O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi

II guruhga:
Tezkor savollar
1. Tariximizda bo’lib, hozirgi kunda iste’molda bo’lmagan narsa-buyum, voqea-hodisalarni atab keluvchi soz’lar
2. Oraz so’zining sinonimini ayting?
3. O’zbek adabiyotida shakldosh o’zlarga asoslanib yaratiladigan qanday she’r turi mavjud?
4. Tilimizning ichki imkoniyatlari asosida so’zlar hosil qilib ko’ring?
5. Ilmiy atamalarga misollar keltiring?
6. Dala malikasi tasviriy ifodasi qaysi so’zning ikkinchi nomi hisoblanadi?
7. Do’ppsini osmonga otmoq iborasiga ma’nodosh ibora ayting
8. Ma'nosi bir so'zga teng keladigan so'zlar birikmasi yoki gaplarga qanday so’zlar deyiladi.
9.Arxaik so’zlarga misol keltiring
10. Qanday so’zlarni talaffuz qilganimizda ikkinchisi xayolimizga keladi. Misol keltiring
“Kim epchil-u kim chaqqon” usuli
O’quvchilar O’tilgan darsimizga oid bilimlarimizni yanada mustahkamlash maqsadida “Kim epchl-u kim chaqqon” usulidan foydalanib, berilgan rasmlardagi atamalarni ona tiliga oid va matematikaga oid ilmiy atamalarga ajratib magnit doskasiga yopishtiramiz.
YANGI DARSNING BAYONI
O’qituvchi: Barakalla, siz do’stona raqobat, erkin fikrlash, faollik, ijodkorlik va halollikka amal qildingiz. Kompyuter orqali sizlarga so’zlar beriladi. E’tiboringizni qarating.
1-topshiriq. Quyida berilgan birikmalardan kasbiy atamalarni toping va ularning qaysi kasbga oidligini aniqlang.
Chaplama qilib suvamoq, jiyak qadamoq, jo'yakni katta olmoq, pushtani keng tashlash.
2-topshiriq. Xonadoningizning qaysi kasbga yaqinligiga qarab, shu kasbga xos o'nta atama yozing. Ularning ma'nosini tushuntiring.
Yangi mavzu o’qituvchi tomonidan tushuntirib beriladi:
Ma'lum bir fan yoki kasb-hunar doirasida aniq bir ma'noni ifodalash uchun qo'llanilgan so'zlarga atama deyiladi.
Atamalar qo'llanishiga ko'ra ilmiy atamalar va kasbiy atamalarga bo'linadi.
Ma'lum bir fan doirasida qo'llaniladigan atamalar ilmiy atamalar hisoblanadi. Atamalar ikki yo'l bilan hosil bo'ladi.
1.Umumxalq tilidagi so'zlardan ma'nosini maxsuslashtirish orqali hosil qilinadi. Natijada bunday so'zlar umumxalq tilida bir ma'noni, fan tilida esa boshqa ma'noni bildiradi. Masalan: ot, ildiz, hol, fe'l
2.Boshqa tillardan ilmiy tushuncha uchun atama olish orqali. Bular faqat shu fan sohasidagina ishlatilib, umumxalq tilida ishlatilmaydi. Masalan: kasr, musbat, manfiy.
Ma'lum kasb-hunar doirasida aniq bir ma'noni ifodalash uchun qo'llaniladigan so'zlarga kasbiy atama deyiladi.