O’zbekistonda olib borilayotgan islohotlarning hozirgi bosqichida tashqi savdo

Internet- marketingni rejalashtirish strategiyasi

Internet – marketingni rejalashtirish strategiyasining asosiy bosqichi bo’lib, o’z oldida aniq maqsadlarni qo’yish hisoblanadi. Siz o’z Internet – biznesingiz orqali joriy yilda nimalarga erishish maqsadidasiz? Keyingi bir necha yil davomida-chi? Maqsadlar biznes-rejaning har bir jabhasi bilan bog’liq bo’lishi lozim. Internet – marketing rejasining turli xil tarkibiy qismlarini batafsilroq o’rgana boshlaganda, albatta ularga turli xil o’zgartirishlar kiritilishi aniq. Ammo bunga qaramasdan nimadandir boshlash kerak.
Birinchi navbatda «maqsad» atamasi ma’nosini aniq tushunish lozim. Maqsad

• 
  bu raqamlar va vaqt oralig’i bilan ifodalangan, istaklar shakli. Maqsadni «internet – marketing to’g’risida ko’proq bilimga ega bo’lish va ozgina pul ishlash» deb belgilash noto’g’ri bo’ladi. Maqsadlar moliyaviy va nomoliyaviy turlarga ajratilgan, hamda marketing rejasining vaqt grafigi bilan muvofiqlashtirilgan bo’lishi lozim.
  

Internet – marketing rejasi strategiyani batafsil tahlil qilishga undaydi, va biznes – kontseptsiyadagi ojiz joylarga e’tibor qaratishga yordam beradi.
Internet – marketing rejasi tamoyillarini izlash va yozish, o’ylash va rejalashtirishga majbur qiladi. Batafsil rejalashtirish esa – muvaffaqiyat omillaridan biridir.
Internet – marketing rejasi, qisqartirilgan shaklda bo’lsa-da, tayyor bo’lgandan keyin, uni hisobchilar, iqtisodchilar yoki biror – bir boshqa mutaxassislarga ko’rsatish foydadan xoli bo’lmaydi. Rejani amalga oshirishdan oldin u to’g’risida qanchalik ko’p tanqidiy fikrlar aytilishi, rejaga o’z vaqtida tegishli o’zgartirishlarni kiritish va uni yaxshilash imkonini beradi.
Internet – marketing rejasi hisob – kitoblarni olib borishda ham yordam beradi. Chunki rejaga qarab turib, o’zini – o’zi qoplash nuqtasi qaerda joylashganligini, joriy vaqtda biznesning rejaga nisbatan qaysi pog’onada turganligini bilish mumkin. Shuningdek, qo’yilgan maqsad va vazifalarni bajarishga bo’lgan rag’batlantirish yanada kuchayadi.
Va nihoyat, Internet – marketing rejasi raqobatdoshlarni baholash imkonini ham beradi. Internetdagi raqobatdoshlar soni esa, istalgan bir jo’g’rofik hududdagiga nisbatan ancha ko’p. Raqobat tahlili biznesni differenstiastiyalashga imkon beradi, va u bilan boshqalardan ajralib turish va yangi xaridorlarni jalb qilish ehtimoli oshadi.
Ayrim kompaniyalar faqatgina elektron tijoratga ixtisoslashgan bo’ladilar, ammo ham an’anaviy, ham Internet – biznes bilan shug’ullanuvchi kompaniyalar soni ham o’sib bormoqda. Shunday ekan, biznesning ushbu ikkita turiga alohida – alohida marketing rejasini ishlab chiqish zarurmi?
Bu savolga faqatgina Siz va Sizning biznesingiz javob berishi mumkin. Umuman olganda, rejalar birlashgan bo’lgani yaxshi, chunki ular baribir o’zaro kesishadi. Boshqa bir tomondan qaraganda, kompaniyaning onlayn taklifi uning an’anaviy tovar va xizmatlari taklifining bir qismini tashkil etishi mumkin. Raqobat omillari ham, marketing strategiyalari singari keskin farqlanishlari mumkin. Internet uchun marketing rejasini, umumiy marketing rejasining bir qismi sifatida, mumkin bo’lgan joylarda umumiy bo’limlardan foydalangan holda, ishlab chiqish mumkin.
Marketing rejasi va biznes – reja o’rtasidagi farqlar nimada? Marketing rejasi, kompaniyaning maqsad va vazifalaridan kelib chiqqan holda, biznes – rejaning 60 – 70 %ni tashkil etishi mumkin. Ammo biznes – rejada, bozor tadqiqotlari, kompaniya rivojlanishi, ishlab chiqarish rivojlanishiga tegishli qo’shimcha ma’lumotlar taqdim etilgan. Ayrim hollarda, biznes – reja, «moliyalashtirish» qismiga ham ega bo’ladi.
Har bir kompaniya, o’z mijozlari tomonidan qo’yilishi mumkin bo’lgan savollarga oldindan javob tayyorlashi lozim. quyida, marketing – rejasi to’g’risida paydo bo’lishi mumkin bo’lgan umumiy savollar keltirilgan:

• 
  marketing rejasi qanchalik asoslangan?
  
• 
  mahsulot, xizmatlar yoki kompaniya raqobatdoshlardan qanday farq qiladi?
  
• 
  korxonaning bozordagi o’rni aniq chegaralanganmi?
  

moliyaviy bashoratlar xaqiqatga qanchalik yaqin?

• 
  asosiy xodimlar tajribasi va malakasi ushbu marketing – rejasini amalga oshirish uchun etarlimi?
  
• 
  investorlar qo’ygan mablag’larini qachon va qanday qaytarib olishi, va daromadga ega bo’lishi to’g’risida rejada gap yuritilganmi?
  

Ichki mijozlar unchalik ahamiyatli bo’lmasligi mumkin, ammo aynan ular kompaniyaning tovarlari, rejalari va unikal takliflarini xaridorlar va matbuotgacha etkazadi. Marketing – rejasi, nafaqat ularni rag’batlantirishi, balki kompaniya kelajagiga ishonch bilan qarashga undashi ham lozim.
Kuyida marketing rejasini tuzishning asosiy sxemasi keltirilgan. Reja, moliyaviy bashoratlarni hisoblamagan holda 15 – 30 bet matndan iborat bo’lishi mumkin. Ammo rejaning asosiy qismlarini bir necha so’z va aniq ifodalar yordamida keltirish foydali bo’ladi, ya’ni:

• 
  mundarija;
  
• 
  top –menejerlar uchun qisqacha bayon;
  
• 
  kompaniya ta’rifi;
  
• 
  strategik maqsad va reja;
  
• 
  vaziyatli tahlil (SWOT);
  
• 
  mahsulotlar maqsadi va o’rni;
  
• 
  marketing dasturi strategiyasi;
  
• 
  moliyaviy ma’lumotlar va bashoratlar;
  
• 
  tashkil etish;
  
• 
  rejani amalga oshirish;
  
• 
  baholash va boshqaruv;
  
• 
  ilova.
  

Internet – saytni muvoffaqiyatini ta’minlash usullari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin.

1. 
   Saytdagi har bir bet nomini ko’rsatish.
   
2. 
   Kompaniya (mahsulot, xizmat)ni ta’riflovchi asosiy so’zlarni belgilash.
   
3. 
   Har bir betni ta’riflash.
   
4. 
   Saytni izlash.
   
5. 
   o’z saytingizni Yahoo! kataloglariga kiritish.
   
6. 
   o’z saytingizni boshqa kataloglarga kiritish.
   
7. 
   Kompaniya URL (sayt manzili)ni turli xil yodgorlik mahsulotlari, reklama mahsulotlari, tashrif qog’ozlari va rasmiy blankalarda aks ettirish.
   
8. 
   An’anaviy axborot etkazuvchilar yordamidan foydalanish.
   
9. 
   Bepul xizmatlarni yaratish (saytda).
   
10. 
    Tarmoq saytlari bilan o’zaro yo’llanmalar to’g’risida bitim tuzish.
    
11. 
    Industrial va tematik portallardan yo’llanmalar olish.
    
12. 
    Biznes saytlardan yo’llanmalar olish.
    
13. 
    Yangiliklar to’plamlarini chiqarish.
    
14. 
    Iste’molchilar elektron pochtalarini yig’ish va ularga yangiliklarni jo’natish uchun ruxsat olish.
    
15. 
    Elektron axborot matnlarni nashr qilish.
    
16. 
    Elektron pochta habarlaridagi imzo.
    
17. 
    Jo’natmalar va forumlar orqali saytni ilgari surish.
    
18. 
    Savdo tizimlariga kirish.
    
19. 
    Konukrs va sovrinlar to’g’risida e’lonlar qilish.
    
20. 
    Banner ayirboshlash dasturlarida ishtirok etish.
    
21. 
    Eng munosib saytlarda banner reklamasini xarid qilish.
    
22. 
    Elektron pochta bo’yicha jo’natiladigan rasmiy axborotlarda matnli e’lon uchun joy xarid qilish.
    
23. 
    Uchinchi shaxs tomonidan yoki tashkilotlardan elektron jo’natmalar maqsadli ro’yxatini ijaraga olish.
    
24. 
    Izlash (qidiruv) mashinalarida o’rin belgilashdan foydalanish
    
25. 
    Hamkorlik dasturlarini amalga oshirish
    
26. 
    Iste’molchilarga Sizning saytingizni «tanlaganlar» qatoriga qo’shib qo’yishni taklif etish.
    
27. 
    Saytni ilgari surish uchun virusli marketing yondashuvlaridan foydalanish.
    

Saytlarni ilgari surish imkoniyatlari yuqoridagilar bilan cheklanmagan. Ammo ushbu maslahatlar bu borada birinchi qadam tashlashga yordam berishi lozim. o’z saytingizni samarali ilgari surish uchun esa, ushbu strategiyalarni muayyan bozor va kompaniyalar uchun moslashtirish lozim bo’ladi.
World Wide Web xizmati paydo bo’lishi bilan bog’liq bo’lgan, Internetdan tijorat maqsadida foydalanish atigi bir necha yil davom etmoqda. Ammo ushbu qisqa vaqt ichida turli-tuman voqealar ro’y berdi, ko’plab yangi kompaniyalar paydo bo’ldi. Ushbu vaqt oralig’ida elektron tijorat hajmi bir necha martaga oshgan holda 1 trln. AQSH dollaridan oshib ketdi. Kompaniyalarga Internet - biznes yuritish, xarajatlarni pasaytirish va iste’molchilarni yanada to’laroq qondirishning yangi vositasini taklif qildi. Iste’molchilar esa, o’z navbatida, tovar va xizmatlar to’g’risida yangi axborot manbasiga, ko’p sonli kompaniyalar bilan o’zaro muloqotda bo’lish imkoniyati hisobiga o’z ehtiyojlarini qondirishning yangi yo’llariga, va kompaniyalar bilan hamda o’zaro yangi kommunikastiya vositalariga ega bo’ldilar.