O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Samarqand shaharining tarixi ming yilliklar bilan bog‘lan-
gan. Mutaxassis olimlar Samarqandni Rimning tengdoshi deb 
yuritadilar. Bunda bir haqiqatni eslashga to‘g‘ri keladi. Aleksandr 
Makedonskiy eradan avvalgi 327-yillarda Samarqandni bosib 
olish uchun yurish qiladi. O‘sha davrda shahar hozirgi Afrosiyob 
qazilmalari tepaliklarida joylashgan. Bu joyning o‘sha zamonlar 
taqazosiga mos ravishda ekanligi strategik (himoya va hujum) 
ahamiyat kasb etgan. Ya’ni shahar juda katta qal’ani tashkil 
etgan. Afrosiyobning butun aylanasi chuqur jarliklar (50–60 
m, chamasi) bilan o‘ralib, uning shimoliy-sharq va janub 
tomonlarida keng yo‘llar bo‘lgan, ya’ni aholining kirib-chiqishi, 
ayniqsa, qadimgi Buyuk Iрak yo‘lining bu joydan o‘tishiga 
shart-sharoitlar yaratgan.
Qal’aning mustahkamligi tufayli Makedonskiyning askarlari 
uzoq vaqtlar shahar atrofini kezib yurishgan. Kuchlar teng 

---

33
bo‘lmaganligi sababli yovuz dushmanlar qal’aning devorlarini 
buzib tashlashgan va shaharni vayron qilishgan. Shunday 
bo‘lsa-da shaharni qayta tiklashga muvaffaq bo‘lishgan. Lekin 
Chingizxon (XII asr) lashkarlari ham Afrosiyobga bostirib kirib, 
shaharni vayron qilishgan.
Shundan keyingi davrlarda (XIV-XVIII asrlar) shahar 
qurilishlari Afrosiyobning janub tomonidagi past-baland va 
tekislik joylarda (hozirgi Samarqand) davom ettirilgan. Bunda 
asosan Amir Temur maqbarasi (mavzoley), Registon maydoni, 
Bibixonim madrasasi, Shohizinda ziyoratgohi, Xo‘ja Ahror 
Vali masjidi va boshqalarni juda ko‘p tarixiy obidalar misolida 
ko‘rish mumkin. Ular qariyb 600–500 yillardan buyon qad 
ko‘tarib turishi bilan jahon xalqlarining e’tiborini qozongan.
Samarqandning yana bir o‘ziga xos xususiyati shundaki, 
buyuk allomalar Abdurahmon Jomiy, Hazrati Alisher Navoiy 
kabi ulug‘ zotlar ijod qilgan. Islom dini shuhratini oshirishda 
Xo‘ja Ahror Vali, Motrudiy kabi shayxlar xizmat qilishgan. 
Koinotni o‘rganishda jahonga mashhur bo‘lgan Mirzo Ulug‘bek 
Samarqandga 40 yil podsholik qilgan. Ularning qoldirgan ulkan 
masjidlari, turli qurilish binolari shaharning ko‘rkiga ko‘rk 
qo‘shib turibdi.
Samarqandning qadimgi tarixi va hozirgi ravnaqini ifoda 
etuvchi O‘zbekiston xalqlari tarixi muzeyi Afrosiyob sayyohlari 
uchun xizmat qilmoqda. Universitet, tibbiyot, savdo, arxitektura, 
qishloq xo‘jaligi, chet tili va shu kabi institutlari, o‘nlab kasb-
hunar kollejlarining zamonaviy binolari, opera va drama teatrlari, 
turli xil idoralarning binolari, sport komplekslar shaharning 
ko‘rkiga ko‘rk qo‘shib turibdi.
Mustaqillik tufayli shaharning ichki va tashqi yo‘llari qayta 
qurilib, avtoulovlar va piyodalar uchun qulayliklar yaratildi. 
1996-yilda Universitet xiyobonining boshlanishida Amir Temur 
haykali o‘rnatildi.

---

34
Samarqandning tarixiy-madaniy yodgorliklari va zamonaviy 
binolari bog‘-rog‘lari, behisob noz-ne’matlar bilan to‘la bozorlari 
barchani maftun etishi bejiz emas.