|
3) Mansabdor shaxslarning huquq ijodkorligi. Avvalo, mansabdor
shaxs tushunchasini aniqlab olish lozim, chunki amaldagi qonunchilikda unga
tegishli ta’rif berilmagan. Holbuki, mansabdor shaxs ֪– davlat hokimiyat yoki
boshqaruv organida yoxud nodavlat tashkilotida muayyan lavozimni egallagan,
unga yuklangan vazifalarni bajarish uchun huquqiy hujjatlar qabul qilish va
amalga oshirish vakolatiga ega bo‘lgan shaxsdir.
Nodavlat tashkilotlar (xo‘jalik, tijorat, ijodiy va hokazo) rahbarlarining
huquqiy hujjat qabul qilish va amalga oshirish bo‘yicha vakolatlari mehnat,
fuqarolik, moliya va boshqa sohalarga oid qonunchilik qoidalaridan kelib chiqadi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarida nazarda tutilgan quyidagi mansabdorlik lavozimlarini sanab o‘tish mumkin: Prezident, Oliy Majlis Qonunchilik palatasining Spikeri, Bosh vazir, vazir, hokim, prokuror, sudya, boshqarma va bo‘lim boshliqlari, korxona, muassasa, tashkilotlar rahbarlari va boshqalar. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti davlatimizdagi eng oliy mansabdor shaxs hisoblanadi.
Mansabdor shaxsning normativ-huquqiy hujjatlar loyihasini tayyorlash va
uni qabul qilish bo‘yicha faoliyati huquq ijodkorligi hisoblanadi. Biroq, uning
huquqni qo‘llash bilan bog‘liq xatti-harakati huquq ijodkorlik faoliyati doirasiga kirmaydi.
Huquq ijodkorligi jarayoniga turli-tuman hayotiy vaziyatlar, ijtimoiy omillar (sotsial faktorlar) jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Ijtimoiy omillar huquqiy tartibga solish ehtiyojini aniqlashga, huquqiy hujjat loyihasini tayyorlashga, qonunchilik hujjati loyihasini muhokama qilish va qabul qilishga, pirovardida uning mazmuniga u yoki bu tarzda ta’sir o‘tkazuvchi ijtimoiy hayot hodisalaridir. Huquqni yaratish va shakllantirish jarayoniga eng avvalo iqtisodiy (moddiy), siyosiy,
ijtimoiy, mafkuraviy va boshqa omillar ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois huquq yaratish jarayonida ijtimoiy omillar imkon qadar to‘la hisobga olinsa, yaratilayotgan qonunlar (huquqiy hujjatlar) jamiyat rivojlanishining obyektiv qonuniyatlariga, taraqqiyot ehtiyojlariga shunchalik mos keladi, hayot bilan hamohang bo‘ladi.
Ijtimoiy ahamiyatga molik muayyan normativ-huquqiy hujjatni yaratishda
qonun chiqaruvchi organ, har qanday huquq ijodkorlik subyekti quyidagi vazifalarni bajarishi lozim bo‘ladi:
– tegishli normativ-huquqiy hujjat qabul qilinishi zarurligini belgilovchi
turli sotsial omillarni o‘rganish;
– huquqiy normalarni shakllantirish (loyihalashtirish) chog‘ida ijtimoiy
va milliy qatlamlarning, sinflarning, butun jamiyatning turli-tuman manfaatlarini aniqlash va e’tibor bilan inobatga olish;
– tayyorlanayotgan huquqiy normalar loyihasini tarixan avval qabul
qilingan analogik hujjatlar bilan va xorijiy davlatlarda bugungi kunda amal
qilayotgan shunday huquqiy qoidalar bilan qiyosiy tahlil o‘tkazish;
– zaruriyat taqozo etganda ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning
oqilona variantlarini aniqlash uchun ijtimoiy eksperiment yo huquqiy eksperiment (tajriba) o‘tkazish;
– loyihalashtirilayotgan huquqiy normaning huquqiy tizimda amal qilayotgan boshqa normalar bilan o‘zaro aloqasi va o‘zaro ta’sirining xususiyatlarini,
tabiatini aniqlash kabi qator harakatlarni amalga oshirish Huquq ijodkorligi davlat faoliyatining huquqiy shakllaridan biri bo‘lib, bu
jarayonda quyidagi funksiyalar bajariladi: qonunlar, boshqa huquqiy hujjatlar
loyihasini tayyorlash; amaldagi qonunchilikni yangilash, uni ijtimoiy taraqqiyot ehtiyojlariga doimo moslashtirib turish; eskirgan huquqiy normalarni bekor qilib borish; huquqda hal etilmagan jabhalar, bo‘shliq(probel)ni to‘ldirib borish;
qonunchilikni tartibga keltirish bir tizimga solish(sistemalashtirish).
Davlat qonunchilik faoliyati orqali siyosiy, iqtisodiy, sotsial-madaniy va
mafkuraviy hayotning hamma sohalaridagi eng muhim masalalarni hal etishga qaratilgan normativ-huquqiy hujjatlar yaratadi. Qonunchilik funksiyasi har
qanday davlatning ajralmas funksiyasi bo‘lib, bu uning shunday bir faoliyat
yo‘nalishiki, unda davlatning oliy vakillik idorasi ijtimoiy tajribani umumlashtirish asosida jamiyatga davlat rahbarligini o‘tkazish va ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish maqsadida qonunlar yaratadi, mavjud qonunlarni o‘zgartiradi va
eskirganlarini bekor qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
