O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi

180 
5.4. 
Testlar................................................................................................................... 
185 
5.5. 
Baholash mezoni.................................................................................................. 
200 
VI. 
ADABIYOTLAR RO’YXATI
............................................................................
 
201 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
 
I.
 
O`QUV MATERIALLARI
 
“Giohvand moddalar tahlili faninidan маъруза matnlari 
 
1-Маvzu: “Giyohvand moddalar tahlili” fanining asosiy vazifalari va fanda 
o‘rganiladigan umumiy masalalar. Giyohvandlik vositalari, psixotrop 
moddalar va prekursorlar, ularni BMT konvensiyasi va O‘zR nazoratga olish 
to‘g‘risidagi qonuni. Tabiiy narkotik nalgetiklar.Opiy, omnapon, morfin, 
narkotin, kodein, mekon kislotasi, mekonin, ajratib olish va tahlil usullari. 
 
Ma’ruza rejasi:
1.“Giyohvand moddalar tahlili” faniga kirish;
2.Giyohvand moddalar tahlili fanining ob’ekti va asosiy vazifalari hamda fan o‘rganadigan 
usullar; 
3.Fanning boshqa fanlar bilan bog‘liqligi; 
4.Giyohvand moddalar tahlili fanida ishlatiladigan terminlar;
Giyohvand moddalar to‘g‘risidagi xalqaro va O‘zbekiston Respublikasi miqyosidagi normativ 
hujjatlar.
5. Tabiiy narkotik nalgetiklar; оpiy, omnapon, morfin, kodein, mekon kislota, mekonin, 
ob’ektlardan ajratib olish va tahlil usullari 
Tayanch iboralar:
Giyohvandlik,
 
konvensiya, qonunlar, fenantrenizoxinolin, benzilizoxinolin, 
opiy, omnapon, alkaloidlar, tahlil usullari 
Giyohvandlikka qarshi kurash bugungi kunning eng dolzarb muammolaridan biriga aylandi. 
BMT ma’lumotlariga qaraganda, dunyoda hozir 9 mln. kishi geroin, 200 mln. dan ziyod kishi esa 
turli xil giyohvand moddalarni iste’mol qiladi. Buning oqibatida 20 ming kishi zaharlangan. Kezi 
kelganda shuni alohida ta’kidlash joizki, rivojlangan davlatlarda giyohvandlik vositalari bilan 
bog‘liq jinoyatlar ko‘paymoqda. 
Mamlakatimiz Prezidenti Islom Karimov BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasidagi 
ma’ruzasida (1993 yil, 28 senyabr) bu masalaga barchaning e’tiborini jalb etib, "Birinchi 
navbatdagi muammolar orasida narkobiznesga qarshi qaratilgan umumiy sa’y-harakatlarni 
kuchaytirish masalalariga alohida e’tibor qaratishni istardim. Biz ana shu illatga qarshi kurashda 
keng ko‘lamda hamkorlik qilish tarafdorimiz. Jahonda ishlab chiqarilayotgan va iste’mol 
qilinayotgan Giyohvand moddalarning talaygina qismi Markaziy Osiyoda tayyorlanayotganligi 
yoki u orqali tashib o‘tilayotganligi sir emas. Narkobiznesning tranzit yo‘nalishlari bir mintaqada 
jamlanishining o‘ziyoq mana shu dahshatli hodisani tugatishda jahon hamjamiyati o‘z 
imkoniyatlarini jamlab ishga solishi uchun etarli asos bo‘ladi. O‘zbekiston barcha manfaatdor 
mamlakatlar va tashkilotlar bilan bu borada hamkorlik qilishga tayyor” deb ta’kidlagan edi. 
Giyohvandlik - narkomaniya - bangilik - Giyohvand moddalarga o‘rganib qolish, ruju 
qilish, aniqrog‘i tabiiy yoki sintetik zaharli moddalar (ayrim dori moddalari)ni vaqtincha yoki 
surunkasiga iste’mol qilish natijasida kelib chiqadigan kasallik holati. Giyohvandlik organizm 
somatik va ruhiy holatining chuqur o‘zgarishiga sabab bo‘ladi va giyohvandni tanazzulga olib 
boradi.
Manbalarda qayd qilinishicha, Giyohvand moddalardan foydalanish ko‘hna zaminlardan 
beri ma’lum. Qadim zamonlarda marosimlarda, sig‘inishlarda, shuningdek xalq tabobatchiligida 

---

7 
ishlatilgan. Taxmin qilishlaricha, nashaning kayf beruvchi Giyohvand ta’siri o‘simlikni 
yoqishdan, uning tutunini hidlashdan bilingan bo‘lishi mumkin. Bundan necha asrlar burun 
Misrda nashadan Giyohvand modda sifatida foydalanilgan. Gerodot o‘z asarlarida O‘rta Osiyo 
ko‘chmanchi qabilalari hayoti to‘g‘risida to‘xtalar ekan, shunday lavha keltiradi: ko‘chmanchilar 
katta gulxan atrofida o‘tirishib, o‘tga nasha tashlashar va uning hididan, go‘yoki ellinlar vinodan 
mast bo‘lganidek, mast bo‘lishar ekan. 
Suqrot hakim (Gippokrat) asarlarida qayd qilinishicha, hind nashasi Evropaga skiflar 
tomonidan Troyan urushigacha bo‘lgan vaqtlarda keltirilgan. 
Buyuk ensiklopedist olim Abu Ali ibn Sino o‘zining "Tib qonunlari" asarining ikkinchi 
jildida nashaning salbiy ta’sirini ko‘rsatib o‘tgan. Jumladan, 634-ko‘rsatkich maqolada "...nasha 
urug‘ini ko‘p iste’mol qilinsa, erlik urug‘ini qirqadi" deydi. SHuningdek, 689-maqolada nasha 
a’zolarni susaytirishi, ko‘zni xiralashtirishi, me’daga zarar etakzishini ko‘rsatib o‘tgan.