O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

2.4. Organik erituvchilar bilan ekstraksiya

Engil qaynovchi organik erituvchilar bilan termolabil efir moylarini

ekstraksiyalash oddiy amalga oshiriladi. YAngi terilgan gullar xona

temperaturasida erituvchi bilan ishlanadi, temperatura oshirilmasdan vakuumda konsentrlanadi va konsentrlangan gul moyi olinadi. Ekstraksiya usuli bilan olingan gul moyida gulning hidi suv bug„i bilan haydash orqali olingan efir moyiga qaraganda nisbatan aniq namoyon bo„ladi, ya‟ni nibatan to„liqroq o„tkaziladi. Ekstraksiyani amalga oshirish uchun ideal erituvchi mavjud emas. Ekstraksiya uchun inert, arzon, oson uchuvchan turli organik erituvchilar ishlatilishi mumkin. Lekin ular ichida petroley efiri va benzol yaxshi erituvchilar hisoblanadi. Ekstraktdan erituvchini chiqarib yuborish gulli konkretni beradi. Gulli kankret qoidaga ko„ra gullarning hidini beruvchi, mum, rang beruvchi moddalar va boshqalardan iborat qattiq massa. Kankretni spirt bilan ekstraksiyasi va spirtli eritmaning 20-250 S da mumni cho„ktirish uchun ishlatiladi. Vakuumda filtrlanishi va konsentrlanishi tabiiy gul moyining nisbatan konsentrlangan formasi - suyuq absolyutni olish imkonini beradi. Bunday usul ba‟zi efir moylarini olishda jumladan, suv bilan qizdirilganda parchalanadigan holatda haydash usuli bilan olib bo„lmaydigan holatda va xom ashyoda efir moyi juda kam bo„lganda haydash usuli bilan olinganda florentin suvida to„liq erib ketgan holatlarda qo„llaniladi. Erituvchilarning muhim guruhini qisilgan gazlar: SO2, S3N8, S4N10, va freonlar tashkil etib, ular yordamidagi ekstraksiya yuqori bosim ostida past temperaturada olib boriladi. Bu esa o„simlik tarkibidagi moddalarining saqlanishiga, shu bilan bir qatorda o„simlikning o„ziga xos tabbiy hidini saqlashni ta‟minlaydi. Amaliyotda qisilgan gazlardan erituvchi sifatida foydalanib, ekstraksiya qilishning ma‟lum chegaralari bo„lib, bu chegaralar yuqori bosim ostida ishlaydigan asboblarni ishlatish bilan bog„liq bo„lgan harajatlarga borib taqaladi.