O‟zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi guliston davlat universiteti

Mavzuni mustahkamlash yuzasidan savollar
:
1.Shoshilinch vaziyatlarda birinchi yordam ko‘rsatish qoidalari haqida tushuncha 
bering? 
2.Birinchi tibbiy yordamning umumiy tamoyillarini sanab bering? 
3.Birlamchi ko‘zdan kechirishni o‘tkazish qoidalari haqida tushuncha bering? 
4.Ikkilamchi ko‘zdan kechirishni o‘tkazish qoidalari haqida tushuncha bering? 
 
4.2. Mavzu: Birlamchi ko‟rikni o‟tkazish qoidalari va tartibi
. 
Reja:
1.
Terminal holatlar 
2.
O‘lim va uning turlari 
3.
DRABC haqida tushuncha. 
Mavzuga oid tayanch tushunchalar
 

---

89 
Klinik o‘lim, sotsial o‘lim, biologik o‘lim, asfiksiya, taxikardiya, bradikardiya, mushuk 
ko‘zi sindromi, murda dog‘lari, yurak urishi to‘xtashi. 
Terminal holat
– bu hayot bilan o‘lim orasidagi chegaradir. U bir necha 
darajadan iborat: 
1.
predagoniya 
2.
Agoniy. 
3.
O‘lim. 
O’limning ham bir necha turi mavjud
:
1.
Klinik o‘lim 
2.
Sotsial o‘lim 
3.
Biologik o‘lim 
Klinik o’limning asosiy belgilari
: 
1.
Yurak urishdan to‘xtagan 
2.
Nafas olish belgilari yo‘q 
3.
Behushlik
Klinik o‘lim o‘rtacha 3-5 minut davom etadi. Bu vaqt 1-2 minutgacha qisqarishi 
yoki 10-15 minutgacha uzayishi mumkin. 
Klinik o’limning qo’shimcha belgilari
: 
1.
Qorachiqning kengayishi
2.
Teri qoplamalarining oqarishi 
3.
Reflekslarning yo‘qolishi 
Sotsial o‘limda bosh miya hujayralari o‘lishi, yurak-o‘pka faoliyati tiklanishi 
mumkin.
Biologik o’lim
- orqaga qaytarib bo‘lmaydigan jarayondir. 
Belgilari: 
1.Yorug‘likka javob reaktsiyasi yo‘q 
2.Qorachiq torayadi 
3.Nafas va puls yo‘q
4.Murda dog‘lari paydo bo‘ladi. 
Jarohatlangan va og‘ir shikastlangan bemorlarni birlamchi ko‘rikdan 
o‘tkazish uchun quyidagilar amalga oshiriladi: 
D - jabrlanuvchi va yordamchini zararsizlantirish.
Bunda voqea sodir bo‘lgan joyning xususiyatlaridan kelib chiqqan holda harakat 
qilinadi. Agar qishning issiq kuni bo‘lsa, jabrlanuvchining nafas yo‘llarini 
bo‘shatish maqsadida yoqasi bo‘shatiladi, ustki qalin kiyimlari echib tashlanadi. 
Xuddi shunday yordam beruvchi ham o‘ziga qulay holat yaratish maqsadida 
kiyimlarini engillatib, shundan so‘nggina birinchi yordam ko‘rsatishga kirishadi.
R - es-hushini tekshirish (peshonaga bir qo‘limizni qo‘yib, 2-chi qo‘limiz bilan 
elkasiga urib ko‘ramiz va biror narsa so‘raymiz). 
Zararlangan inson qattiq jarohat tufayli xushdan ketishi yoki o‘ta holsizlik 
sababli ko‘zi yumuq xolda yotishi, shu bilan o‘zini xushdan ketganday tutishi 
mumkin. Shuning uchun jabrlanganning es-xushini aniqlash maqsadida bir qo‘lni 
bemor peshonasiga qo‘yib turgan holda savol beriladi. Agar bemor xushida bo‘lsa, 
u holda peshonasi harakatga keladi va biz buni qo‘limiz bilan sezamiz. 

---

90 
A - Nafasni tekshirish (ko‘raman, eshitaman, sezaman). 
Bunda 
ko‘zimiz 
bilan 
jabralnuvchining 
ko‘krak 
qafasi 
harakatlanayotganini ko‘ramiz.
Bemorning burniga quloq tutib, nafas shovqinini eshitamiz. 
Qo‘limizni bemorning ko‘krak qafasi ustiga qo‘yib, bemoring nafas olayotgan 
yoki olmayotganini sezamiz. Sog‘lom odam 1 daqiqada 16-20 ta nafas oladi. 
B - Nafas yo‘llari ochiqligida (qo‘lni bo‘yin orqasidan o‘tkazib, o‘ng qo‘l bilan 
pastki jag‘ yuqoriga va orqaga tortiladi). Og‘izni yot narsalardan tozalab, yoshidan 
qatiy nazar 2 marta sinov nafas beriladi. 
S - Bemorning tomir urishi (puls) ni tekshirish. Buning uchun jabrlanuvchining 
bilak va uyqu arteriyalaridagi tomir urishi tekshiriladi. Sog‘lom odamning tomiri 1 
daqiqada 70-80 tagacha uradi.