|
Asosiy oziq-ovkat mahsulotlariga bo‘lgan meyoriy ko‘rsatkich (1 insonga kg/yil)
№
|
Ozuqa mahsulotlari
|
Meyoriy ko‘rsatkich
|
Amaliy ko‘rsatkich
(1999 yil uchun)
|
1
|
Non mahsulotlari
|
117
|
117-125
|
2
|
Go‘sht va go‘sht mahsulotlari
|
78
|
42
|
3
|
Baliq va baliq mahsulotlari
|
24
|
8,4
|
4
|
Sut va sut mahsulotlari
|
390
|
206
|
5
|
O‘simlik moyi
|
13
|
8,9
|
Ommaga mo‘ljallangan ananaviy va yangi turdagi OOM
|
|
Ommaga mo‘ljallangan funksional OOM
|
|
Aholini ma'lum qismiga mo‘ljallangan (maxsus kontingent, ekstremal sharoitda ishlovchi kontingent va b.) OOM
|
|
Bolalar va xomilador ayollar va yosh bolali ayollarga mo‘ljallangan OOM
|
|
Davolash funksiyali OOM
| Funksional oziq-ovqat mahsulotlari bu insonni sog‘ligiga foyda beruvchi ingridient qo‘shilgan mahsulotlarga aytiladi. Bu mahsulotlar kasallikga karshiligini kuchaytiradi, inson organizmini fiziologik jarayonlarini yaxshilaydi. Masalan qondagi xolesterin miqdorini kamaytiruvchi mahsulotlar, rak kasalligini ba'zi ko‘rinishlarni kamaytiruvchi mahsulotlarni aytish mumkin. - Funksional oziq-ovqat mahsulotlari bu insonni sog‘ligiga foyda beruvchi ingridient qo‘shilgan mahsulotlarga aytiladi. Bu mahsulotlar kasallikga karshiligini kuchaytiradi, inson organizmini fiziologik jarayonlarini yaxshilaydi. Masalan qondagi xolesterin miqdorini kamaytiruvchi mahsulotlar, rak kasalligini ba'zi ko‘rinishlarni kamaytiruvchi mahsulotlarni aytish mumkin.
- Yangi va takomillapshtirilgan oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasini yaratishda, axolini oziqlanish tizimini o‘rganishni, qayta ishlash va oziq-ovqat sanoati korxonalarini xolatini, demografik o‘zgarishlarni o‘rganishni talab etadi.
- Bu ishlarni rivojlantirishda va tatbiq etishda oziq-ovqat kimyosi, oziq-ovqat biotexnologiyasi, texnologik jihozlar, tahlil usullari va sifatni boshqarish sohasida erishilgan yutuqlar muhim ahamiyatga ega.
- Yuqorida qayt qilingan masalalarni hal qilish xom ashyo va tayyor mahsulot tarkibini o‘rganish usullarini bilishni talab etadi.
- Bu fan oziq-ovqat mahsulotlarini tarkibini tahlilida yangi tizimlarni va aniqlash uslublarini yaratishni ham o‘z ichiga oladi. Mahsulot tarkibidagi komponentlarni tuzilishi, funksiyasi va komponentlarni o‘zaro ta'sirini, zararli va yod moddalarni o‘rganishga qaratiladi.
- Oziq-ovqat kimyosi fundamental fanlar erishgan yutuqlarga asoslangan bo‘lib quyidagi yo‘nalishlarga ega.
Oziq-ovqat kimyosini asosiy yo‘nalishlari
Xom-ashyo va mahsulotlarni kimyoviy tarkibi. Xavfsizligi va to‘laqonligi.
Texnologik jarayonda makro- va mikronutrientlarni o‘zgarishini umumiy konsepsiyasi.
Xom ashyo va mahsulot tarkibidagi komponentlarni ajratish, fraksiyalash va modifikatsiyalashni nazariy asoslari.
Ozuqa qo‘shimchalarni olish va qo‘llash texnologiyasini ilmiy asoslari.
Oziq-ovqat mahsulotlarini, qo‘shimchalari va komponentlarni tadqiqoti va taxlil uslublari
Nutrientlar - oziqa mahsulotlari tarkibidagi tabiiy birikmalar. Mikronutrientlar - mahsulot tarkibida mg va mkg miqdorda bo‘ladigan moddalar. Bularga o‘rni qoplanmaydinan aminokislotalar, polien yog‘ kislotalar, mineral moddalar va mikroelementlar, oligosaxaridlar kiradi.
Makronutrientlar - ozuqa mahsulotlari tarkibida grammlar miqdorida bo‘ladigan moddalar. Bularga uglevodlar, lipidlar, oqsillar, fosfolipidlar kiradi
Alimentar moddalar - Noallimentar ozuka mahsulotlarga organizm uchun zararsiz lekin nutrientlarni hazm bo‘lishiga to‘sqinlik qiluvchi moddalarga aytiladi. Misol tariqasida oqsillarni fermentativ gidroliziga to‘sqinlik qiluvchi oqsil tabiatli ingibitorlarni aytish mumkin.
- Birinchi yo‘nalish bo‘yicha hozirgi kungacha katta natijalarga erishilgan. Barcha oziq-ovqat mahsulotlarini kimyoviy tavrkibi o‘rganilgan va jadval tuzilgan
- So‘nggi yillarda makro- va mikronutrientlarni bilan, organizmda sintez bo‘lmaydigan 28-32 nutrientlarga katta e'tibor berilmoqda. Bularga o‘rni qoplanmaydigan aminokislotalar va ularni mutanosibligi, polien yog‘ kislotalar (ma'lum kislotalarni nisbati), vitaminlar, oziqaviy to‘qimalar, zararli yod moddalar kiradi
Alimentar moddalarga ozuqa mahsulotlar tarkibidagi zararli moddalarga aytiladi. Bularga mikotoksinlar, mikroorganizmlarni rivojlanishi natijasida hosil bo‘ladigan toksik moddalar kiradi Biologik faol qo‘shimchalar - – tabiiy biologik faol moddalar bo‘lib ozuqa moddalar bilan birga yoki oziq-ovqat mahsulotlar tarkibiga qo‘shilgan xolda ishlatiladi. Oziq-ovqat kimyosi bu muammoga katta e'tibor beradi.
- Bu muammolarni o‘rganishda va yaratishda chuqur meditsina taxlil usullariga va xavfsizlikka katta e'tibor berish kerak.
- Oziq-ovqat kimyosi fanini muhim bo‘limiga – oziq-ovqatni taxlil uslublarini va tadqiqot tizimini yaratish, komponentlarini, oziqaviy va biologik faol qo‘shimchalarni, zararli moddalarni taxlil qilish kiradi. Bu oziq-ovqat kimyosi fanini muhim bo‘limi bo‘lib, analitik va fizik-kimyoviy va boshqa bilimlar bilan o‘zaro bog‘langan. Bu bo‘limning rivojlanishi, samarador va ishonchli tadqiqot uslublari bilan belgilanadi.
Nazorat savollari - 1. Oziq-ovqat mahsulotlarini sinflanishi tushuntirib bering.
- 2. Oziq-ovqat kimyosi fanini vazifalari va inson oziqlanishida tutgan o‘rni qanday?
- 3. Oziq-ovqat kimyosi fanini muhim bo‘lim yo‘nalishlarini bering.
Do'stlaringiz bilan baham: |
