Pedagogikasi


  Каримов  И.Л.  Юксак  маънавият -  енгилмас  куч.  Т.:  Маънавият,  2008.-35-бет



Download 3,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/107
Sana29.12.2021
Hajmi3,59 Mb.
#80238
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   107
Bog'liq
Xalq pedagogikasi.Mutalipova M.J

25  Каримов  И.Л.  Юксак  маънавият -  енгилмас  куч.  Т.:  Маънавият,  2008.-35-бет
57


Q urg‘oqchilik  paytida  y o m g ‘ir  chaqirish  m arosim i,  shamol  chaqi- 
rish  va  uni  to ‘xtatish  rasm -rusum lari  o ‘tkazilgan.  Q ishga  tayyorgarlik 
tashvishlari  bilan  bog‘liq  «O blo  baraka»  m arosim ida  hasharchi  - 
o ‘rim chilar  bug 'doy  o ‘rim ining  oxirida  bir  parcha  o ‘rilm agan  yer 
qolgach,  har  tom ondan  o ‘rib,  o ‘sha  yerga  intiladilar.  Har  bir  hasharchi 
oxirgi  b u g ‘doy tutam ini  o ‘rib olishga  harakat qilgan  va shu tutam ni  «ona 
bug‘doy»  deb  ataganlar.  Kim ki  birinchi  b o iib   oxirgi  tutam ga  yetib 
kelsa,  «yetdim ,  yetdim ,  yetdim ,  O blo  baraka 
bersin»,  deb  uni  o ‘rib 
oladi.  Ona  bug‘doy  shu  holigacha  b o g ‘lanib,  uyga  olib  boriladi  va 
bahorgi  ekish  paytigacha  saqlanadi.  Ekin  ekish  boshlanganda  ona 
bug‘doy  tozalanib,  bir  qism i  u ru g iik   donga,  bir  qismi  yanchilib,  unga 
aralashtirib,  non-patir  yopiladi.  Yopilgan  non-patir  dalaga  olib  chiqilib, 
don  sepishga chiqqan  dehqonlarga ulashib  berilgan.»24
Bu  urf-odatlar va  m arosim larda  yoshi  kattalar u lu g ia n g a n ,  halqim iz 
kelajakka  umid  va  ishonch  bilan qarashni  o ‘rganganlar.
Jo ‘rachilik  va  ulfatchilik  asosida  tashkil  qilinadigan  «gap» 
hozirgacha  saqlanib  kelayotgan  urf-odatlardan  biri.  Unda  turli  tarbiyaviy 
m azm undagi  suhbatlar  uyushtirilgan,  ashula  va  raqslar  ijro  etilgan, 
m ehm onnavozlikning o ‘zbekona  udum lariga  rioya  qilingan.
Diniy  bayram larim izdan  R am azon  va  Q urbon  hayiti  insonparvarlik 
xarakteriga  ega  b o ig a n   bayram lar safiga  kiradi.  Bu  bayram larning  kelib 
chiqishi,  mohiyati  haqida  ju d a  k o ‘p  m a iu m o tg a   egasiz,  shu  bois  hayit 
bayram lari  bilan  bog‘liq  b a’zi  bir  urf-odat  va  udum lar  haqida  to ‘xtal- 
m oqchim iz.  Ram azon  hayiti  R am azon  oyining  yakunida  nishonlanadi. 
Ram azon  oyining  uchinchi  kunidan  boshlab  eshikm a-eshik  yurib  «Yo 
ram azon»  q o ‘sh ig ‘i  ijro  etiladi.  Quyida  shu  qo ‘shiqdan  nam unalar 
keltiram iz:
Yo ram azon aytib  keldik  eshigingizga  ,
Q o ‘chqordek o ‘g ‘il  bersin beshigingizga.
Yo  ram azon, yo  ram azon.
Sum-sum  tilla,  sum tilla,  suvga solsa botmasin,
X udo bergan  keng davlat tepkilasa ketmasin,
Yo  ram azon, yo  ramazon.
Q o ‘y -q o ‘zingiz boshiga chopsa otlar yetm asin,
Osm ondagi  oyingiz m ing y ild a ham  botmasin,
Yo  ram azon, yo ramazon.
Farzandingiz ko ‘p  bo ‘lsin,  dushm aningiz ch o ‘g ‘  b o is in ,
O ltiningiz qop  b o is in ,  qator-qator sa f b o is in ,
24 )Ka66opoß  M.  yiöeicnap.  T.:  IIIapK.  2008.  154-6.
58


Yo ramazon, yo ram azon.
Chopqillashsin toyingiz,  m ingdan oshsin q o ‘yingiz,
Oppoq  b o is in  uyingiz, yerga yetsin molingiz,
Yo ramazon, yo ramazon.
Elga katta to ‘y  bering,  m ing yilgacha gap b o is in ,
G apginangiz doimo  elu-yurtga ju p   b o isin ,
Yo  ramazon, yo ramazon.
Y aylovingiz h o i  b o is in ,  bug‘doyingiz m o‘1 b o is in ,
Qush  sayratib turgani  b o g in g iz d a  gul  b o isin ,
Yo  ramazon, yo ramazon.
Qaysi  otga  m insangiz uloq oling har to ‘ydan,
Buvingizni  q o i i  arim asin hech moydan,
Yo ramazon, yo ramazon.
Har yil  boqqan  q o ‘yingiz b o is in  q o ‘sha q o ‘zidan,
Ichgangina suvingiz  b o is in  buloq  k o ‘zidan,
Yo ramazon, yo  ramazon.
0 ‘g io n in g iz  sher b o is in ,  qizginangiz oy  b o isin ,
Q adam  bosgan joyida om ad doim  yor b o is in ,
Yo ramazon, yo ramazon.
«Ramazon»  q o ‘shig‘ini  aytuvchilar  inson  zotiga,  uning  oilasiga  shu 
tariqa  yaxshi  niyat  bildirganlar,  uy  egalari  ko'ngildan  chiqarib  bergan 
pul  yoki  oziq-ovqat  m ahsulotlarini  o ‘zaro  teng  b o iib ,  mahalladagi 
bem orlar,  m uhtojlarga  ham  ulashganlar.  Demak,  «Ramazon»  q o ‘shig‘ini 
aytishdan  m aqsad  odam larga  ezgu  niyat  bildirish,  sog'lik,  omonlik, 
to ‘kin-sochinlik  va  osoyishtalik  tilash  ham da  kam  ta ’m inlangan 
oilalarga yordam  berishdan  iborat b o ig a n .
Hozirgi  kunda  ham  bolalar  bu  q o ‘shiqni  ijro  etishm oqda,  lekin  qo ‘- 
shiq  boshidagi  ikki  m israni  biladilar,  xolos.  «Ram azon»  q o ‘shig‘ining 
tarbiyaviy  ahamiyatini  e ’tiborga  olib,  m aktabgacha  va  b o sh lan g ich  
ta ’lim  tizim ida  qo ‘shiqning  matnini  o ‘rgatish,  m azmunini  tushuntirish 
lozim  b o ia d i.
X alqim izning  ajoyib  o ‘yin-odatlaridan  biri  «Qorxat»  yozish  b o iib , 
bu  odat  hozirgi  kunda  deyarli  unutilgan.  Bu  o ‘yin-odat  xalqim izning 
serhim m at,  q o i i  ochiq,  saxiy,  tanti  xalq  ekanligini  namoyish  etgan. 
U ning qoidasi  va shartlari  quyidagicha b o ig a n :  «Avvalo  qorxat  birinchi 
qor yoqqan kuni jam oa b o iib ,  she’riy shaklda yozilgan,  bu xalqim izning 
shoirta’bligidan  darak  beradi. 
Qorxat  yozish  y ig in id a   shoirlar, 
baxshilar,  zukko,  hozirjavob  va  fozil  kishilar  ishtirok  etishgan.  Qorxat
59


yozish  kechasi  sh e’rxonlik,  kitobxonlik,  baxshichilik,  askiyabozlik, 
donishm andlar  suhbatiga  aylanib  ketgan.  Q orxatda  uning  shartlari 
bitilgan.  Q orxat yozuvchining  vakili  xatni  egasiga  qorxatligini  bildirmay 
topshirgan-u,  qo ‘lga  tushib  qolm aslik  uchun  belgilangan  m asofagacha 
qochgan.  A ks  liolda  maktub  j o ‘natgan  ta ra f  shartlam i  bajarishi  lozim 
b o ‘lgan.  Q orxat  shartlarida  noz-n e’matni  dasturxonga  to ‘kib,  katta 
ziyofat  berish  aytilgan,  bu  ziyofat  ham m a  uchun  bayram  tusini  olgan. 
Uy  egalari  qorxat yozgan tom onni  izzat-ikrom   bilan kutib  olishgan.»
Q orxat,  garchi  hozirgi  kunda  unutilib  borayotgan  b o ‘lishiga 
qaram ay,  xalq  bag‘rining  kengligi,  o ‘zbek  dasturxonining  to ‘kinligi, 
zukko  va  sersahovat  udum larim izdan  biri  sifatida  milliy  urf-odatla- 
rim izning ajoyib namunasi  bo ‘lib qolaveradi.
X alqim izda  shuningdek,  raqam lar  bilan  b o g ‘liq  turli  urf-odatlar, 
e ’tiqodlar  va  tushunchalar  hanuzgacha  m avjud.  Xalq  o g ‘zaki  ijodida  3,
4,  5,  7,  9,  40  raqam lari  sehrii  son  hisoblanadi.  Kelinni  olov  atrofidan  uch 
m arta  aylantirish,  m arhum ning  «uchi»,  «yettisi»,  «qirqi»ni  o ‘tkazish, 
to 'y lard a  « to ‘qqiz  tovoq»  berish,  bem orlarni  chillayosin  qilish  kabi 
udum lar  xalqim izning  aynan  shu  «sehrii  sonlar»  bilan  b og ‘liq  qarashlari 
asosida  paydo  b o ‘lgan.  Xalqim iz  o ‘ttiz (30)  sonini  unchalik yoqtirm aydi 
va « o 'ttizd a o ‘tin  bo'lgan»  deydi.  Lekin  qirq  (40)  soniga hurm at  bildirib, 
«qirqida  qirchillam a  bo‘ldi»,  «qirqi  chiqdi»,  «qirqiga  chidagan  qirq 
biriga  ham  chidaydi»,  -  deydi.  0 ‘n  besh  (15)  raqami  xosiyatli  sanaladi. 
Buni  « o ‘n  besh  kunlik oydek»,  «boMaman  deganning  bolasi  o 'n   beshida 
bosh  b o ‘lar»  kabi  m aqollarida  k o ‘rishim iz  m um kin.  0 ‘n  sakkiz  (18) 
raqam i  ham   xosiyatli.  0 ‘n  sakkiz  m ing  olam ,  o ‘n  sakkizga  kirmagan 
kirn  bor,  o ‘n  sakkiz yashar yigitdek  kabi  ifodalardan  bu  raqam ga  hurmat 
bilan qaralganini  ko^ramiz.
N asroniylar  o ‘ttiz  uch  (33)  sonini  p ay g ‘am bar  Isoning  umr  yoshi 
sifatida  hurm at  qilishadi  (u  33  yoshida  chorm ixga  tortilgan),  biz 
m usulm onlarda  esa 63  sonini  M uham m ad  pay g ‘am barim izning m uborak 
yoshi  deb  e ’zozlanadi.  Hozir  ham   xalqim izda  63  yoshga  yetgan 
kishilarning  «payg‘am bar  yoshi»ga  yetganligi  munosabati  bilan  elga 
dasturxon yozish odati  bor.
Yetti  (7)  raqam iga  xalqim iz  alohida  e ’tibor  bilan  qaraydi.  Oftobda 
yal-yal  tovl.anuvchi  kam alakning  rangi  qizil,  z a ’faron,  sariq,  yashil, 
zangori,  k o ‘k,  binafsha  kabi  yetti  xil  ranglardan  iboratligini,  Q u r’onning 
birinchi  «Fotiha»  surasi  ham  yetti  oyatdan  iborat  ekanligini  ta’kid- 
lashadi.

Download 3,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   107




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish