O‘zbyekiston ryespublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

Nafas sistemasining funksional holatini baholovchi Shtange va Genchi sinamasini.

Maqsad: talabalarga tekshiriluvchining nafas sistemasining funksional holatini baholash maqsadida qo‘llaniladigan Shtange sinamasini to‘g‘ri o‘tkazish texnikasiga o‘rgatish.

Bajariladigan bosqichlar:

№	Bajariladigan ish nomi	Bajarmadi (0 ball)	Maksimal
1	Sinama o‘tkazish joyini, stol-stul, sekundomerni tayyorlash	0	5
2	Tekshiriluvchini o‘tirgan holatda 5-7 minut davomida tinchlantirish	0	5
3	Tekshiriluvchining chuqur nafas olishi va chiqarishi, so‘ngra nafas olib (maksimal nafasning 80-90 %) og‘iz va burnini yopishi	0	10
4	Nafasni ushlab turish vaqtini o‘lchash	0	10
5	Olingan natijani baholash	0	20
		0
№	Bajariladigan ish nomi	Bajarmadi (0 ball)	Maksimal
1	Sinama o‘tkazish joyini, stol-stul, sekundomerni tayyorlash	0	5
2	Tekshiriluvchini o‘tirgan holatda 5-7 minut davomida tinchlantirish	0	5
3	Tekshiriluvchining chuqur nafas olishi va chiqarishi, so‘ngra nafas olib, havoni chiqarishi, og‘iz va burnini yopishi	0	10
4	Nafasni ushlab turish vaqtini o‘lchash	0	10
5	Olingan natijani baholash	0	30
	Jami 20 * x/100	x	100

Nafas sistemasining funksional holatini baholovchi Serkin sinamasini

Maqsad: talabalarga tekshiriluvchining nafas sistemasining funksional holatini baholash maqsadida qo‘llaniladigan ko‘p bosqichli Serkin sinamasini to‘g‘ri o‘tkazish texnikasiga o‘rgatish.

Bajariladigan bosqichlar:

№	Bajariladigan ish nomi	Bajarmadi (0 ball)	Maksimal
1	Sinama o‘tkazish joyini, stol-stul, sekundomerni tayyorlash	0	5
2	Tekshiriluvchini o‘tirgan holatda 5-7 minut davomida tinchlantirish	0	5
3	Tekshiriluvchining chuqur nafas olishi va chiqarishi, so‘ngra nafas olib, og‘iz va burnini yopishi	0	10
4	Nafasni ushlab turish vaqtini o‘lchash	0	10
5	Tekshiriluvchining 30 sekund davomida 20 marta o‘tirib turishi, nafas olib, og‘iz va burnini yopishi	0	15
6	Nafasni ushlab turish vaqtini o‘lchash	0	10
7	Tekshiriluvchiga 1 minut davomida dam berish	0	5
8	Tekshiriluvchining chuqur nafas olib, og‘iz va burnini yopishi	0	10
9	Nafasni ushlab turish vaqtini o‘lchash	0	10
10	Olingan natijani baholash	0	20
	Jami 20 * x/100		100

Vegetativ nerv sistemasining funksional holatini baholovchi ortostatik sinamasi.

Maqsad: talabalarga tekshiriluvchining vegetativ nerv sistemasining funksional holatini baholash maqsadida qo‘llaniladigan ortostatik sinamasini to‘g‘ri o‘tkazish texnikasiga o‘rgatish.

Bajariladigan bosqichlar :

№	Bajariladigan ish nomi	Bajarmadi (0 ball)	Maksimal
1	Sinama o‘tkazish uchun kushetka, sekun-domer, fonendoskop va tanometr tayyorlash	0	10
2	Tekshiriluvchini dastlab 5 minut davomida gorizontal holatda yotishi	0	10
3	15 sekund davomida pulsni o‘lchash, arterial bosimini aniqlash	0	15
4	Tekshiriluvchining asta sekin turishi	0	10
5	Turishi bilan puls va arterial bosimini o‘lchash	0	15
6	1 minut dam berish	0	10
7	Puls va arterial bosimni o‘lchash	0	15
8	Olingan natijani baholash	0	15
	Jami	x	100

Vegetativ nerv sistemasining funksional holatini baholovchi klino-ortostatik sinamasi.

Maqsad : talabalarga tekshiriluvchining vegetativ nerv sistemasining funksional holatini baholash maqsadida qo‘llaniladigan klino-ortostatik sinamasini to‘g‘ri o‘tkazish texnikasiga o‘rgatish.

Bajariladigan bosqichlar:

№	Bajariladigan ish nomi	Bajarmadi (0 ball)	Maksimal
1	Sinama o‘tkazish uchun kushetka, sekun-domer, fonendoskop va tanometr tayyorlash	0	10
2	Tekshiriluvchining turgan holatida 15 sekund davomida pulsini o‘lchash, arterial bosimini aniqlash	0	25
3	Tekshiriluvchining asta sekin gorizon-tal holatga o‘tishi	0	10
4	Tekshiriluvchida yotishi bilan pulsini va arterial bosimini o‘lchash	0	25
5	Olingan natijani baholash	0	30
	Jami	x	100

Shifokor nazorati fani bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarni baholash mezonlari.

Joriy nazoratni Amaliy qismi – 40% tashkil qiladi.

Maksimal 20 ballga teng.

Shifokor nazorati bo‘yicha o‘zlashtiriladigan har bir amaliy ko‘nikma 5-15 bosqichda amalga oshiriladi va maksimal 100 ball bilan baholanadi.

Amaliy ko‘nikmalar qadamma-qadam bajarilishida hatolar qilinganda qadam ballidan xatosiga qarab 1-4 gacha yoki bajarilmagan qadam hisobidan 5dan-10 ballgacha olib tashlandi.

Oxirgi qo‘shilgan ballar summasidan quyidagi koeffitsient bilan hisoblanadi.

20 * x/100 koeffitsientga o‘tkaziladi.

Masalan: talaba 80 ball olsa amaliy ko‘nikmani joriy baholashdagi balli 16 ga teng bo‘ladi. 16 ball yoki joriy baholashni 38%tashkil etadi.

Joriy baholash
Nazariy qism – 25% 12.5 maks ball	Analitik qism – 30% 15.0 ball	Amaliy qism – 40% 20 ball	TMI – 5% 2.5 ball.

15. Bilim, ko‘nikma va bilishlarni nazorat shakllari

-Og‘zaki javob

-Bahsda aktiv ishtrok etish

- Yozma javob natijalari

- Test masalalarini yechish

- Amaliy ko‘nikmalarni bajarish

Talabalar bilmi, ko‘nikma va maxoratini baholashda qo‘llaniladigan nazorat mezonlari.

№	Baho	a'lo	yaxshi	urta	konikarsiz	yomon
	O‘zlashtirish % hisobida	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va undan kam
1	Nazariy qism	25-24ball	23-22 ball	21-19 ball	18-17 ball	15 ball
2	Analitik qisim	15-14 ball	13- 12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6 ball
3	Amaliy ko‘nikmalar	40-35ball	35-30 ball	30-25ball	25-15 ball	14ball

JN baholash mezonalari

№ №	O‘zlashtirish%	Baho	Talabaning bilim darajasi
1.	86– 100%	A'lo«5»	Talaba mavzu bo‘ychi ijodiy fikrlay oladi va yangi materiallar bera oladi, mustaqil mushoxada yuritadi, to‘liq mavzini asolaydi, nazariy savolarga aniq va batafsil javob beradi. Funksional sinamalar axamiyati biladi, jismoniy yuklamalar organizmga ta'sirini to‘g‘ri izohlaydi. Mustaqil ijodiy izlanishni olib borish va bilimlarni izlab topish, ularni yangi holatlarda qo‘llash malaka va ko‘nikmalarini shakllantira olidi va tushuntiradi, asoslaydi, umumlashtiradi, ishonchli dalillar keltiradi, solishtiradi va taqqoslaydi, xulosalar chiqaradi. Yurak qon-tomir funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajaradi, natijalarini kompleks baxolaydi. Nafas tizimining funksional holatini baholaydi. Vegetativ nerv tizimi funksional sinamalarni qadama-qadam to‘g‘ri bajararadi. Vrach nazorati(061/u shakl) mavzusiga oid kismini to‘ldiradi va interpritatsiya kiladi Erkin tasavvurga ega bo‘ladi, kerak bo‘l-ganda o‘qituvchi bilan o‘z fikrini almasha oladi.Bilim va malakalarni yangi holatlarda tanish va nostandart topshi-riqlarni, muammoli holatlarni yechish uchun qo‘llaydi. Mustaqil ijodiy izlanishni olib borish va bilimlarni izlab topish, ularni yangi holatlarda qo‘llash malaka va ko‘nikmalarini shakllantira olidi va tushuntiradi, asoslaydi, umumlashtiradi, ishonchli dalillar keltiradi, solishtiradi va taqqoslaydi, xulosalar chiqaradi.
2.	86-90%		Talaba mavzuni mohiyatini tushutira oladi, nazariy bilish darajasini aytib bera oladi. Yurak qon-tomir funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajaradi, natijalarini kompleks baxolaydi. Nafas tizimining funksional holatini baholaydi. Vegetativ nerv tizimi funksional sinamalarni qadama-qadam to‘g‘ri bajararadi. Vrach nazorati(061/u shakl) mavzusiga oid kismini to‘ldiradi va interpritatsiya kiladi. Muammoni mustaqil ajratib va uni yechishga, tadqiqotchilik va izlanuvchanlik faoliyatiga tayyorgarlik harakat qiladi.
3.	81-85%	Yaxshi “4”	Mustaqil mushoxada yuritadi,olgan nazariy va amaliy bilimini amalda qo‘llay oladi, o‘qituvchining ayrim vaqtlarda yordamiga muxtojlik seziladi, o‘zi aniq fikrlarni bera oladi, mavzuning mohiyatini yetarli darajada tushuntira oladi, mavzuga yetarli darajada bilimga ega bo‘lib, o‘qituvchi yordamida o‘z fikrni aytib beradi, to‘liq bo‘lmasada mavzu bo‘yicha aniq tasavvurga ega bo‘ladi.Amaliyotda Yurak qon-tomir funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajaradi, natijalarini kompleks baxolaydi. Nafas tizimining funksional holatini baholaydi. Vegetativ nerv tizimi funksional sinamalarni qadama-qadam to‘g‘ri bajararadi, lekin natijalari baholashda mulohaza yurgizishda qiynaladi.
4.	76-80%		Talaba mustaqil mushoxada yuritadi,olgan nazariy va amaliy bilimini amalda qo‘llay oladi, faqat o‘qituvchining yordamiga muxtojlik seziladi, birok goh-gohida aniq fikrlarni bera oladi, mavzuning mohiyatini yetarli darajada tushuntira oladi, mavzuga yetarli darajada bilimga ega bo‘lib, o‘qituvchi yordamida o‘z fikrni aytib beradi, to‘liq bo‘lmasada mavzu bo‘yicha aniq tasavvurga ega bo‘ladi.Amaliyotda Yurak qon-tomir funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajaradi, natijalarini kompleks baxolaydi. Nafas tizimining funksional holatini baholaydi. Vegetativ nerv tizimi funksional sinamalarni qadama-qadam to‘g‘ri bajararadi, lekin natijalari baholashda mulohaza yurgiza olmaydi, ishonchli dalilar keltiraolmaydi.
5.	71-75%		Talaba olgan nazariy va amaliy bilimini amalda qo‘llay oladi, faqat o‘qituvchining yordamida mavzuning mohiyatini yetarli darajada tushuntira oladi, mavzuga yetarli darajada bilimga ega bo‘lib, o‘qituvchi yordamida o‘z fikrni aytib beradi, mavzu bo‘yicha aniq tasavvurga ega bo‘ladi. Mustaqil ishlashda kamchiliklar bo‘ladi.Amaliyotda Yurak qon-tomir funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajaradi, natijalarini kompleks baxolaydi. Nafas tizimining funksional holatini baholaydi. Vegetativ nerv tizimi funksional sinamalarni qadama-qadam to‘g‘ri bajararadi, natijalarini kompleks baxolashda qiynaladi, yurak qon-tomir funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajaradi, lekin natijalari baholashda mulohaza yurgiza olmaydi, ishonchli dalilar keltiraolmaydi.
6.	66-70%	Qoni-qarli “3	Mavzuning mohiyatini tushunadi, to‘liq taxlil qilib bera olmaydi, aniq bilish darajasi yetarli emas, o‘qituvchining qo‘shimchalari zarur, bilish, aytib berish darajasi yetarli darajada emas, mavzu yuzasidan yetarli darajada to‘liq tasavvurga ega bo‘lmaydi, fikrni boyitsa va yordamchi vositalardan keyin taxlil qilib boyitsa bo‘ladi. Amaliyotda ichki organlarning funksional holatini aniqlay oladi, Yurak qon-tomir,nafas vegetativ nerv tizimi funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajara olmaydi.
7.	59-65%		Mavzuning mohiyatini tushunadi, taxlil qilib bera olmaydi, aniq bilish darajasi yo‘q, o‘qituvchi tushintirishga qarmasdan mavzu yuzasidan yetarli darajada to‘liq tasavvurga ega bo‘lmaydi. Savollarga noto‘liq, xatoliklar bilan javob beradi. Amaliyotda ichki organlarning funksional holatini aniqlay olishga qiynaladi va ko‘p xato qiladi, yurak qon-tomir, nafas vegetativ nerv tizimi funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajara olmaydi. Qo‘yilgan savollarning yarmiga javob berilgan.
8.	55-58%
			Mavzuning mohiyatini tushunamydi, taxlil qilib bera olmaydi, aniq bilish darajasi yo‘q, o‘qituvchi tushintirishga qarmasdan mavzu yuzasidan yetarli darajada to‘liq tasavvurga ega bo‘lmaydi. Savollarga noto‘liq, xatoliklar bilan javob beradi. Amaliyotda sportchilarni salomatlik holatini, jismoniy rivojlanganlikni va ichki organlarning funksional holatini aniqlay olishga qiynaladi va ko‘p xato qiladi, antropometriya va somatoskopiya ma'lumotlarini aniqlay olmaydi, yurak qon-tomir funksional sinamalarni qadamma-qadam to‘g‘ri bajara olmaydi. Qo‘yilgan savollarning yarmiga ham javob beraolmaydi
9.	50-54%	Qoniqar-siz «2»	Savolga javob beraolmaydi. Mavzu haqidi tushincha yo‘q, mavzu yetarli darajada yoritib bera olmaydi, nazariy va amaliy bilimning usulublarini ajrata olmaydi. Talaba bilan doimiy dars davomida o‘qituvchi ishlashi kerak. Oldingi darslardagi talabaning samaradorligi taxlil qilinishi kerak. Tarqatma materiallar, vaziyatli masalalarni o‘qituvchining to‘liq ishtiro-kida ishlash tartibini bilishi mumkin. Amaliy bilimlarni qo‘llay olmaydi.
10.	31-49%		Savolga javob beraolmaydi. Mavzuni bilmaydi, savollarga javobni almashtirib beradi. Mavzu mutloqo o‘zlashtirilmagan, holatiy masalalar va testlar yechilmagan. Amaliy ko‘nikmalar o‘zlashtirilmagan, umuman bajarilmaydi.
11.	20-30%		Talaba faqat talab qilingan kiyimda, daftar va kitob bilan mashgulotga qatanshadi.

16. Mashg‘ulotning xronologik xaritasi

Mashg‘ulot bosqichlari va vaqti (270)	Foaliyat mazmuni
	Ta'lim beruvchi	Ta'lim oluvchi
1- bosqich Mashg‘ulotga kirish (20daq)	1.1. Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan natijalarni yetkazadi. Mashg‘ulot rejasi bilan tanishtiradi. 1.2. Mavzu bo‘yicha asosiy tushunchalarni; mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro‘yxatini aytadi.	Tinglaydilar, yozib oladilar. Aniqlashtiradilar, savollar beradilar
2-bosqich. Asosiy Nazariy qism (80daq) Analitik qism (40daq). Amaliy qism (90daq).	2.1. mavzusini muxokamasini boshqardi, mavzuni izohlaydi, talabalarga ko‘rgazmali qurollarni ko‘rsatadi, savolar beradi, nazariy qism bo‘ycha xulosa qiladi. 2.2.Olingan nazariy bilimlarni mashg‘ulot jarayonida qo‘llaniladigan yangi pedagogik texnologiya usullari, testlar, vaziyatli masalalar bilan mustahkamlab, baholaydi. Talabalar mustaqil ishlash uchun vazifa beradi, olingan ma'lumotlarni asosiylariga etibor qaratadi va daftarga qayd qilishini talab qiladi. 2.3.Amaliy ko‘nikmalarni to‘g‘ri bajarishni tashkil etadi. Olingan natijalarini muxokamasini eshtadi.	Javob beradilar Yozadilar. Jadvalar bilan ishlaydilar Guruhlarda ishlaydilar, Olingan ma'lumotlarni daftarga qayd va taqdimot qiladilar
3 bosqich. Yakuniy xulosa qism 20 min	3.1.Mavzu bo‘yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi muhimligiga talabalar e'tiborini qaratadi. 3.2. Guruhlar ishini (alohida ishtrokchilarni) baholaydilar, o‘zaro baholash natijalari bo‘yicha xulosa qiladi, o‘quv mashg‘ulotining maqsadga erishish darajasini tahlil qiladi. 3.3. Mustaqil ish uchun topshiriq beradi va uning baholash mezonlarini yetkazadi Keyngi mashg‘ulotlga tayorlanish uchun vazifalar beradi.	O‘z-o‘zini, o‘zaro baholashni o‘tkazadilar. Savol beradilar Topshiriqni yozadilar.