Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti «muqobil energiya manbalari» kafedrasi

Energiya tejashni tekshirish va ekspertiza qilish turlari va taritibi
9. Dastlabki energetik ekspertiza (tekshiruv) ga kuyidagilar taalukli: ishlab chizaruvchi kuchlar tarakkiyoti va joylashtirilishining loyixaviy sxemalari, tarakkiyot sxemalarining loyixasi iktisodiyotni, xududiy sxemalarni, energiya tejashni, me’eriy-texnik xujjatlar, me’er va koidalar loyixasini, YAngi energiya talab texnika, texnologiya yaratish va materiallar xujjatlarini aks ettiradi. Ishlab chikilgan xuj-jatlarning xozirgi zamon Fan, texnika yutuklari va texnologiyalariga, xamda amaldagi me’eriy xajjatlarga mosligi baxolanadi, ularning iktisodiy samarasi xisobga olinadi; texnik-iktisodiy asoslar vayangi kurili shva amaldagi ob’ektlarni kengaytirish loyixalariga, energeiya tejamkor texnologiya, uskuna va materiallar sotib olish xujjatlariga baxo beriladi.
Kurilish kiymati va muddatlari, ob’ektlarning uzini uzi koplashiga, tanlangan uskuna, texnologiyalarning tugriliga baxo beriladi, loyixani ruyobga chizarish buyicha mukobil variantlar bilan solishtiriladi; Energiya manbalaridan foydalanish samarasigak ba’o beriladi. YOzilђi-energetik manbalardan foydalanuvchi uskunaning ish samaradorligi tekshirib chiziladi (energiya, yozilђi sarflash xisobi, ulardan foydalanish xisoboti, yozilђi-energiya xarajatlari taxlili va boshkalar). Amaldagi uskuna ish kursatgichi loyixaviy kursatkichlar bilan solishtiriladi, nomoslik sabablari aniklanadi.
Tekshiruv naktijalari iste’molchining energiya pasportiga kiritiladi, uning namunasi Uzdavenergonazorat tomonidan tasdiklanadi. Tekshiruv natijalari buyicha xulosa va yozilђi-energetik manbalardan foydalanish samarasini oshirishga oid tavsiyalar beriladi.
10. Ishga tushirish va foydalanishga toprishdan oldin utkaziladigan ekspertiza energiya tejash ob’ektlarining energiyadan foydalanuvchi uskunalarida utkazilib, bunda kurilgan uskunaning Davlat anzalari, SNiP (KMK - zurilish me’yorlari va zoidalari), me’eriy xujjatlar talabilariga va energiya samarasi kursatgichlari bo‘yicha loymxaviy ma’lumotlarga javob berish tekshiriladi.
11. Energiya tejash ekspertizasini o‘tkazish davriyligi – kamida 3 yilda bir marta. Avval berilgan tavsiyalarning bajarilishi tekshiriladi. Energiya manbalarini iste’mol zilish dinamikasi va maxsulotishlab chizarishga ketgan solishtirma xarajatlarga baxo beriladi (ishlab chizarishning umumiy moddiy xarajatlaridagi energiya tejash, energiya manbalari narxi).
Tekshirish natijalari bo‘yicha istemolchining energiya pasportiga o‘zgartirishlar kiritiladi, xulosa va tavsiyalar beriladi.

12. 
    Navbatdan tashzari ekspertiza Davlat energiya nazoratining tashabbusi bilan zuyidagi xollarda o‘tkaziladi:
    

• 
  bilvosita alomatlar bo‘yicha (energiya manbalari umumiy va solishtirma iste’molining, maxsulot tannarxi va uni tarkib etuvchi yozilђi tannarxi atrof muxitga tashlamalar ortirish), energiya manbalaridan foydalanish samaradorligini pastga tushib ketganligi to‘ђrisidagi taxmin bo‘yicha;
  
• 
  Ekspertiza natijalari ularning to‘ђriligiga shubxa o‘yђotsa;
  
• 
  Iste’molchi tomonidan yozilђi – energetik manbalaridan foydalanishga boђliz imtiyozlar berish to‘ђrisida Davlat boshzaruv idoralariga murojat zilingan bo‘lsa.
  

12. 
    Maxalliy va ekspress – ekspertiza zaruratga zarab o‘tkaziladi va xajm, vazt bo‘yicha cheklangan xususiyatga ega. Bunda, energiya manbalaridan bir turining (elektr yokiissizlik energiyasi, zattiz, suyuz yoki gazsimon yozilђi). Ikkilamchi manbalarning, aloxida yoki bir gurux agregatlarining energiyadan foydalanish samaradorligining ayrim ko‘rsatgichlaribo‘yicha baxo beriladi.
    
13. 
    Korxona, tashkilot va muassasalar ekspertiza va tekshiruv
    

natijalari bo‘yicha berilgan tavsiyalarning bajarilishi to‘ђrisida muntazam (belgilangan tadbirlarning muddatiga zarab), lekin kamida yilda 1 marta “Uzdavenergonazorat” ga axborot beradi.
Energiya tejash bo‘yicha tekshiruv va ekspertiza o‘tkazish uslubi.
15. Energiya tejash bo‘yiyaa ekspertiza va tekshiruv ekspert
tashkilotlar tomonidan “Uzdavenergonazorat” Agentligi tasdizlagan va “Uzdavnefgazinspeksiya” bilan kelishilgan uslubda o‘tkaziladi.
16. Energiya tejash bo‘yicha ekspertiza va tekshiruv o‘tkazish uslubi amaldagi iztisodiyot soxalarida yozilђi-energetik manbalaridan foydalanish samaradorligini baxolash usullari asosida ishlab chiziladi.

17. 
    Ekspertiza va tekshiruv o‘tkazishdan oldin ishlab chizilgan uslubga muvofiz ish dasturi tuziladi (tex. vazifa) va tekshiriladigan iste’molchi bilan kelishiladi.