O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

S. Slonimskiyning “Virineya” operasi
. 
60-yillarning oxirida inqilob mavzusi 
operada yangicha talqin qilindi. Aytish kerakki, bu yerda ham kompozitorlar 
vositalarni sintez qilish yo‘lidan borishdi.
XX asr ikkinchi yarmining texnik tizimiga kiritilgan folklor unsurlari orqali 
S.Slonimskiyning “Virineya” (1967) operasida inqilob mavzusi yoritildi. Mazkur 
opera 60-yillar musiqa teatrida buyuk yangilikb deb baholandi (146). 
Virineya mumtoz rus operalari qahramonlari jihatlarini o‘zida mujassamladi. 
Kuchli xarakteri, otash hissiyoti va qalbining tozaligi bilan u P. Chaykovskiyning 
“Charodeyka” sidagi Nastasyaga, M. Musorgskiyning “Xovanshina”sidagi Marfaga 
va qisman N. Rimskiy-Korsakovning “Podsho qaylig‘i” dagi Lyubashaga o‘xshab 
ketadi.

---

28 
L. Seyfulinaning qissaida jonli ifoda etilgan yangi zamon qahramoni qiyofasiga, 
betakror jilovlarni kiritdi. Virineya qahramon shaxs darajasiga ko‘tarildi, u chirib 
borayotgan turmush tarziga qarshi turdi, inqilobiy o‘zgarishlar uchun kurash olib 
bordi.
“Virineya” operasining yuzaga kelishi o‘ziga xos jihatlari bilan diqqatga 
sazovordir. Uning g‘oyasi K. Stanislavskiy va V. Nemirovich-Danchenko nomidagi 
Musiqa teatrida tug‘ildi. Rejissor L.Mixaylov g‘oyani adabiyotchi S.Senin bilan 
birgalikda ishlab chiqdi.
“Barcha o‘qilgan narsalardan - junbushga kelgan, yanglishilgan, ziddiyatli 
dehqon Rossiyasining obrazi gavdalandi. “Virineya” qahramonlari hayot girdobida 
yashashadi, kurashadi, tug‘iladi, o‘ladi, gunoh ishlar bilan shug‘uldanishadi, 
yomonlik qiladi, qahramonlik ko‘rsatadi, ishonmaslik qurboniga aylanadi, xudoga 
ishonadi va uni inkor qilishadi, nafratlanadi va sevadi” (134, 120). 
“Mualliflar tomonidan “rus diyori, rus ayoli haqida afsona” yaratish o‘ylab 
qo‘yilgan edi” (134, 
123). 
Rejissor va adib uchun S. Slonimskiy maslakdosh bo‘lib qoldi. Bu mavzu S. 
Slonimskiy uchun juda yaqin bo‘lgan. Kompozitor “hayot operasidagi freskalikni, 
poetik yiriklashish holatlarini, B. Brextning epik teatriga yaqin turgan harakatning 
chuqur ma’nolarini bilgan va sezgan edi” (134, 
124 .)
“Virineya”ning dramaturgik g‘oyasi umuman olganda S. Prokofyevning 
“Haqiqiy inson haqida qissa”sini eslatadi: sahnalar antraktlar bilan almashinib 
(ularning ba’zilari – “Trepak”, “Ayol qismati” – xorga taalluqli), konkret dramatik 
harakatga nisbatan umumlashgan qatorni tashkil qiladi. Qayd etish kerakki, S. 
Prokofyevning operasida ko‘p holatlarda rechetativ, sahna ko‘rinishga ega tsitatlarga 
asoslangan qo‘shiqlarni taqqoslash orqali yuzaga kelgan.
“Haqiqiy inson haqida qissa”da ham, “Virineya” da ham dramatik va epik bayon 
qo‘shilib ketadi.