38
3.6 Bitiruv malaraviy ishi (BMI)
BMI 3 yil mobaynida kollej o`quvchisi tomonidan hunar o`rganishga
qaratilgan va muhim ahamiyat kasb etuvchi jarayonning oxirgi bosqichi hisoblanadi.
Shu sababli ham kollejda BMI o`quvchining u tanlagan (davlat ta'lim
standartlari
asosida bajariladigan, ishlab chiqarish bilan bog`liq) yo`nalish bo`yicha musta'qil
ravishda bajarilagan ishi bo`lib, texnik xodim sifatida mujassamlashgan mutaxassis
tomonidan ishlab chiqarishning, muhandislik, texnik va texnologik vaziyatlarga
bog`langan nazariy bilimlarni amalda qo`llab,
ishlab chiqarish muammosini
yechimini topa olishga yo`naltirilgan hamda olingan natijalarga o`quvchining o`zi
tomonidan musta'qil ravishda baholana olinadigan maqsadli ishi hisoblanadi. Bundan
tashqari diplom ishida talabaning uch muddat ichida kollejda-dars mashg`ulotlari
jarayonlarida (ayniqsa mutaxassisli yo`nalishi fanlari bo`yicha) olgan bilimlarin
nazoratdan o`tkazish amalga oshiriladi.
Yana shuni qo`shimcha qilish lozimki, diplom ishi bajarilishi davrida, talaba
tomonidan progressiv texnologiyalarni, chet ellik mutaxassislar tajribasini,
kompyuter texnologiyasini, zamonaviy yangi texnologik jarayonlarni ishlab chiqarish
korxonariga, tashkilot va muassasa ish tsikliga olib kirish qobiliyati darajasi ham
baholanadi BMI davrida o`quvchidan musta'qil fikrlash-ijod qilish va uning asosida
ishlab chiqarishga yoki texnologik jarayonga kichkina bo`lsa ham yangilik olib kirish
talab etiladi. Albatta diplom ishi olingan natijalarning iqtisodiy samaradorligini
hisoblash natijalarini (faqat ijobiy tomonga) ham o`z ichiga oladi.
Diplom ishining
sifati o`quvchi tomonidan mavzu muammolari yechimining texnologiyabopligi va
o`quvchi tomonidan mavzuga olib kirilgan yangilik elementlariga qarab baholanadi.
BMI o`quvchida uning nazariy jihatdan olgan bilimlarini ishlab chiqarishning
aniq texnologik yoki boshqa shunga yaqin jarayonlari bilan bog`lashga imkon
yaratiladi. Diplom ishining hajmi davlat ta'lim standartlari va namunaviy dasturlar
talablaridan kelib chiqib, o`quvchining kasb yo`nalishi xususiyatlarini e'tiborga olgan
holda kollej kengashi va kafedra yig`ilishi tomonidan belgilanadi va tasdiqlanib
kuchga kiritiladi. Shu sababli ham diplom ishi topshirig`ining turi, mant mazmuni,
uni
bayon etilish ketma-ketligi, ma'nosi va h.o. har xil bo`ladi. Diplom ishining
grafik (ya'ni chizmada, katta formatga chiqariladigan, asosiy bo`limdan ajratib
bo`lmaydigan) qismi ham hajm va son jihatdan har xil bo`lib, rahbar yoki kafedra
tomonidan o`quvchining yo`nalishi
xususiyatlaridan, ishning mazu topshirig`idan
kelib chiqib belgilanishi mumkin.
BMI mavzusi, ish rahbari tomonidan ishlab chiqilishi, kafedra yig`ilishida
muhokamadan o`tkazilib kollej rahbari tomonidan buyruq asostda tasdiqlanishi bilan
o`quvchining boshqa musta'qil ishlaridan farq qiladi. Diplom ishi bo`limlari bo`yicha
maslahatchi va maslahat soatlarini, mutaxassislik kafedrasi boshqa kafedralar bilan
hamjihatlikda (bu yerda diplom ishi bo`limlari, ularning nomlanishi to`g`risida
to`xtalib o`tishni lozim topmadik, chunki bu kafedraning o`zi hal qiladigan masala)
tayinlaydi va belgilaydi.
Rahbar tomonidan yechimi o`ta murakkab yoki yechimi noma'lum bo`lgan
mavzularni o`quvchiga berish taqiqlanadi. Diplom ishi mavzulari mavjud ishlab
39
chiqarish korxonasi, tashkilot yoki muassasa texnologik jarayoniga to`g`ri keladigan,
ish jarayoni ob'yektlarga bog`lab berilishi mumkin va tavsiya etiladi. Chunki mavzu
yechimlari ishlanayotgan vaqtda aniq ish jarayonlarining
muammolari hal qilinishi,
olinadigan natijalar to`liqligicha yoki bo`lmasa ularning ma'lum bir qismini amalda
qo`llanilishi talab etiladi. Ishlab chiqarish korxonsi, tashkilot va muassasalarda bo`lib
diplom ishi mavzusini tanlash bunga asos bo`ladi.
Ishlab chiqarish korxonasi, tapshkilot va muassasalar texnologik jarayonlarini
va hayot faoliyatini to`laligicha qamrab olgan kompleks muammoli mavzularni
diplom ishiga berish maqsadga muvofiq sanaladi. Diplom ishi bo`limlarini bajarilish
muddati kafedra tomonidan belgilanadi (diplom ishiga rahbarlar tomonidan
o`quvchiga har yili takror-takror bir xil mavzularni berish man etiladi, chunki ishlab
chiqarish jarayonlarini rivojlantirish tendentsiyalariga qarab mavzu ishlash lozim).
Ishlab chiqarish va boshqa hayot faoliyati bilan bog`liq bo`lgan diplom ishi
mavzulari bilan bir qatorda o`quvchilarga maxsus yoki ilmiy-tadqiqot ishlari bilan
bog`liq bo`lgan mavzular ham berilishi mumkin. Korxona,
tashkilot va muassasa
hayoti bilan bog`liq diplom ishi mavzularining bajarilishi bilan yuqorida tanishgan
edik. Endi maxsus yoki ilmiy-tadqiqot ishlariga tegishli mavzularga qaytsak, bu
mavzu topshiriqlari bevosita diplom ishi rahbari nazorati ostida bajariladigan,
muammoli, nazariy ma'lumotlarga asoslanib o`tkaziladigan tadqiqot ishlari bilan
bog`liq. Bu yo`nalishdagi diplom ishlari o`quvchida ilmiy nuqtai-nazardan fikrlash,
bakalavrlik o`quv yo`nalishiga tayyorlanish va magistraturaga zamin yaratish
imkoniyatlarini shakllantiradi.
Ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarib, diplom himoyasiga
Do'stlaringiz bilan baham: 
