O’zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Bog‘cha yoshidagi bolada mehnatga ijtimoiy-psixologik tayyorligining shakllanishi
Bolalar mehnatining muhim belgisi uning ma’lum maqsadga qaratilganligidir. Kichik bog‘cha yoshidagi bolalarning mehnati biror jarayonga oid harakat bo‘lib, u faqat kattalarning rahbarligi natijasidagina amalga oshirilishi mumkin. Maktabgacha tarbiya yoshi davrining o‘ziga xos tomonlaridan biri bolalar mehnatining o‘yin bilan bog‘liqligidir.
O‘yin jarayonidagi biror harakat doimo biror mehnat jarayonini aks ettirishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Ikkinchi tomondan, mehnat jarayonini bajarishda uni o‘yin shakliga aylantirishadi. Shu bilan birga o‘zining xususiyati, mazmuni, yuzaga kelish sababiga ko‘ra mehnat va o‘yin bir-biridan farq qiladi. Mehnatda maqsad qo‘yiladi, uni amalga oshirish, natijaga erishish uchun shart-sharoit yaratiladi, vositalar izlab topiladi. O‘yinda esa bolalar kattalarning mehnat faoliyatiga taqlid qiladi. O‘yinda esa bolalar kattalarning mehnat faoliyatiga taqlid qiladi. O‘yinda mehnat singari biror aniq natijaga eriilmaydi, ammo u mehnat singari bolalarga quvonch bag‘ishlaydi, ular o‘zlarida qonoqish hissini sezadilar. Kichik bog‘cha yoshidagi bolalar mehnatining asosiy turi o‘z-o‘ziga xizmatdir. Bu kichik bolalar uchun ancha mashaqqatli ish. Shuning uchun bu yoshdagi bolalarni mehnatning bu turiga o‘rgatishda ko‘pincha o‘yin vaziyatlaridan foydalaniladi. Avvaliga bolalar o‘yin obrazi orqali mehnatga o‘rgatiladi. Shu orqali bolalar ishonch bilan harakat qilishni o‘rganadilar. Asta-sekin bu yoshdagi bolalarda o‘z-o‘ziga xizmat qilish ko‘nikma, malakalari shakllanib boradi.

Mehnat faoliyatining bola ruhiy rivojlanishiga ta’siri
Ijtimoiy-tarixiy tajribani o‘zlashtirish faol ish jarayonida yuz beradi. Faollik bolaga xos xususiyatdir. Ta’lim-tarbiya jarayonidagi faollik asosida faoliyatning har xil turlari shakllanadi. Ulardan asosiylari: munosabatda bo‘lish faoliyati, bilish, buyumlar bilan bo‘ladigan faoliyat, o‘yin, mehnat va o‘quv faoliyatlaridir.
Faoliyat turlarining o‘zi ijtimoiy-tarixiy tajribaning bo‘lagidir. U yoki bu faoliyatni o‘zlashtirayotib bola faollik ko‘rsatadi, shu bilan bir vaqtda shu faoliyat bilan bog‘liq bo‘lgan bilim, ko‘nikma, malakalarni egallab oladi. Buning asosida bolada har xil shaxsiy qobiliyat va xususiyatlar shakllanib boradi. Ta’lim va tarbiya orqali amalga oshiriladigan faoliyatlarni bolalar birdaniga o‘zlashtirib olmaydilar, ularni bolalar tarbiyachi rahbarligida asta-sekin egallab boradilar.
Bolalarning har xil faoliyatlarni muvaffaqiyatli egallab olishlari asosan oilada, bolalar bog‘chasida ta’lim-tarbiya ishining qay darajada tashkil etilishiga bog‘liqdir.
Inson hayotining birinchi yilidanoq faoliyatning eng oddiy turlari undagi shaxsiy qobiliyatlar, xususiyatlar, tevarak-atrofga ma’lum bir munosabatning shakllanishida asos bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, kattalarning bola bilan bo‘ladigan hissiy, hissiy-predmetli munosabatlaridayoq bolada dastlabki ijtimoiy talabni vujudga keltiradi, dastlabki harakat va tasavvurlar, taassurotlar shakllana boshlaydi.
Harakat usullarini egallab borish orqali bolada faollik rivojlanadi. Ammo faollikning qay darajada rivojlanib borishi irsiyatga hamda taqlidchanlik qobiliyatiga ham bog‘liq. Bola hayotining dastlabki yillarida kattalar bilan bo‘ladigan munosabati va narsa-buyumlar bilan bajargan harakati asosiy faoliyat turi hisoblanadi.bola bilan muomala qilish orqali kattalar ularni sekin-asta buyumlar olamiga olib kiradilar. Mana shu yo‘l bilan bola buyumlar bilan bo‘ladigan faoliyatning o‘ziga xos tomonlarini egallab boradi. Bu vaqtda munosabatning o‘zi narsa va buyumlar bilan bo‘ladigan faoliyatga aylanib qoladi.
Bolaning narsa va buyumlar bilan bo‘ladigan faoliyatini tashkil etish bolaga dastlabki yoshidan boshlab oilada va maktabgacha tarbiya muassasalarida tarbiya va ta’lim berishning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Bunday faoliyatlarda bolalar tarbiyachi rahbarligida narsa va buyumlarning xususiyatlari to‘g‘risidagi dastlabki bilimlarni, ular bilan bo‘ladigan harakatlar, tahlil, sintez, umumlashtirish, abstraksiyalash kabi eng oddiy jarayonlarni egallab oladilar.
2,5 yoshdan keyin buyumlar bilan bo‘ladigan faoliyatda bolalar ancha yuqori ko‘rsatkichlarga erishadilar va ularning o‘yin hamda tasviriy faoliyatga o‘tishlari uchun asos yaratiladi. Kattalar tomonidan tashkil etilgan muomala munosabatlarida, faoliyatlarda o‘z-o‘zini anglab olishning dastlabki shakllari shakllanadi.
Bola jamoada o‘zini shaxs sifatida anglay boshlaydi. Bola taraqqiyotining mana shu bosqichida ular kattalarning ko‘rsatmasisiz, mustaqil harakat qilishini xohlaydilar. Bolada xulq-atvor sababining paydo bo‘lishi va uni o‘z xohishiga bo‘ysundira olishi unda ongning shakllanganligidan dalolat beradi. Agar boladagi faollik va mustaqillik kattalar ta’sirida uyg‘otilgan bo‘lsa, u holda 4-6 yoshli bolalar ancha mustaqil bo‘lib qoladilar va har xil faoliyatlarga tezda kirishib keta oladilar. Bunda bolalar ongliligining roli ortadi, u ba’zan hatto ijodiy xususiyat kasb etadi.
Bu davrdagi bolaning asosiy faoliyati bo‘lgan o‘yinda bolalar tarbiyachining rahbarligida har xil harakat usullarini, narsa va buyumlar to‘g‘risidagi bilimlarni, ularning sifat va xususiyatlarini bilib oladilar. Bolalar, shuningdek fazoviy, vaqt munosabatlarini, o‘xshashlik, tenglik kabi tushunchalarni ham egallab boradilar.
Birgalikda bajariladigan harakatli o‘yinlar orqali bolalar kishilar hayotidagi, ular o‘rtasidagi munosabatlarni, kelishib harakat qilishni bilib oladilar, ularning tevarak-atrof to‘g‘risidagi tasavvurlari kengayadi. Bu yoshdagi bolalarda o‘yin faoliyati bilan bir qatorda faoliyatning amaliy shakllari ham rivojlana boshlaydi: rasm yopishtirish, narsalar yasash va hokazo. Bular bolalarda xayolni, amaliy tafakkurni, badiiy qobiliyatni, ijodkorlikni rivojlantirishda manba bo‘lib xizmat qiladi. Muntazam ravishda berib boriladigan mehnat topshiriqlari bolalar faoliyatini ijtimoiy manfaatlarga bo‘ysundirishga, ijtimoiy foydali faoliyat bilan shug‘ullanishiga, mehnatdan kelgan umumiy natijadan quvonish kabi sifatlarni tarbiyalashga olib keladi.
Bog‘cha yoshidagi bolalar shaxsining shakllanishiga ko‘ra bu davrni uch qismga ajratish mumkin: Birinchi davr–bu 3–4 yosh oralig‘ida bo‘lib, bola emotsional jihatdan o‘z–o‘zini boshqarishning mustahkamlanishi bilan bog‘liqdir. Ikkinchi davr–bu 4–5 yoshni tashkil qilib axloqiy o‘z – o‘zini boshqarish. Uchinchi davr esa shaxsiy ishchanlik va tadbirkorlik xususiyatining shakllanishi bilan xarakterlanadi.
Axloqiy tushunchalar manbai bo‘lib ularning ta’lim – tarbiyasi bilan shug‘ullanayotgan kattalar, shuningdek, tengdoshlari ham bo‘lishi mumkin. Axloqiy tajribalar asosan muloqot, kuzatish, taqlid qilish jarayonida, shu bilan birga kattalarning, ayniqsa onalarning maqtovi va tanqidlari orqali o‘tadi va mustahkamlanadi. Bola doimo baho, ayniqsa maqtov olishga harakat qiladi. Bu baho va maqtovlarning bola shaxsidagi muvaffakiyatga erishishga harakat xususiyatining rivojlanishida, shuningdek, uning shaxsiy hayoti, hamda kasb tanlashida ahamiyati juda katta.
Bog‘cha yoshidagi davrda bolalarda muloqotning yangi motivlari yuzaga keladi. U shaxsiy va ishbilarmonlik motivlaridir. Shaxsiy muloqot motivlari bu –bolaning tashvishga solayotgan ichki muammolari bilan bog‘liq, ishbilarmonlik motivlari esa u yoki bu ishni bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan motivlardir. Bu motivlarga asta – sekinlik bilan bilim, ko‘nikma va malakalarni egalash bilan bog‘liq bo‘lgan o‘qish motivlari qo‘yiladi. Bu motivlar ilk bolalik davrdan boshlanib yuzaga keladigan bolalarning tabiiy qiziquvchanligi o‘rnida paydo bo‘ladi. O‘zini ko‘rsatish motivlari ham bu yoshda yaqqol namoyon bo‘ladi. Bu motiv asosan bolalarning syujetli – rolli o‘yinlarda asosiy rolni egallashga boshqalar ustidan rahbarlik qilishga, musobaqaga kirishishga qo‘rqmasligida, nima bo‘lganida ham yutishga harakat qilishlarida ko‘rinadi. Maktabgacha yosh davri bolalari uchun kattalar beradigan baholari juda muhim. Bolalar birinchi navbatda maishiy axloq norma va qoidalarni, o‘z majburiyatlariga munosabat, kun tartibiga rioya etish, hayvon va narsalar bilan muomala qilish normalarini egallaydilar. Bunday normallarni egallash bu yoshdagi bolalar uchun qiyin hisoblanib, ularni yaxshi o‘zlashtirish uchun syujetli – rolli o‘yinlar yordam berishi mumkin. Bog‘cha yoshining oxirlariga kelib, ko‘pchilik bolalarda aniq bir axloqiy qarashlar tarkib topadi, shuningdek, odamlarga munosabat bilan bog‘liq bo‘lgan shaxsiy sifatlar ham shakllanadi. Kishilarga nisbatan diqqatli, mehribon bo‘lish xususiyatidir. Katta yoshdagi bolalar ko‘p hollarda o‘z xatti – harakatlari sababini tushuntirib bera oladilar .
3–3,5 yosh oraligida o‘zlarining muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizliklariga o‘z munosabatlarini bildiradilar va bu munosabat, asosan ularning o‘zlariga beradigan baholari asosida bo‘ladi. 4 yoshli bolalar esa o‘z imkoniyatlarini real baholay oladilar. Lekin 4 –5 yoshli bolalar hali shaxsiy xususiyatlarini idrok etishga va baholashga qodir emaslar, shuningdek o‘zlari haqida ma’lum bir xulosani bera olmaydilar. O‘z –o‘zini anglash layoqati katta bog‘cha yoshidan boshlab rivojlanib avval u qanday bo‘lganini va kelajakda qanday bo‘lishini fikrlab ko‘rishga harakat qiladi. Bu esa bolalar beradigan «Men kichkina paytimda qanday bo‘lgan edim?», «Men katta bo‘lganimda qanday bo‘laman?» singari savollarida ko‘rinadi. Kelajak haqida fikr yuritib, bolalar kelgusida kuchli, jasur, aqlli va boshqa shu singari qimmatli insoniy fazilatlariga ega bo‘lishiga harakat qiladilar.
Kichik va o‘rta bog‘cha yoshida bola xarakterining shakllanishi davom etadi. U asosan bolalarning kattalar xarakterini kuzatishlari asosida tarkib topadi. Shu yillardan boshlab bolada ahamiyatli hisoblangan – iroda, mustaqillik va tashabbuskorlik kabi ahamiyatli shaxsiy xususiyatlar rivojlana boshlaydi. Katta bog‘cha yoshida bola atrofdagi odamlar bilan turli faoliyatlarda muloqot va munosabatlarga kirishishga o‘rgana boshlaydi. Bu esa unga kelajakda odamlar bilan til topishishda, ish bo‘yicha va shaxsiy munosabatlarni normal ravishda o‘rnata olishida foyda keltiradi. Bu yoshdagi bolalar shaxsining shakllanishida ularning ota-onalari haqidagi fikrlari va ularga beradigan baholari nihoyatda ahamiyatlidir.
Muloqot – bu ikki yoki undan ortiq odamlar orasidagi axborot almashinuvi jarayoni bo‘lib, bunda o‘zaro munosabatlar shakllanishi, ro‘yobga chiqarilishi va namoyon bo‘lishi ifodalanadi. Bola shaxsining shakllanishida muloqotning roli benihoya kattadir.
Muloqot jarayonida muayyan shaxsiy munosabatlar shakllanadi. Bolada qanday shaxsiy sifatlarning tarkib tapishi ko‘p jihatdan uning atrofdagilar bilan bo‘lgan o‘zaro munosabati xarakteriga bog‘liqdir. Bolaning kattalarga munosabati ishonchli yoki ishonchsiz, yokimli yoki yoqimsiz va hokazo bo‘lishi mumkin. Xo‘sh, bolalarning kattalarga bo‘lgan munosabati nima bilan belgilanadi? Bu munosabat asosida nimalar yotadi? Bunday masalalar hozircha kam tadqiq qilingan. Ularga nisbatan yondashuvlar mavjud.
M.I.Lisina boshchiligidagi eksperimental tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, inson ehtiyojining dastlabki yetti yili davomida bolalar va kattalar o‘ptasidagi muloqotning bir necha shakli ketma-ket paydo bo‘ladi hamda birbirining o‘rnini almashtiradi.
Muloqot shakllarining asosiylari quyidagilardir: bevosita emotsional muloqot, biror bir ish yuzasidan vujudga keluvchi muloqot (ishchan muloqot), ayni paytdagi vaziyatga bog‘liq bo‘lmagan va bilishga yunaltirilgan muloqot (bilish muloqot), odam bilan bog‘liq masalalar yuzasidan bo‘ladigan muloqot (shaxsiy muloqot).
Dastlab, bevosita - emotsional muloqot paydo bo‘ladi. Muloqotning bu shakli asosida bolaning unga nisbatan diqqat e’tiborli va mehribon bo‘lishlariga ehtiyoj his etishi yotadi. Keyinchalik muloqotdagi tashabbusni bola o‘z qo‘liga oladi.
Yilning ikkinchi yarmidan boshlab, nafaqat mehribonlikka ehtiyoj, balki kattalar bilan hamkorlik qilishga bo‘lgan ehtiyoj ham kiritiladi. Bunday ehtiyoj ishchan muloqot davomida qondiriladi. Bola ishchan muloqotga kirishganda, kattalardan yordam so‘rashi, ularni ma’lum bir faoliyat bilan shug‘ullanishga taklif etishi va boshqalarni amalga oshirishi mumkin.
Bilish muloqotida bola kattalar bilan atrof olamdagi narsa va hodisalarni muhokama qiladi. Bunda bola biror bir narsa haqida aytib berishi, savollar bilan murojaat qilishi, kattalardan biror narsa aytib berishlarini iltimos qilishi mumkin.
Bunday turdagi muloqotga kirishishdan maqsad kattalardan zarur bo‘lgan axborotni olishdan iborat, shaxsiy muloqotda esa bola kattalar bilan odam xaqida suhbatlashadi, bunda u o‘zining emotsional holatini tariflab berishi, kattalarni o‘zlari haqida gapirib berishlariga undashi mumkin. Bolaning emotsional qo‘llab quvvatlashiga bo‘lgan ehtiyoji atrof olamga bo‘lgan munosabati va unga berayotgan bahosi kattalarning munosabat va bahosiga mos kelishiga intilishi shaxsiy muloqotning asosini tashkil etadi. M.I.Lisinaning fikricha, aynan shu narsalar bolaning ijtimoiy ehtiyojlari tarkibida markaziy o‘rinni egallaydi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun mehnat ta'limi asosiy vazifalaridan biri kattalar ishi bilan tanishish va unga hurmatni rivojlantirishdir. Bolalar bog'chasidan boshlab bolalar oddiy vositalardan foydalanishni, turli xil materiallarning xususiyatlarini o'rganishni, o'z-o'zini parvarish qilish ko'nikmalarini egallashni, guruhda tozalik va tartibni kuzatishni, gullarga qarashni, stollarni o'rnatishni, o'yinchoqlarni tozalashni o'rganadilar. Uyda, ular doimiy va vaqtincha bajarilishi mumkin bo'lgan vazifalarni bajarish orqali ota-onalarga yordam berishadi. Bolalarni mehnat tarbiyasida oila, ota-onalar o'rnakining mustahkamligi muhim rol o'ynaydi. Ota-onalar o'z mutaxassisligi bo'yicha muvaffaqiyatli ishlaydigan, o'z kasbini sevadigan va bolalarga mehnat haqida ma'lumot beradigan oilalarda mehnat ta'limi uchun qulay sharoitlar yaratilgan. Ota-onalar o'zlarining mehnat vazifalariga vijdonan munosabatda bo'lishlari, boshqalarning mehnatiga bo'lgan hurmat bolalarga juda katta ta'sir qilishini chuqur anglab etishsin. Kuchli ish muhiti, kattalarning shaxsiy namunasi bola uchun juda muhim rag'batdir.
Albatta, bolalarning aksariyati o'zlarining otalari va onalarining ijtimoiy ishlab chiqarishdagi ishlarini kuzatishga qodir emaslar, ammo kattalarda bolalar oldida bo'lishi mumkin bo'lgan va qilinishi kerak bo'lgan narsalar ko'p. Oqsoqollar qanday ishlashini ko'rib, ular bilan binolarni tozalashda, yuvinishda, kechki ovqat tayyorlashda va bog'da, bog'da qazish ishlarida mamnun bo'lishadi. Ularning oldida ota-onalariga o'rnak ko'rsatgan holda, bolalar mehnatkash, odamlarga foyda keltirishga moyil.
Mehnat - bu markaziy ijtimoiy hodisadir. Moddiy va ma'naviy madaniyat ob'ektlarida aks etgan barcha qadriyatlar inson mehnati bilan yaratilgan. Bolalikning butun davri mobaynida, bolalar moddiy jihatdan katta yoshdagilarga qaram bo'lib, ular ishda va uyda turli xil mehnat faoliyati bilan shug'ullanadilar.
Jamiyatdagi kasblar dunyosi murakkab, dinamik, doimiydir
rivojlanayotgan tizim. Sotsiologlar o'zlarining tadqiqotlarida aniqladilar
ijtimoiyshartlilikommaviy kasbning ahamiyati, maqsadga muvofiqligi, uni ma'lum bir ish turi bilan shug'ullanadigan odamlar jamoasi sifatida belgilab berdi. Ularning faoliyati shuni ko'rsatadiki, insonning ijtimoiy holati ko'pincha kasbning obro'siga bog'liq. Kasbga munosabat shaxsni ijtimoiylashtirish jarayonida rivojlanadi, bu maktabgacha yoshdagi davrni ham qamrab oladi.
Afsuski, ko'pincha nafaqat maktabgacha yoshdagi bolalar, balki boshlang'ich maktab yoshidagi bolalar ham kattalar kasblari dunyosi to'g'risida juda aniq tasavvurga ega bo'lib, ularning kasbiy faoliyatining mohiyatini tushunmaydilar.
Bolalar bog'chasining ishi mehnatga oid ta'limni amalga oshirishda o'ziga xos qiyinchiliklarga ega: kattalar mehnatining katta qismi bolalar oldida emas. Shu sababli ularga bolalar bog'chasida ishlaydigan kattalar mehnatiga murojaat qilishning usullari va shakllarini topish, uning "bolalarning mehnat ko'nikmalarini shakllantirish" ga ta'sirini kuchaytirish, kattalar misolida eng samarali ta'sir qilish shartlarini aniqlash va bolalarda kattalar mehnatining tamoyillari, shakllari va tarkibini aniqlash zarur. yoki ular bilan birga.
Kattalar uy ishlarining namunasi (tozalash, ovqat pishirish, tibbiyot xodimlarining turli hatti-harakatlari, kirxona, yuvinuvchi va boshqalar) bolalarga, ayniqsa yosh va o'rta yoshdagi bolalarga kuchli ta'sir ko'rsatadi. Bu ish bolalar uchun tushunarli, chunki bu ularning shaxsiy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan, u juda ko'p qiziqarli harakatlarga ega, buni ko'pincha kuzatish mumkin. Bu chambarchas bog'liq bo'lgan ko'plab fikrlarga egabilan bolalarning o'zlari tozalik, tartib va \u200b\u200bgigiena qoidalariga rioya qilishlari. Bolalar o'yinlari shuni ko'rsatadiki, ular o'z tashabbusi bilan kattalarning ishlariga taqlid qilishadi.
Shunday qilib, bolalarni kattalar ishi bilan tanishtirish maktabgacha tarbiyachilar uchun mehnatga o'qitishning qiyin turidir va shuning uchun bolalar bog'chasi sharoitida uslubiy ravishda to'g'ri tashkil etilishi va o'tkazilishi mumkin bo'lgan maxsus tashkil etilgan tadbirlarni talab qiladi.
o'quv jarayonida faqat yaxlit holda amalga oshirilishi mumkin. Mavzu olami insoniy xarakterga ega, shuning uchun M.A. Vasilyevaning dasturida uning bilimlari kattalarning mehnat faoliyati bilan tanishishni nazarda tutadi. Bolani ob'ektlar dunyosi bilan tanishtirish va ularni kattalar tomonidan qanday yaratilganligini ko'rsatish, bolalarni turli kasblar bilan tanishtirish, MA dasturi Vasileva bir vaqtning o'zida ularni insoniy munosabatlar dunyosiga kiritadi, bolaga murakkab kattalar jamiyatida turli xil funktsiyalarni ko'rishga imkon beradi. Ob'ektiv dunyo va insoniy munosabatlar dunyosi o'rtasida "aloqaning yopilishi" mavjud, biri ikkinchisi orqali vositachilik qiladi, bu maktabgacha yoshdagi bolalarni kattalar ishiga qadriyatli munosabatda tarbiyalash uchun juda muhimdir.
Bolalar tanasini har tomonlama rivojlantiradigan, ongni keskinlashtiradigan va bolaning sog'lig'ini mustahkamlaydigan mehnatning bir necha turlari mavjud. Bolaning qobiliyatlarini rivojlantirishda mehnat katta rol o'ynaydi.
Qobiliyatlar asosan etakchi faoliyat sharoitida rivojlanadi: maktabgacha yoshda - o'yinda, boshlang'ich va o'rta maktab yoshida - o'qishda, yoshlarda - kasbiy tayyorgarlikda.
Haqiqiy ish har doim yengiladi. Va shuningdek, bolani engishga o'rgatish kerak - materialning qarshiligini, o'z qobiliyatsizligini, ishning yoqimsizligini, charchoqni engishga.
Voyaga etgan kishi bunday vazifani yengib o'tishga qodir, chunki u etarlicha rivojlangan burch hissiyotiga ega (oilada ham, jamiyatda ham), chunki u jozibali yakuniy natijani ko'rishga qodir, chunki u o'zini ishda o'zini namoyon qiladi va o'z ifodasini topadi. . Va boshqa ko'plab sabablarga ko'ra, agar vujudga kelgan bo'lsa, katta yoshli odam darhol ishdan bo'shashni talab qilishi mumkin.
Bolada hali bu butun qo'llab-quvvatlash tizimi mavjud emas. Biz buni asta-sekin barcha ta'lim bilan amalga oshirishimiz kerak. Ammo bu bolaning yoshidagi rivojlanish qonunlariga ko'ra unga berilgan imkoniyatlarga asoslanib amalga oshirilishi mumkin.
Bolalarda ishlash odatini tarbiyalashda, biz ular nafaqat mehnatkash bo'lib o'sganligini, balki ularni ishlashga undaydigan narsalar ham yuqori axloqiy ekanligini yodda tutishimiz kerak. Chunki faqat yuqori niyatlar bizni hayotda katta va jiddiy vazifalarni qo'yishga, vaqtinchalik muvaffaqiyatsizliklarni engishga, qiyinchiliklarni engishga yordam beradi.
Qattiq mehnat insonning eng muhim axloqiy fazilatlaridan biridir. Bunday xususiyatga ega bo'lmagan kishi axloqiy kasaldir. Ammo mehnat ta'limi mazmuni va mazmuni shundan iboratki, mehnat qilish odati bilan birga bolani mehnatga undaydigan yuqori axloqiy motivlarni singdirish.
Mehnatsevarlikni tarbiyalashda ijtimoiy motivlar ustuvor rol o'ynashi kerak. Siz qatnashadigan jamiyat uchun boshqalar uchun mehnat qilish, shaxsiyatning shakllanishiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Bu chuqur ma'naviy mamnuniyatni, ehtiyojni, zaruriyatni anglashni keltirib chiqaradi, odamni katta yutuqlarga ilhomlantiradi, uni o'z ko'zida ko'taradi.
Bolaning ijtimoiy hayoti hatto maktabgacha yoshda ham boshlanadi. U bolalar bog'chasida, uyda, bolalar jamoasi yoki oilasi manfaatlariga tegishli ko'rsatmalar jamoat foydasiga qaratilgan.
Shu sababli, oilaning asosiy vazifalaridan biri bolaning ijtimoiy hayotda ishtirok etish istagini har tomonlama qo'llab-quvvatlash, uning jamoa manfaatlariga muvofiq hayot kechirishini ta'minlash, uning o'rnini egallashga harakat qilishdir.
Birinchidan, allaqachon 3-4 yoshdagi bola o'z qo'llari bilan ko'p ish qilishi mumkin; bu degani emas, aniqki, bundan oldin chaqaloqning ishi haqida o'ylamaslik kerak - aynan shu yoshda uning ishining natijalari juda haqiqiy bo'lishi mumkin, u aytishi mumkin, uy ishlarida kattalar uchun haqiqiy yordamchiga aylanishi mumkin. Garchi birinchi navbatda, albatta, bolaning ishini tashkil etish, unga ma'lum mehnat ko'nikmalarini o'rgatish uchun harakatlar to'g'ridan-to'g'ri o'zlari uchun pul to'lamaydi: kattalar uchun mustaqil ravishda biron narsa qilish osonroq bo'ladi. Ammo bu faqat boshida!
Ikkinchidan, mehnat maktabgacha tarbiyachining hayotini yomonlashtirmaydi, aksincha, uni yangi taassurotlar, o'ynashning yangi sabablari, badiiy ijodning yangi motivlari, odamlar bilan munosabatlarning yangi qirralari bilan boyitadi.
Mehnat va mehnat uchun ta'lim shaxsni har tomonlama rivojlantirishning eng muhim, almashtirib bo'lmaydigan vositasidir. Aynan shunday insonni tarbiyalash yuqori texnologiyalar asrida juda dolzarbdir.
Vazifalar:
Kichkintoylarning kattalar faoliyatiga bo'lgan qiziqishini yaratish va saqlash;
Bolaning eng oddiy ish jarayonlarini idrok etishiga ishonch hosil qiling;
Voyaga etganlar mehnatining yo'nalishini ko'rishga yordam berish
Bolalar mehnatining o'ziga xos jarayonlari;
Yaqinlaringizga yaxshi tuyg'ularni, hurmatni rivojlantirish
Buyumlar va o'yinchoqlar, kattalar mehnati natijasida;
Bolaga tegishli so'z birikmalarini o'zlashtirishga yordam bering;
O'yinda olingan taassurotlarni aks ettirishga undang.
Biz bolamizni mustaqil hayotga jasorat bilan kirishga tayyor bo'lish uchun o'z vaqtida tayyorlaymiz.
Shuning uchun biz bolamizni xohlaymiz:
Men mehnat, odamlar hayotida juda muhim o'rinni egallab turishini, mehnat aslida hayotning asosi ekanligini angladim.
Ishlayotganlarning barchasini hurmat qildi va mehnatlari samarasini qadrladi;
Turli xil ish joylari qanday bo'lishi mumkinligi, turli kasb egalari nima qilishlari, qanday asboblar va dastgohlar yordamida va qanday natijalar bilan tanishgan bo'lar edim;
U o'zi ishlashga tayyor edi, chunki u ham yoqadi, ham qiziq, ham zarurdir;
U mehnatni o'rganar, zarur ko'nikmalarni o'zlashtirar, mehnat qilar, odamlarga foyda keltirar va mehnat qobiliyatini rivojlantirar edi.
Ijtimoiy voqelik to'g'risidagi bilimlarning markaziy bo'g'ini - bu odamlar mehnati to'g'risidagi bilimlardir. Shaxsning ijtimoiylashuvida ushbu bilim mazmuni doimiy ahamiyatga ega. Bunday bilimlar jamiyatning vazifalari, har bir kishining ushbu muammolarni hal etishdagi o'rni, mehnatning jamiyat va har bir inson hayotidagi ahamiyatini tushunishni ta'minlaydi. Bu ijtimoiy ongni rivojlantirish, odamlarning mehnat faoliyatiga qiziqish, mehnatga munosabat, maktabgacha yoshdagi ish natijalari.
"Rasmlarda aks ettirilgan mehnat, kattalar bilan munosabatlar, motivlar, ish yo'nalishi haqidagi bilimlar bolalarning xatti-harakatlarini tartibga solishni, o'zlarining ishlariga, kattalar ishiga, odamlar tomonidan yaratilgan narsalarga bo'lgan motivlari va munosabatlarini qayta tiklashni boshlaydi. Shu sababli, kattalar mehnati to'g'risidagi bilimlardan biri egallashi kerak. bolalar bog'chasining tarbiyaviy ishlarida etakchi o'rinlarni egallaydi ... ", - deb yozadi V.I. Loginova.
Muallif bolalarning mehnat to'g'risidagi bilimlarini ijtimoiy voqelik fenomeni sifatida rivojlantirishning besh darajasi, bosqichlarini aniqladi va belgilab berdi. V.I. Loginova juda muhim deb tan olinishi kerak bo'lgan pozitsiyasi quyidagi so'zlar bilan ifodalanadi:
"Ijtimoiy voqelikni bilish inson ongining asosini tashkil etadi, shaxsiyat tuzilishidagi eng muhim tarkibiy qism bo'lib, uning ijtimoiy yo'nalishini, dunyoga munosabatini shakllantirishning ichki sharti bo'lib xizmat qiladi." Xususan, mehnatga qiziqish, bilim faolligini rivojlantirish va amaliy mehnat jarayonlarini amalda bajarish qobiliyati mehnat to'g'risidagi bilim darajasiga bog'liq ekanligi aniqlandi (bilim darajasining o'sishi mehnat jarayonlarini amalga oshirishga qiziqishning ortishi bilan birga keladi).
Bolalarni rivojlantirish bo'yicha puxta o'ylangan ko'rsatmalar bo'lmagan taqdirda, hatto olti yoshida ham kattalar ishi to'g'risida bilim darajasi birinchi darajadan yuqori bo'lmasligi mumkin, pedagogik ishning ilmiy asosli qurilishi bilan uch yoshli bolalar birinchi darajadan yuqori, to'rt yoshli bolalar ikkinchi darajaga, besh yoshli bolalar uchinchi darajadan yuqori bo'lishadi va olti yoshli bolalar. to'rtinchisiga yaqinlashyapti. "
Shunday qilib, kattalar mehnati to'g'risidagi bilimlarning "mavjudligi" nafaqat ma'lum ob'ektiv voqelikning belgisi, balki ko'proq yoki kamroq sifatli pedagogik ish natijasidir.
Katta yoshdagi ish bilan tanishish bolalarga ish to'g'risida aniq bilim va g'oyalarni berishga va kattalar ishiga hurmatni rivojlantirishga, uni qadrlashni o'rgatishga, mehnatga qiziqish va muhabbatni uyg'otishga qaratilgan. Shu bilan birga, muammo bolalarning xatti-harakatlariga ta'sir qilish uchun - mehnat qilish istagini uyg'otish, vijdonan va ehtiyotkorlik bilan ishlash uchun hal qilinmoqda.
Bolalarni kattalar mehnatiga jalb qilishda ta'lim samaradorligiga erishish uchun qanday vositalar mavjud?
Kichkintoylar tafakkurining vizual-majoziy va vizual-samarali tabiatining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, kattalar mehnati bilan tanishish mehnat jarayonlarini joriy etishdan boshlandi.
Bolalar bevosita kuzatishi mumkin bo'lgan kattalar ishi odatda yanada samarali ta'sir qiladi. Jonli va juda jozibali misollar ko'proq aks ettirishi mumkin. Masalanenaga va kirxona qanday ishlashi, bolalarning ovqat paytida, yuvinish paytida aniqligini oshirishi haqida suhbatlar. Shu bilan birga, bolalar ko'pincha o'zlarining xatti-harakatlarini boqchining ishini engillashtirish istagi bilan rag'batlantiradilar. Bu ishda e'tiborning, hurmatning so'zda emas, amalda namoyon bo'lishini anglatadi. Bolalarning xatti-harakati kattalar ishini kuzatish orqali vositachilik qilinadi.
Kichik yoshdagi bolalarga kattalarning uy ishlarida (tozalash, ovqat pishirish va h.k.), shuningdek tibbiyot xodimlarining (shifokor, hamshira) har xil xatti-harakatlari kuchli ta'sir ko'rsatadi. Bu ish bolalar uchun tushunarli, chunki bu ularning shaxsiy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan, u juda ko'p qiziqarli harakatlarga ega, buni ko'pincha kuzatish mumkin. Unda tozalik, tartib va rioya qilishni ta'minlashda bolalarning o'zlari xatti-harakati bilan chambarchas bog'liq bo'lgan ko'plab fikrlar mavjud gigiena qoidalari. Bolalar o'yinlari shuni ko'rsatadiki, ular o'z tashabbusi bilan kattalarning ishlariga taqlid qilishadi.
Kundalik uy ishlaridan tashqari, bolalarni bolalar bog'chasi devorlarida sodir bo'ladigan mehnat bilan tanishtirish kerak, ammo tabiatda epizodikdir, masalan, elektrchi, duradgor, glazer va hokazo. Siz bolalarga duradgorning mebel, o'yinchoqlarni qanday ta'mirlayotganini, rassom devorlarni qanday bo'yashini, glazerlarni ko'rsatishingiz mumkin. qo'shilgan oynalar va boshqalar.
Bolalar qanchalik katta bo'lsa, ular bolalar bog'chasi devorlaridan tashqarida ishlaydigan ishlarga ko'proq jalb qilinadi. O'yinlarda bolalar quruvchilar va transport xodimlarining harakatlariga taqlid qilishadi.Ushbu ishning mohirona, tashkillashtirilgan monitoringi umumiy mehnatga yo'naltirish va bolalarning o'zlari faoliyatini shakllantirishda katta ahamiyatga ega.Eng katta ta'sir doimiy atrofdagi taassurotlar, yaqin atrofdagi mehnatni kuzatish orqali amalga oshiriladi.
Mehnat natijasida yuzaga keladigan ajoyib o'zgarishlarga bolalarda hayratlanish tuyg'usini uyg'otish juda muhim: eski iflos devorlar yangi gips bilan qoplangan, bo'yoq chiroyli va jozibali bo'ladi; Tozalangandan keyin qor bilan qoplangan ko'cha yana bo'sh joyni ochib, transport vositalari va piyodalarning erkin harakatlanishiga imkon beradi, tikuvchining qo'lidagi mato kiyimga aylanadi va hokazo.
Shunday qilib, asta-sekin bolalar mehnatning ma'nosini tushuna boshlaydilar. Ular uning natijalarini ko'rishadi, uning qiziqishi bolalarning e'tiboridan chetda qolmoqda.
Yosh bolalar kattalarning ishlariga katta qiziqish bildiradilar, o'yinda va hayotda ular o'zlariga taqlid qilishni xohlashadi va o'zlari qilishni xohlashadi. Uch yoshli bolalar o'zlarini parvarish qilish, tozalik va tartibni saqlash va o'simliklarga g'amxo'rlik qilishda oddiy mehnat ko'nikmalarini osonlikcha egallaydilar.
Bolalar mehnat harakatlarining quvonchini his qiladilar, o'z harakatlarining foydaliligini anglaydilar, kattalar ishining natijalariga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'ladilar.
Ijobiy munosabat va ish odatini yaratish uchun atrofdagi kattalar va ularning mehnatga bo'lgan munosabati tirik misol bo'la oladi. Ammo bolalarni mehnatga psixologik tayyorgarlikka o'rgatish faqat faoliyat jarayonida mumkin.
Kichkintoylarning ishlashi uchun to'g'ri sharoitlarni yaratish kerak.
Bolalar bog'chasida bolalar birgalikda ishlaydi. Bir nechta bolalarning uyda birgalikda ishlashlari uchun sharoit yaratish kerak. Bolalar o'rtasidagi do'stona ish umumiy mehnatda o'sib bormoqda va bir-birlariga yordam berish istagi bor; maqtanish, dangasalik, xudbinlik kabi salbiy fazilatlarni rivojlanishining oldini olish osonroq.
Bolalar bog'chasida kattalarning uy ishlarini eng oqilona tashkil qilish uchun barcha imkoniyatlar mavjud. Ushbu ishda uning ijtimoiy xususiyati aniq ifodalangan, shuning uchun bolalar bog'chalari xodimlarining uy ishlari oilada olib boriladigan uy ishlari bilan solishtirganda bolalarga ta'sirida juda ko'p afzalliklarga ega.
Oilada bola ozmi-ko'pmi ovqat pishirishni, yuvinishni va tuzatishni, kiyim tikishni kuzatadi, xonada toza va tartibli bo'lishini ko'radi. Ko'pincha oilalarda badiiy va texnik ishlar (kesish, uskunalarni ta'mirlash, qurilish va boshqalar) mavjud.
Shunday qilib, bola kattalar qanday ishlashini ko'rish uchun mehnat jarayonini o'zi kuzatishi mumkin.
Bolalar bog'chasida kattalar mehnatini kuzatish katta tarbiyaviy ahamiyatga ega: ular bolalarning g'oyalarini aniqlashtiradi, qiziqish uyg'otadi, kattalar faoliyatiga qiziqishni uyg'otadi va ishlariga ijobiy munosabat va hurmatni rivojlantirishga hissa qo'shadi.
Tarbiyaviy ishimda yoshlarni hisobga olgan holda bolalarni kattalar mehnatiga jalb qilishning turli usullaridan foydalanganman.
O'quv ishimda ekskursiyalar va turli kasb egalari bilan suhbatlar orqali kattalarning ishi, ularning kasblari bilan tanishishga katta ahamiyat beraman.
Bolalarni kattalar mehnati bilan tanishtirishning eng samarali usullari bu fikrlarning aniq ravshanligini, bolalar tomonidan olingan bilimlarning maksimal samaradorligini ta'minlaydigan kuzatuv va ekskursiyalardir.
Aniq idrok etilgan bo'lsa-da, talqin qilishni talab qiladi. Keyingi suhbatlar jarayonida, o'qituvchining hikoyalari orqali, kuzatuvlar davomida olingan ma'lumotlar aniqlanadi, sobitlanadi, to'ldiriladi.
Bolani ob'ektlar dunyosi bilan tanishtirish va ular ish jarayonida kattalar tomonidan qanday yaratilganligini ko'rsatib, quyidagi ekskursiyalar va munozaralar o'tkaziladi:
Tibbiyot idorasi, kir yuvish, umumiy ovqatlanish bo'limiga ekskursiyalar. Shunday qilib, bolalarni hamshira, oshpaz va kir yuvish mashinasi ishi bilan tanishtirishda ular kattalar mehnatining haqiqiy namunasi bo'lgan jonli tasvirlardan foydalanganlar.
1. Tibbiyot idorasiga ekskursiya.
Bolalar bilib oldilar:
Tibbiy idorada saqlanadi: bandaj, paxta momig'i, shprits, termometr, planshetlar, yod. Ofisdagi barcha dorilar muzlatgichda saqlanadi; emlashlar, in'ektsiyalar tibbiy idorada ham amalga oshiriladi. Bu juda toza, steril.
2. Bolalar bog'chasi hamshirasi bilan suhbat.
Bolalar bilib oldilar:
- u nima qiladi: bolalarni qayd qiladi, menyu qiladi, emlashlar qiladi, yaralarni davolaydi, bolalarning sog'lig'ini kuzatadi, oshxonada bolalar uchun ovqatni yaxshilaydi, emlash uchun vaktsinalarni olib keladi.
- hamshira formasi: agar u ukol qilsa yoki emlasa, oq palto, majburiy bosh kiyim, qo'lqop.
Sartarosh bilan suhbat
Bolalar bilib oldilar:
Sartaroshga ehtiyoj bor: ishlash uchun qaychi, sochlarini fen, lak, soch cho'tkasi, soch bo'yoq.
Sartarosh soch turmagi, soch turmagi qiladi.
Biror kishi chiroyli soch turmushiga ega bo'lsa, o'ziga bo'lgan ishonch ortadi, kayfiyat yaxshi bo'ladi. O'zingizni oynaga, yaxshi boqilgan ko'rinishga qarash yoqimli.
Ertalab va kechqurun bolalar bilan individual va guruhli suhbatlar o'tkazildi: "Nima uchun tishlar og'riyapti?", "Biz guruhdagi yordamchimizmi?", "Sabzavotlar bolalar bog'chasiga qanday etib boradilar?", Va hokazo. Bolalar ota-onalari qaerda ishlashlari, qanday mahsulotlar haqida gapirib berishdi. onam bilan do'konda sotib olish va hk.
Kuzatuvlar
Ta'lim nuqtai nazaridan eng qadrli va bolalar tushunishi mumkin bo'lgan, ularni kattalarning mehnat xatti-harakatlariga taqlid qilish istagini uyg'otadigan mehnat tarkibini kuzatish uchun tanlash juda muhimdir. Taassurotlar takrorlanishi kerak, shuning uchun mehnat mazmuni bir qator sinflarga taqsimlanishi kerak, ularning har birida mahorat bilan dozalangan, asta-sekin o'sib borishi va chuqurlashishi kerak.
Maqsadli kuzatuvlar, guruhdan tashqarida ekskursiyalar, bolalarni tanishtirish
kattalar mehnati, yorqin hissiy taassurotlar to'planishiga hissa qo'shadi. Tibbiyot idorasiga, duradgorlik ustaxonasiga, do'konga va hokazolarga sayohatlar paytida bolalar faol muloqot, kasblarga qiziqish bildirdilar. Turli xil kasb egalari bilan muloqot chog'ida bolalar kiyimlarni bo'yamaslik uchun ularning kiyimlariga, mulohazalariga, duradgorlariga e'tiborni qaratdilar. Mehnat bilan tanishishning ta'lim samaradorligi nafaqat qanday ish turlariga bog'liqligiga, balki ularga bog'liq. qaysi partiyalar bolalarning e'tiboriga qaratilgan. Duradgorning ustaxonasiga tashrif buyurganda, bolalar umumiy tartibga, puxta o'ylangan ishlarga e'tibor qaratdilar - barcha jihozlar kameralarda joylashtirilgan, har bir asbobning o'z uyi bor. Voyaga etgan bolalar bolalarni o'zlari ishlab chiqaradigan mehnat jarayoniga jalb qilib, ularga tegishli topshiriqlar berib, oddiy hamkorlikni yo'lga qo'yadilar. Bolalar o'zlarini faol harakat qilish imkoniyatiga ega bo'lganda, kattalarning ishi haqida aniqroq va to'liq fikrlarga ega bo'ladilar va ularga taqlid qila boshlaydilar. Bolalarning o'zlari tirnoqlarini qoqishdi, mehnatdan mamnun bo'lishlarini va o'z harakatlarining natijalarini his qilishgan holda, bolalar uyda dadalariga yordam berishga qaror qilishdi. Bolalar g'urur bilan asboblarni chaqirishdi va mehnat faoliyatini amalga oshirishda kattalarga taqlid qilishdi. Ba'zi bolalar duradgorning ishiga juda qiziqishgan, ular katta bo'lganda duradgor bo'lishga qaror qilishgan. . O'qituvchi yordamchisining o'ziga xos mehnat faoliyatini kuzatish jarayonida biz bolalarga mehnatning har bir tarkibiy qismiga e'tibor qaratib, ularning zarurligini tushuntirib, uning faoliyatining maqsadi va sabablarini ochib berishga harakat qildik. Masalan, jadvallar o'rnatilmagan - siz tushlik qila olmaysiz. O'qituvchi yordamchisi dasturxon tuzatish bilan shug'ullanadi. Shunday qilib, mehnat motivi, uning ahamiyati bolalarning o'z ehtiyojlari to'g'risida xabardor qilinishi orqali aniqlandi. Bolalarning e'tibori mehnat natijasini olishga qaratildi.
Mehnat ob'ektlarini tanlash bolalarning ko'zlari oldida amalga oshirildi, bu bolalarga oddiy mehnat vazifalarini bajarishni - dasturxonga non va sumkalar qo'yishni taklif qildi. Bu bizga maktabgacha yoshdagi bolalarni sub'ektiv pozitsiyada joylashtirish, passiv kuzatuvchilarni mehnat jarayonining faol ishtirokchilari, kattalar yordamchilari qilish imkoniyatini berdi.
Bolalarga hissiy ta'sirni kuchaytirish uchun bolalar badiiy adabiyotidan foydalandim, kattalarning har qanday faoliyati jamiyat uchun mehnatning natijasi - sog'lom bo'lish, ishlash va yaxshi dam olish, chiroyli va qulay kiyinish natijasi ekanligini tushunib etdim. Chiroyli soch turmagiga ega bo'ling, himoyalangan va xavfsiz bo'ling. Kattalar ishi hurmat va minnatdorchilikka loyiqdir va ular qilgan narsalar va narsalar himoya qilinishi kerak.
M.A. Vasileva K. Chukovskiyning "Aybolit" dasturi tomonidan tavsiya etilgan keng qo'llanilgan ishlar; A. Barto "Kema", "Yuk mashinasi"; B. Zaxoder "Kiyim tikuvchi", "Quruvchilar", "Shofyor" va boshqalar Mehnat haqidagi maqollar va maqollar tarbiyaviy jihatdan juda qadrlidir: "Mehnatsiz - hatto hovuzdan baliq ham olmang", "Men buni qildim, jasorat bilan boring", "Sevgi" pastga minish - chanakni yaxshi ko'rish va ko'tarish ”va boshqalar.
Kattalar mehnatini chuqurroq tushunish maktabgacha yoshdagi bolalarning vizual faoliyati bilan yordam beradi. Yosh bolalar hali ham ish jarayonida kattalarni tasvirlay olmaydilar, ammo ular o'zlari tanishgan kasb egalarining shaxsiy vositalarining qiyofasini osongina ko'rishlari mumkin. Shunday qilib, o'qituvchi yordamchisining ishini o'qib chiqib, bolalarni oshpazlar singari "likopchalarni" tayyorlash, chizish), "pishirish" (ko'r), vitaminlarni "stol" ga (varaqqa) yopishtirishga majbur qildilar. ilova sinfidagi sevimli o'yinchoqlar.
Ota-onalar ishtirokisiz kattalar ishi bilan tanishish uchun bolalar bilan ishlashda kerakli natijaga erishish mumkin emas. Yil davomida biz ota-onalar uchun maslahatlashuvlar o'tkazdik: "Men o'zim!", "Bolalarni foydali bo'lishga o'rgating". Ota-onalar o'yinchoqlar va o'quv o'yinlarini sotib olishga yordam berishdi, rolli o'yinlar uchun atributlarni ishlab chiqarishda ishtirok etishdi va kasb bo'yicha masxarabozlik qilishdi.
Ijtimoiy va axloqiy tarbiya masalasida bolalar bog'chasi va oila faoliyatidagi muhim nuqta o'zaro ta'sirdir. Hamma ota-onalar farzandlari bilan bu ishdan manfaatdor emas. Shu sababli, biz guruh hayotida ishtirok etishni istaganlar bilan ishlashda davom etamiz va qolgan ota-onalarni hamkorlikka ehtiyotkorlik bilan jalb qilamiz. Asta-sekin bizning hamkorligimiz yanada samimiy va samarali bo'ladi. Ota-onalar bolalar bog'chasi faoliyatida, mavzuni rivojlantiradigan muhitni to'ldirishda faolroq ishtirok eta boshladilar, shunda bolalar bog'chasi bolalarining hayoti yanada yaxshi va qiziqarli bo'ldi.
Ota-onalarning ijtimoiy va axloqiy tarbiya sohasidagi pedagogik mahoratini oshirish uchun ota-onalar burchagida papka yaratildi - "Ota-onalar bolalarni uy ishlariga jalb qilib, qanday xatolarga yo'l qo'ymaslik kerak" tavsiyalari bilan harakat.
Kelgusida biz o'quvchilar oilalari bilan hamkorlik ishlarini yanada takomillashtirish vazifasini qo'yamiz va ularni hal qilish ota-onalarning guruhning pedagogik jarayonida bevosita ishtirok etishini o'z ichiga oladi.
Umid qilamizki, ish natijasida katta yoshdagi bolalar va kattalar hamjamiyati yaratiladi, bu ijtimoiy va axloqiy tarbiya muammolarini hal qilishga yordam beradi: kattalar dunyosi haqidagi g'oyalarni kengaytirish, ularning kasbiy faoliyatiga qiziqish va hurmatni uyg'otish va o'zlarining og'ir ishlarida qatnashish. Ehtimol, bolalar o'sib ulg'ayganlarida, bolalikdagi tajribalar ularning kasb tanlashiga ta'sir qiladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda asosiy faoliyat - bu o'yin.
O'yin bolalarning tarixiy faoliyati bo'lib, kattalarning harakatlarini va ular o'rtasidagi munosabatni aks ettirishdan iborat.
O'yinlar va ayniqsa syujet-rol o'ynash maktabgacha yoshdagi bolalarning tarbiyasida ajralmas narsadir. Ular bolalarning harakatlariga ijodkorlik elementini olib kelishadi.
Mehnat o'yin bilan chambarchas bog'liq. O'yinda bolalar kattalarning ishini aks ettiradi.
Bolalar kattalarning mehnati bilan tanishadigan o'yinlarning asosiy turlaridan biri bu fitna - rolli o'yin.
Bolalar kattalar bo'lganda ba'zi muammolarni ko'rib chiqing
rolli o'yinlar yordamida kasblarning xususiyatlari.
Süjet va rolli o'yin tabiatan mustaqil ijodiydir. O'yinni bolalarning o'zlari yaratadilar. Bu uzoq va qisqa bo'lishi mumkin. Bolalarning mustaqilligi atrofdagi dunyoni faol va o'ziga xos tarzda ko'paytirishda namoyon bo'ladi. Ushbu takrorlash tasavvurga, sharoitga, bilimga va hayot va o'yin tajribasiga bog'liq. O'yinning mustaqil tabiati ichki erkinlik tuyg'usini beradi. Ijodkorlik bolani kattalar obraziga aylantirishda namoyon bo'ladi, bu rolni u egallagan.
Syujetli rollar o'yinining tuzilishi.

1. 
   Fikr
   
2. 
   Senari
   

3. Rol
4. O'yin harakati
5. O'yin qoidalari.
Rivojlanish bosqichlari:
1-bosqich Tayyorgarlik - ikki yil davomida yakunlanadi, bitta o'yinchi o'yini bilan ajralib turadi. Ushbu darajani tavsiflovchi asosiy ko'nikmalar: harakatlar monoton, ko'pincha takrorlanadi. Bolalar bajonidil kattalar bilan o'ynashadi.
2 bosqich O'yinda qisqa muddatli o'zaro ta'sir. Bir nechta odamlar birlashadi, bir fikr paydo bo'ladi, bolalar boshqalarning talablariga bo'ysunishadi, lekin fitna, asosan, kundalik narsalar va uyushmalar qisqa muddatli xarakterga ega.
3 bosqich O'yinda uzoq shovqin. Bolalar o'yinning harakati va mazmuniga qarab yig'ilishadi. Munosabat mas'uldir. O'zlarining va boshqalarning harakatlarini to'g'ri baholang. Rollar aniq belgilanadi va o'yin oldidan taqsimlanadi.
4 bosqich rejissyorlik o'yini (katta maktabgacha yoshdagi). 5-6 kishilik bolalar birlashadi. Foizlar shaxsiy narsalarga asoslanadi
xushyoqish, bolalar muzokara qilishlari, rollarni taqsimlashlari, qoidalarga amal qilishlari, harakatlar kelishilgan bo'lishi mumkin. O'yin nafaqat takrorlanadi, balki doimiy ravishda rivojlanib boradi.
Rolli o'yin bolalarning oldindan tayyorgarligini talab qiladi. Mutaxassislik bilan, masalan, politsiyachi bilan tanishishga vaqtlari bo'lmagan bolalar, politsiyachi rolini o'ynay olmasliklari aniq.
Kasb-hunarga oid o'yinlarga tayyorgarlik hamma joyda bor, u erda faqat bola mutaxassislikning ma'lum fazilatlari bilan tanishishi, kerakli ma'lumotni to'plashi mumkin, hatto minimal bo'lsa ham, lekin o'yin davomida inson hayotining ushbu turiga uzoq bo'lmagan o'xshashlikni qayta tiklash mumkin.
Ushbu jarayon shartli ravishda quyidagi tarkibiy qismlardan iborat kompleks sifatida taqdim etilishi mumkin:
Ota-onalardan kasblar haqida ma'lumot olish;
Bolalar bog'chalari o'qituvchilari;
Tengdoshlar va katta bolalardan;
Ota-onalarning, qarindoshlarning, boshqa kattalarning shaxsiy kuzatuvlaridan;
O'yin mavzusiga bevosita aloqador bo'lmagan, ammo unda ishlatilishi mumkin bo'lgan qo'shimcha ko'nikmalarni egallash (o'yinchoqlar tayyorlash, modellashtirish, rasm chizish, dasturlar tuzish va boshqalar).
Ota-onalarning informatsion ta'siri ularning ta'lim faoliyatining barcha turlarida namoyon bo'lishi mumkin, chunki har qadamda bolaga ma'lum kasb haqida ma'lumot berish zarurati tug'iladi. Birinchidan, bu o'zingiz haqingizda, o'zingizning ishingiz, ertaklarni izohlash, bolalar badiiy asarlari, ular uchun rasmlar, multfilmlar, film lentalari va hokazolar. hamma ko'rgan va eshitilgan.
Ko'pincha bolalar o'yinlarni kollektiv o'ynashadi, bu juda yaxshi samara beradi, chunki bolalarning ijodiy sa'y-harakatlari bir butunga birlashadi,
bir-birlari bilan ma'lumot almashish mavjud. Süjet o'yinlari ham o'g'il, ham qiz bolalarda bir xil darajada qiziqish uyg'otadi.
O'yin davomida rollarning o'zgarishi sodir bo'ladi, bu bolalarning o'yin o'ynaydigan kasbining turli jihatlariga qiziqishini oshirishga yordam beradi. Kerakli holatlarda, kattalar o'yinda rollarning o'zgarishini tartibga soladilar, bolalarning bir xil rolda bo'lishlariga yo'l qo'ymang. O'yinchilar tarkibidagi vaqti-vaqti bilan o'zgarishi ularning bir-biriga ta'sir qilishi, o'yin davomida olingan ma'lumotlarning kengayishiga yordam beradi.
Umuman olganda, o'yin bolaga o'zining kognitiv va tarbiyaviy ta'sirini butun uzunligi davomida namoyon etadi: o'ynash istagi paydo bo'lishidan boshlab o'yindan keyingi davrgacha.
Süjet va rolli o'yin jarayonini quyidagicha ko'rib chiqish mumkin: o'yin oldidan (saylov) davri, tayyorgarlik, o'yinning o'zi. Shuningdek, bu o'yinning boladan keyingi ta'sirini o'z ichiga oladi: taassurotlar, munozaralar, kimni qiziqtirayotganini yoki noaniqligini aniqlash. Uyda, hovlida va hokazo shunga o'xshash o'yinni tashkil etish istagi.
O'yin davomida o'qituvchining asosiy vazifalaridan biri o'yinning ma'lum bir "ohangini" saqlashdir. U befarq bo'lmasligi kerak. Yigitlar kamroq qiziqish uyg'otganda, uni davom ettirishdan ko'ra, o'yinni to'xtatish yaxshiroqdir.
Qiziqarli o'yinlardan so'ng, bola uzoq vaqt davomida uning taassurotida bo'ladi.
O'yinlarda maktabgacha yoshdagi bolalar deyarli barcha vaqtlarini o'tkazishadi. Shuning uchun bolalarning dunyo haqidagi asosiy g'oyalarini shakllantirish asosan o'yinda. Kattalar mehnatini tushunish, ularning kasblari haqida eng asosiy g'oyalarni shakllantirish, aniqrog'i, hatto ularning odatlari ham faqat o'yin davomida mumkin.
Bolalar bog'chasida o'tkaziladigan o'yinlar "Bolalar bog'chasida tarbiya dasturi" tomonidan rejalashtirilgan bo'lib, unda maktabgacha ta'limning yosh dinamikasi, shu jumladan rolli o'yinlarning tabiati ko'rsatiladi.
II yosh guruhda bolalar bog'chasidagi kattalar ishi, haydovchilar, uchuvchilarning ishi tasvirlangan o'yinlar ishlab chiqiladi. O'yinda bolalar turli xil mutaxassislikdagi odamlarning harakatlarini takrorlashni boshlaydilar.
O'qituvchi o'yin qiziqarli bo'lishi uchun shart-sharoit yaratishi kerak.Shartlarni yaratish bolalarni atrof-muhit to'g'risidagi narsalar bilan boyitishni o'z ichiga oladi: narsalar, hodisalar haqida, bundan tashqari, bolalar odamlar o'rtasidagi munosabatlarni bilishlari kerak. Ushbu maqsadga erishish uchun men quyidagi usullardan foydalanaman: kuzatish; ekskursiyalar; turli kasb egalari bilan

Maktabgacha yoshdagi bolalarni mehnatga o'rgatish vazifalari

• 
  kattalar ishini hurmat qilish va yordam berish istagi;
  
• 
  mehnat qobiliyatlarini rivojlantirish, ularni takomillashtirish va ishlarning mazmunini bosqichma-bosqich oshirish;
  
• 
  bolalar uchun ijobiy shaxsiy fazilatlarni shakllantirish, masalan, mehnat qilish, g'amxo'rlik, mas'uliyat, tejash;
  
• 
  ishni tashkil qilish ko'nikmalarini rivojlantirish;
  
• 
  bolalar o'rtasida ish jarayonida ijobiy aloqalarni rivojlantirish - jamoada ishlash qobiliyati, zarurat tug'ilganda yordam berish, tengdoshlarning ishini ijobiy baholash va hurmatli sharhlar berish.
  

Ta'kidlash kerakki, bolalar bog'chasida bolalarning tarbiyalanishi muayyan dasturga muvofiq amalga oshiriladi. O'z tengdoshlar jamiyatida uning mehnat qobiliyatlari va natijalarini uning o'rtoqlari mehnatini o'rganish bilan solishtirish osonroqdir. Shuningdek, bolaning shaxsiyatini shakllantirishda oilaviy ta'limga ustuvor ahamiyat beriladi. Oiladagi mehnat ta'limi asosiy printsipi shundan iboratki, ish yuki bolaning yoshi va shaxsiy xususiyatlariga mos kelishi kerak. Barcha oila a'zolari uchun har doim uy sharoitida namuna bo'lish muhimdir. Bolalar kattalarni taqlid qilishni va uyda "haqiqiy" ishlarga ishonib topshirilgan taqdirda katta g'ururni his qilishni yoqtirishadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning ishini bir necha turga bo'lish mumkin:

• 
  o'z-o'ziga xizmat qilish;
  
• 
  maishiy va uy ishi;
  
• 
  o'simliklar va hayvonlarni parvarish qilish bo'yicha ishlar;
  
• 
  qo'l mehnati.
  

Maktabgacha tarbiyachilarning mehnatga o'rgatish xususiyatlari

Yosh bolaligida bolaning mehnat faoliyati munosabatlarining o'ziga xos xususiyatlari uning yakuniy natijadan ko'ra ko'proq mehnat jarayoniga jalb etilishidan iborat. Shuning uchun, ishlash va o'yin o'rtasidagi munosabat, preschooler uchun muhim ahamiyatga ega.
Mehnat ta'limi usullari va metodikasi:

• 
  bolaga mehnat maqsadini aniqlashga yordam berish;
  
• 
  Bu ishning qiymatini, nima uchun va kimga kerakligini muhokama qiling;
  
• 
  ishni bajarish bosqichlariga qanday qilib chiqarishni o'rgatadi;
  
• 
  Buning eng yaxshi yo'lini ko'rsatish va tushuntirish;
  
• 
  Ish davomida uyg'otish va qo'llab-quvvatlash uchun kelgusi ishni qiziqtiraman;
  
• 
  Oldindan amalga oshirilgan ishlarni muhokama qiling va yaxshiroq natijalarga erishish uchun yana nima qilish mumkin;
  
• 
  bolalarni qiziqtirgani va qiyinchiliklarga dosh berishga intilishi, belgilangan maqsadga erishish;
  

• 
  bola bilan birga ishning borishi va natijalarini tekshirish va baholash;
  
• 
  bolani birgalikdagi ishlarga jalb qilish, masalaning mas'uliyatli munosabatini ko'rsatib berish, maslahat yoki biznes bilan shug'ullanish, qiyinchiliklar mavjud bo'lsa;
  
• 
  Bolaning mustaqil qaror qabul qilish tashabbusini uyg'otish.
  

Maktabgacha yoshdagi bolalarni mehnatga o'rgatishning asosiy maqsadi bolaning shaxsiyatini shakllantirish, shuningdek, mehnatga to'g'ri munosabatda bo'lishdir. Mehnat maktabgacha yoshdagi bolalarning ongida, kuzatuvida, diqqatida, kontsentratsiyasida, xotirasida rivojlanadi, shuningdek, uning jismoniy kuchi va sog'lig'ini mustahkamlaydi.

Xulosa
Psixolog J.Piaje o‘yinda jismlarga yangi nom berish omiliga jiddiy e’tibor bilan qarab, bu ish ramziy ma’noli tafakkur shakllanishining tayanchi, degan xulosaga keladi. Lekin, bu xulosa vaziyatni aks ettirishning birdan-bir to‘g‘ri yo‘li ekanligini bildirmaydi. Shuning uchun narsaning nomini o‘zgartirish bilan bolada tafakkur va aql zakovat o‘sishini ko‘tish ham mantiqqa mutlaqo ziddir. Aslida narsalarni qayta nomlash emas, balki o‘yin harakatlarining xususiyatini o‘zgartirish bolaning aqliy o‘sishiga sezilarli ta’sir o‘tkaza oladi. Darhaqiqat, o‘yin faoliyatida bolalarda harakatning yangi ko‘rinishi, ya’ni uning fikriy, aqliy jihati namoyon bo‘ladi va shuning uchun o‘yin harakatlarini shakllantirish jarayonida bolada fikrlash faoliyatining dastlabki ko‘rinishi vujudga keladi. Bolaning aqliy kamol topishida yoki uning umumiy kamolotida o‘yinning muhim ahamiyat kasb etishi xuddi mana shu dalil orqali o‘z ifodasini topadi. Bola o‘yin faoliyatida maktab ta’limiga tayyorlanib boradi, shu boisdan, unda aqliy harakatlarning yaqqol shakllari tarkib topa boshlaydi. Rolli o‘yin faqat alohida olingan psixik jarayon uchun ahamiyatli emas, balki bolada shaxs xususiyat va fazilatlarini shakllantirishda xam zarurdir. Binobarin, katta yoshdagi odamlar rolini tanlab, uni bajarish bolaning hissiy-tuyg‘ularini qo‘zg‘atuvchilar bilan uzviy bog‘liq xolda namoyon bo‘ladi. Chunki o‘yin davomida bolada har xil xohish va istaklar tug‘ila boradi, bular boshqa narsalarning tashqi alomatlari o‘ziga rom etishi sababli hamda bolaning ixtiyoridan tashqari, tengdoshlarining ta’siri ostida tug‘iladi.