O`zbekistonda fuqorolik jamiyati institutlarini rivojlantirish istiqbollari va fuqorolarning o`zini – o`zi boshqarish organlarini o`rni

O`zbekistonda fuqorolik jamiyati institutlarini rivojlantirish istiqbollari va fuqorolarning o`zini – o`zi boshqarish organlarini o`rni.
Mamlakatimizda jamiyatni yanada demokratlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini mustahkamlash maqsadida amalga oshirilgan keng ko'lamli islohotlar endi yangi mazmun bilan boyitildi.
2010 yil noyabr oyida qabul qilingan Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi ko'p qirrali nodavlat notijorat tashkilotlarini rivojlantirish va qo'llab-quvvatlashning yangi bosqichini boshlab berdi.
2013 yil 22 aprelda "Fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari to'g'risida" gi va "Fuqarolar yig'ini raisi (oqsoqoli) va uning maslahatchilarini saylash to'g'risida" gi qonunlar yangi tahrirda qabul qilindi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 12 dekabrdagi PQ-2085-sonli "Fuqarolik jamiyati institutlarini rivojlantirishga ko'maklashish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" gi Farmonining qabul qilinishi ushbu sohadagi qonunchilikni rivojlantirishda muhim rol o'ynadi.
Kontseptsiya qoidalariga asoslanib, bir qator qonun hujjatlari, shu jumladan 2013 yil 28 dekabrdagi "Atrof-muhit nazorati to'g'risida" gi qonun qabul qilindi, unda NNTlar ekologik nazoratning asosiy sub'ektlari sifatida aniqlandi.
2014 yil 5 mayda "Davlat boshqaruvining ochiqligi to'g'risida" gi qonun va 25 sentyabrda "Ijtimoiy sheriklik to'g'risida" gi qonun qabul qilindi.
Prezidentning 2014 yil 10 martdagi Farmonini bajarish uchun Hukumatning 57-sonli qarori qabul qilindi, shu bilan birga, 2014 yil 10 martda Vazirlar Mahkamasi tomonidan faoliyatining me'yoriy-huquqiy bazasini takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar rejasi tasdiqlandi. nodavlat notijorat tashkilotlari.
Xususan, 2015 yil 4 iyunda O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirining buyrug'i bilan (ro'yxatga olish raqami 2679) nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish tartibi to'g'risidagi nizom tasdiqlandi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 3 fevraldagi "Mahalla institutini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi farmoni qabul qilindi. 2018 yil 12 aprelda "O'zbekiston Respublikasida jamoat nazorati to'g'risida" qabul qilingan.
2018 yil 4 may kuni Prezident Sh.Mirziyoyev "Mamlakatni demokratik yangilash jarayonida fuqarolik jamiyati institutlarining rolini tubdan oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi farmonni qabul qildi. Jamoa:
• O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida Fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bo'yicha maslahat kengashi tashkil etildi;
• "Fuqarolik jamiyatini rivojlantirishga qo'shgan hissasi uchun" ko'krak nishoni o'rnatildi;
• O'rta va uzoq muddatli istiqbolda fuqarolik jamiyatini rivojlantirishning strategik yo'nalishlarini aniqlash va milliy modelni shakllantirish bo'yicha takliflarni ishlab chiqish rejalashtirilgan;
• fuqarolik jamiyati va keng jamoatchilikni qiziqtirgan dolzarb masalalarni muhokama qilish, shuningdek ushbu sohaning holati va rivojlanish tendentsiyalari to'g'risida doimiy ravishda O'zbekiston Respublikasi Prezidentini xabardor qilish;
• davlat organlari va fuqarolik jamiyati institutlari o'rtasidagi samarali o'zaro aloqalarning zamonaviy mexanizmlarini, ularning faoliyatini qo'llab-quvvatlash va rag'batlantirish choralarini joriy etish bo'yicha takliflar tayyorlash;
• ilmiy va ekspert guruhlari ishtirokida fuqarolik jamiyatini rivojlantirish sohasidagi fundamental va amaliy tadqiqotlarni tashkillashtirish, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bo'yicha davlat siyosati va uning amaliy natijalari bo'yicha jamoatchilik fikrini tizimli ravishda o'rganish, umumlashtirish va tahlil qilishni tashkil etish;
• fuqarolik jamiyati institutlari faoliyatining tashkiliy-huquqiy va iqtisodiy asoslarini takomillashtirish, ijtimoiy sheriklik va jamoatchilik nazoratini amalga oshirish, ushbu muassasalarning davlat boshqaruvidagi ishtirokini kengaytirish uchun qulay sharoitlar yaratish bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Prezidentiga takliflar kiritish;
• Fuqarolik jamiyati rivojlanishini, fuqarolik jamiyati institutlarining davlat organlari bilan hamkorligi darajasini, shuningdek ularning mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga qo'shgan hissasini baholash ko'rsatkichlarini ishlab chiqish, ushbu ko'rsatkichlar asosida davriy va maxsus hisobotlar;
• fuqarolik jamiyati institutlarining xalqaro hamkorligini rivojlantirishda, ilg'or xalqaro tajribalarni o'rganishda va ularni O'zbekiston sharoitida joriy etishda ko'maklashish.
Fuqarolik jamiyati institutlari tizimida o'zini o'zi boshqarish organlarining (mahallalarning) o'rni beqiyosdir. Davlatimiz rahbari ta'kidlaganidek, “... o'zini o'zi boshqarish organlari bizning kelajagimizdir. Agar biz fuqarolik jamiyatini qurmoqchi bo'lsak, ushbu organlar uning poydevorining asosi bo'ladi. Bugun biz ushbu poydevorlarni qo'yishni boshladik.113 Ko'pgina mamlakatlardan farqli o'laroq, mahalla instituti ming yillar davomida mamlakatimizda sinovdan o'tgan va chuqur ildiz otgan aholini birlashtirgan ijtimoiy hodisa sifatida rivojlanib bormoqda. Ayniqsa, hozirgi bozor iqtisodiyotiga o'tish sharoitida bu bizning xalqimizning urf-odatlari, urf-odatlari va qadriyatlarini saqlash, ularni birlashtirish garoviga aylanib borayotganini ko'ramiz.
O'zbekistonda mahalla fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish namunasidir. Mahalla o'zbeklar tarixiy jihatdan shakllangan jamiyat rivojiga hissa qo'shish maqsadi bilan yashaydigan va ishlaydigan joyga aylandi. Bu o'zbek xalqining turmush tarzi, ruhiyati, ijtimoiy hayotini aks ettiruvchi, milliy urf-odatlar, urf-odatlar, axloqiy va ma'naviy qadriyatlarni avloddan avlodga o'tadigan muqaddas joy. Hudud millati, yoshi, jinsi, dini, irqi, tili, e'tiqodi, ijtimoiy kelib chiqishi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, odamlarni yaxshilik yo'lida birlashtiradigan va birlashtiradigan katta va muqaddas oila.
Mahalla sharqona urf-odatlarga, urf-odat va marosimlarga mahallada rioya qiladi va ularni avloddan avlodga etkazadi. Mikrorayon faollari an'anaviy, oilaviy to'ylar, tantanalar va motam marosimlarini tashkil qilish bilan shug'ullanadilar. Mahalliy oqsoqollar va maxsus mutasaddilar ularni ixcham, dabdabasiz, isrofgarchiliksiz va qo'shimcha xarajatlarsiz tayyorlashlari kerak. Hududda bo'lib o'tadigan har bir bayram yoki marosim uchun har bir yosh va qari hamma birdek mas'uldir. Bunday tadbirlarda yoshu qari, kambag'al va oddiy fuqarolarga teng hurmat va ehtirom ko'rsatiladi. Chunki mahallaning barcha a'zolari bitta, teng va mustahkam oila.
Bizning kelajak avlodimiz mahallada ta'lim oladi. Bu erda o'sib-ulg'aygan har bir yigit-qizning axloqi uchun butun hudud javobgardir. Shu sababli, "Etti qo'shnining ota-onasi bitta bolaga" va "Etti qo'shnining ota-onasi bitta bolaga" kabi gaplar bejiz aytilmagan. Yoshlarning har qanday xatti-harakatlari barchaning diqqat markazida bo'ladi. Har bir yoshning taqdiri uchun qo'shnilarning javobgarligi, ularning nazorati barkamol insonni tarbiyalash uchun asosdir. Odob-axloqli namunali bola - bu mahallaning obro'si, qobiliyatsiz va axloqan odob-axloqsiz bola - bu mahalla uchun qora belgi. Mashhur odamlar mahalladan chiqib ketganda, butun mahalla va ularning avlodlari faxrlanadilar.
Chorakning tuzilishi va vazifalari vaziyatga qarab turlicha bo'lgan, biroq shu bilan birga o'z hududida yashovchi odamlar o'rtasidagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni muvofiqlashtirgan holda o'zini o'zi boshqarish printsipi saqlanib qolgan. Mustaqillik yillarida mahallalar jamiyatning moddiy va ma'naviy asoslarini yaratish, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy-siyosiy masalalarni hal qilish, fuqarolar yig'ilishida demokratik tamoyillarni shakllantirish, inson qadr-qimmatini tiklash uchun asos bo'ldi.
Mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlarining umuman fuqarolik jamiyatidagi roli shundan iboratki, ular ma'lum bir hudud aholisini birlashtirishga, uni yagona jamoaga va funktsiyaga aylantirishga xizmat qiladi. Zamonaviy tadqiqotlarda munitsipalitet aholisi "hududiy hamjamiyat", "hududiy hamjamiyat", "mahalliy hamjamiyat" tushunchalari bilan belgilanadi. V.E. Chirkinning fikriga ko'ra, hududiy ommaviy birlashma - bu hududiy mansublik asosida aholini tashkil qilishning maxsus shakli va fuqaroligi va yoshidan qat'iy nazar odamlarning maxsus birlashmasi. U hududiy ommaviy hamjamiyat sifatida u davlatni tashkil etuvchi jamiyatlarni, shu jumladan tuzishi mumkin bo'lgan va tuzilishi mumkin bo'lgan boshqa hududiy ommaviy jamiyatlarni ham ajratib ko'rsatadi: federatsiya sub'ektlari, siyosiy avtonomiya, shahar tuzilmalari aholisi (odamlar )114.
Mintaqaviy hamjamiyat a'zolarining o'zaro aloqalari murakkab aloqa tizimiga aylanadi. Nikolas Luhmanning so'zlariga ko'ra, aloqa butunlay ongga bog'liq, ya'ni muloqotning o'zi emas, balki ong ma'lumot olish funktsiyasini bajaradi115. Bu holat odamlarning o'zini o'zi boshqarishda ishtirok etishiga, shuningdek, uning huquqiy ongi va madaniyatini rivojlantirishga alohida e'tibor berishni talab qiladi. O'zbekistonda Tabiiyki, fuqarolarning tashkilot darajasi, ularning o'zaro ta'sirining yaqinligi mintaqaviy jamoalarni turli darajalarda tashkil etishiga qarab farqlanadi. O'zbekiston Respublikasida "Respublikada aholining huquqiy madaniyatini oshirish milliy dasturi" ning qabul qilinishi ushbu masalani hal qilishning tashkiliy-huquqiy asoslarini belgilab berdi. Faqat faol odamlar o'zlarining manfaatlarini bilishadi va ularni to'g'ridan-to'g'ri o'zlari yoki turli guruhlar, ayniqsa mintaqaviy jamoalar uchun amalga oshiradilar.
Aynan shu holat turli o'lchamdagi mintaqaviy jamoalarning faoliyatiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Quyi qishloq, shahar, tuman jamoalari a'zolari o'rtasidagi aloqalarning yaqinligi, ularning boshqaruvida bevosita ishtirok etishlari tufayli hududiy jamoalarni shakllantiradi. Aynan shu jamoalar manfaatdorlik guruhlarini tashkil qiladi va hududiy o'zini o'zi boshqarish sub'ektlari hisoblanadi. Bundan kelib chiqadiki, har bir mintaqaviy hamjamiyat, uning kattaligidan qat'i nazar, rivojlangan aloqa tizimiga ega bo'lishi kerak.
Mintaqaviy jamoalarning faoliyati ular shakllantirgan ijtimoiy-siyosiy institutlar faoliyati bilan bevosita bog'liqdir. Ijtimoiy yoki siyosiy bunday institutlar ijtimoiy guruhlarga o'z manfaatlarini siyosatda muntazam ravishda amalga oshirishga imkon beradi. Ular o'zaro munosabatlarni barqarorlashtiradi, shaxslar va guruhlarning xatti-harakatlarini tartibga soladi, ularning harakatlarini muvofiqlashtiradi va ularning integratsiyasini ta'minlaydi. Ijtimoiy institutlar, avvalambor, ijtimoiy guruh a'zolari tomonidan tayinlangan yoki saylangan ayrim shaxslarga jamiyat va shaxs manfaatlarini qondirish uchun umumiy boshqaruv funktsiyalarini bajarish huquqi berilgan, shuningdek, davlat tomonidan tartibga solinadigan muassasalar tizimidir. boshqa a'zolarning xatti-harakatlari. guruhlar. Fuqarolarning yig'ilishlari ana shunday muassasa bo'lib xizmat qiladi.
Fuqarolarning har bir uchrashuvi o'rtacha 3000 ga yaqin odamni qamrab oladi. Ayni paytda fuqarolar yig'ilishining raisi, diniy ma'rifat va ma'naviy-axloqiy tarbiya bo'yicha maslahatchisi, "Mahalla Posboni" jamoat tuzilmasi mas'ul kotibi va rahbari - har bir davlat yig'ilishida 40 mingga yaqin kishi ishlaydi. Bundan tashqari, fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari faoliyatiga fuqarolar yig'inining obro'li va obro'li a'zolari orasidan jamoat asosida saylangan maslahatchilar kiradi, ular o'z faoliyatining asosiy yo'nalishlari bo'yicha saylangan komissiyalarga rahbarlik qiladi. Ularning soni 100 ming kishiga yaqinlashmoqda.
Respublika O'zbekistondagi mahalliy o'zini o'zi boshqarishni qo'llab-quvvatlash
- Viloyat xayriya jamoat fondining roli katta. "Mahalla" Respublika xayriya jamoat fondi 1992 yilda tashkil etilgan bo'lib, fuqarolarga o'zlarini o'zi boshqarish organlarini mustahkamlash, qonun bilan belgilangan huquq va vakolatlarini samarali amalga oshirish, jamoat nazoratini amalga oshirishda o'z rollarini oshirishda yordam beradigan etakchi jamoat tashkiloti hisoblanadi. Ushbu jamoat fondi fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish faoliyatini muvofiqlashtirish bo'yicha Respublika kengashining ishchi organi maqomiga ega. O'z navbatida, "Maxalla xayriya jamoat fondi" ning hududiy bo'linmalari maqomiga ko'ra, ishchi organlar fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari faoliyatini muvofiqlashtirish bo'yicha hududiy kengashlardir.
Fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari apparati faoliyati mamlakat aholisi tomonidan keng qo'llab-quvvatlanadi va davlat tomonidan yuqori baholanadi. 2010-2013 yillarda fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlarining 150 ga yaqin xodimlari turli xil davlat mukofotlari bilan taqdirlandilar. 2014 yilda fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlarining 27 xodimi davlat mukofotlari bilan taqdirlandi. 2014 yil 21 dekabrda bo'lib o'tgan saylovlarda mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlarining 692 xodimi xalq deputatlari viloyat va shahar Kengashlari, 29 viloyat kengashlari deputatlari va Oliy Majlis Senatining 3 a'zosi etib saylandi. Bu shuni ko'rsatadiki, bugungi kunda fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlarida hurmat va ehtiromga loyiq odamlar bor.