilmasi va algoritmlar

Bajardi: Sardor Tog’ayev

Tekshirdi: Bo’riyev .Y.A

TOSHKENT – 2021
2-Topshiriq.

1. Ma’lumotlarni tuzilmadan qidirish

Kompyuterda ma’lumotlarni qayta ishlashda qidiruv asosiy amallardan biri hisoblanadi. Uning vazifasi berilgan argument bo’yicha massiv ma’lumotlari ichidan mazkur argumentga mos ma’lumotlarni topish yoki bunday ma’lumot yo’qligini aniqlashdan iborat.

Ixtiyoriy ma’lumotlar majmuasi jadval yoki fayl deb ataladi. Ixtiyoriy ma’lumot (yoki tuzilma elementi) boshqa ma’lumotdan biror bir belgisi orqali farq qiladi. Mazkur belgi kalit deb ataladi. Kalit noyob bo’lishi, ya’ni mazkur kalitga ega ma’lumot jadvalda yagona bo’lishi mumkin. Bunday noyob kalitga boshlang’ich (birinchi) kalit deyiladi. Ikkinchi kalit bir jadvalda takrorlansada u orqali ham qidiruvni amalga oshirish mumkin. Ma’lumotlar kalitini bir joyga yig’ish (boshqa jadvalga) yoki yozuv sifatida ifodalab bitta maydonga kalitlarni yozish mumkin. Agar kalitlar ma’lumotlar jadvalidan ajratib olinib alohida fayl sifatida saqlansa, u holda bunday kalitlar tashqi kalitlar deyiladi. Aks holda, ya’ni yozuvning bir maydoni sifatida jadvalda saqlansa ichki kalit deyiladi.

Kalitni berilgan argument bilan mosligini aniqlovchi algoritmga berilgan argument bo’yicha qidiruv deb ataladi. Qidiruv algoritmi vazifasi kerakli ma’lumotni jadvaldan topish yoki yo’qligini aniqlashdan iboratdir. Agar kerakli ma’lumot yo’q bo’lsa, u holda ikkita ishni amalga oshirish mumkin:

1. 
   Ma’lumot yo’qligini indikatsiya qilish (belgilash)
   
2. 
   Jadvalga ma’lumotni qo’yish.
   

Faraz qilaylik, k – kalitlar massivi. Har bir k(i) uchun r(i) – ma’lumot mavjud. Key – qidiruv argumenti. Unga rec - informatsion yozuv mos qo’yiladi. Jadvaldagi ma’lumotlarning tuzilmasiga qarab qidiruvning bir necha turlari mavjud.

2. 
   Ketma-ket qidiruv algoritmi
   

Mazkur ko’rinishdagi qidiruv agar ma’lumotlar tartibsiz yoki ular tuzilishi noaniq bo’lganda qo’llaniladi. Bunda ma’lumotlar butun jadval bo’yicha operativ xotirada kichik adresdan boshlab, to katta adresgacha ketma-ket qarab chiqiladi.

Massivda ketma-ket qidiruv (search o’zgaruvchi topilgan element tartib raqamini saqlaydi).

Ketma-ket qidiruv algoritmi C++ tilida quyidagicha bo’ladi:

int qidiruv(int key){

for (int i=0;i

if (k[i]==key) { search = i;return search;}

search = -1;

return search;

}}

Massivda ketma-ket qidiruv algoritmi samaradorligini bajarilgan taqqoslashlar soni M bilan aniqlash mumkin. M_min = 1, M_max = n. Agar ma’lumotlar massiv yacheykasida bir xil ehtimollik bilan taqsimlangan bo’lsa, u holda M_o‘rt  (n + 1)/2 bo’ladi.

Agar kerakli element jadvalda yo’q bo’lib, uni jadvalga qo’shish lozim bo’lsa, u holda yuqorida keltirilgan algoritmdagi oxirgi ikkita operator quyidagicha almashtiriladi.

n=n+1;

k[n-1]:=key;

r[n-1]:=rec;

search:=n-1;

return search;

Agar ma’lumotlar jadvali bir bog’lamli ro’yhat ko’rinishida berilgan bo’lsa (5.1-rasm), u holda ketma-ket qidiruv ro’yhatda amalga oshiriladi.

21. Berilgan ro’yhatda qidirilayotgan element transpozitsiya usuli bilan qancha murojaatda ro’yhat boshiga kelishini aniqlash dasturini tuzing.
#include

using namespace std;

int izlash(int* a, int k, int n ) {

int p=n,h=0;

while(p!=-1) {

for(int i=0; i

if(a[i]==k) {

p=i;

if(p==0) {

return h;

} else {

swap(a[i],a[i-1]);

h+=1;

}

}

}

if(h==0) p=-1;

}

return h;

}

int main() {

int i,n,k,h;

cout<<"N:"; cin>>n;

int a[n];

cout<

for(i=0; i

cin>>a[i];

}

cout<<"Izlanayotgan elementni kiriting:";

cin>>k;

h=izlash(a,k,n);

if(a[0]==k) {

cout<<"Emelent topildi, "<

} else {

cout<<"Izlanayotgan element topilmadi!";

}

}