126
13-rasm. Turistik asboblar
Keyingi vaqtlarda geografiya, botanika, zoologiya, tarix
o‘qituvchilari hamkorligida ko‘pgina maktablarda o‘lkashunoslik
kabinetlari tashkil qilinmoqda. Ularda o‘lkashunoslikning
muhim tarmog‘i bo‘lgan turli gerbariylar, tabiatda uchraydigan
xilma-xil toshlar va boshqa narsalar mavjud. Qisqasini aytganda,
o‘quvchilar sayohat davomida uchratgan qiziqarli narsalarni olib
kelib, o‘z muzeylariga yig‘ishadi, ularni avaylab saqlashadi.
Sayohatda yig‘ilgan kolleksiyalarni to‘plab, ularni muzeylarga
yoki burchaklarga topshirishda jismoniy tarbiya o‘qituvchilari
hamda faol turistlarning hissasi katta.
Lekin shuni ham qayd
qilish kerakki, ayrim sayohatchilar kolleksiya yoki gerbariy
to‘plashga unchalik e’tibor berishmaydi, buni o‘z vazifalari deb
127
qaramaydilar. Natijada maktablarda turizm bo‘yicha
maxsus
muzey yoki burchaklar juda kamchilikni tashkil qiladi.
O‘quvchi-yoshlarning turistik ishlarini yaxshilash, muzeylar
tashkil qilish, dam olish oromgohlarida turistik poxodlarni uy-
ushtirish, turistik jihozlarni jamg‘arish va ulardan foydalanishga
hozirgi kunda alohida e’tibor berilmoqda.
14-rasm. Arqonni bog‘lash usullari
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining jismoniy
tarbiya, sport va turizmni rivojlantirishga qaratilgan maxsus qa-
rorlarida (1999-yil) o‘quvchi-yoshlarning sayohatlarini omma-
viy ravishda tashkil qilish masalalari muhim o‘rin egallaydi.
O‘lkashunoslik, turistik ishlarni yaxshilash, bu bilan o‘quv-
chilarning yaxshi hordiq chiqarish, sog‘lig‘ini mustahkamlash,
fan olamini chuqur o‘rganish, bilim, o‘zlashtirishni shu yo‘l bi-
lan mustahkamlash yo‘llarini ko‘rsatib bermoqda.
Shularni nazarda tutib, har bir o‘quv muassasasi o‘lkashunos-
lik va turistik seksiyalarni jonlashtirish, ish faoliyatini kuchay-
tirish, tegishli jihoz va imkoniyatlar bilan ta’minlash, maxsus
muzeylar (burchak) tashkil qilish davri keldi.
128
Yana shuni e’tiborga olish kerakki, o‘lkashunoslik va
turistik muzeylar, birinchi navbatda, geografiya, tarix, biologiya,
jismoniy tarbiya o‘qituvchilari hamkorligida tuzilishi lozim.
Muzeyda faqat o‘lkashunoslikka oid materiallargina emas, balki
quyidagi turistik materiallar ham mavjud bo‘lishi lozim:
a) asosiy turistik jihozlarning (chodir, ryukzak, arqonlar,
idish-tovoqlar, turistik kiyimlar, binokl) namunalari 13, 14,
15-rasmlar;
b) turizmga doir adabiyotlar, plakatlar, targ‘ibot vositalari;
d) ko‘p kunlik sayohatlarda ishlatiladigan turistik jihozlar
hamda
oziq-ovqatlarning turlari, me’yorlari, tibbiyot qutisidagi
dorilar, turistik me’yorlar ro‘yxati;
e) jarohatlanganda birinchi yordam ko‘rsatish tadbirlari,
shakllari va ularning vositalari;
f) arqon bilan ishlash, uning tugunlari;
g) turistlar hayoti, musobaqalari, turistik texnikalar aks
etdirilgan fotomontaj, plakatlar va fotoalbomlar;
h) sayohatlar, mashg‘ulotlar davomida
yozib olingan magnit
lentalari, sayohat xotiralari yozilgan daftarlar, gazeta, jurnal
materiallari;
i) sayohatni aks ettiruvchi hujjatli filmlar, video tasvirlar;
j) faol turistlar, faxriy turistlar, jamoatchi yo‘riqchilar va
tuman, shahar hamda viloyat chempionlarining fotosuratlari,
ularning erishgan yutuqlari, biografiyalari.
O‘quv muassasasida turistik muzeyning mazmunini ilg‘or
tajribalar asosida boyitish, kengaytirish lozim.
Xullas, mamlakatimizda turizm kishilarining ijtimoiy va
ishlab chiqarish faoliyatidagi eng muhim jarayonlaridan biriga
aylanib bormoqda.
Eng kichik yoshdagi bolalar, barcha ta’lim
muassasalarining talabalari, ishchi, xizmatchi, injener, ziyoli va
barcha jabhadagi kishilar ham bunday tadbirga qo‘shilmoqdalar.
Turizm tadbirlarini amalga oshirish, unga ommani jalb
etishda kasaba uyushmasi, kamolot, sport tashkilotlari, ta’lim
muassasalari, ishlab chiqarish mehnat jamoalarining rahbarlari,
129
turar-joylardagi jamoatchi faollar, ota-onalar, turistlar targ‘ibot
va tushuntirish ishlarini o‘tkazishlari,
turistik yurishlar, slyot-
lar uyushtirishlari zarur bo‘ladi. Bu faoliyatlarni tashkil qilish
va o‘tkazish shakllarini talabalar nazariy va amaliy turistik
mashg‘ulotlar hamda yurishlar jarayonida to‘la o‘zlashtirib ol-
ishlari, mustahkam malaka va bilimga ega bo‘lib olishlari kerak.
15-rasm. Ryukzak turlari
Xulosa tariqasida aytish lozimki, turistik texnika bo‘yicha
musobaqalar va boshqa tadbirlarni tarixiy shaharlarga o‘tkazil-
gan sayohat jarayonlarida ham o‘tkazish maqsadga muvofiqdir.
Ya’ni shahar atrofidagi mavjud bo‘lgan turistik bazalar yoki
oromgohlarda 1–2 kun dam olish, atrof-muhit bilan tanishish,
jismoniy chiniqish tadbirlarini ham rejalashtirish lozim. Sayo-
hatchilarning istak-xohishlariga nisbatan (yoshlar) jamoalar tu-
zish, oddiy estafetalar o‘tkazish, balandliklarga tez chiqib-tush-
ish, chodir o‘rnatish, ovqat pishirish kabi turlarni ko‘proq o‘tka-
zish lozim.
