|
Reja:
Pedagoglik etikasini o’rganish va tahlil qilish.
Pedagoglik mahorati va uning kompitentlari.
Pedagogik muomala.
Pedagoglik etikasini o’rganish va tahlil qilish.
Mehnat axloqi - umuminsoniy axloqiy qadriyatlar bilan bir qatorda ma'lum bir kasbiy faoliyatga qo'yiladigan maxsus axloqiy talablar. Mehnat axloqining yana bir ta'rifi uni odamlar hayoti va tegishli hayotiy tajribani egallash jarayonida ishlab chiqilgan umumlashtirilgan axloqiy talablar to'plami sifatida ko'rsatadi. Bunday talablar oddiy mehnat va kasbiy faoliyatni ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan hodisaga aylantirishga imkon beradi.
Mehnat axloqi aslida shaxslarning kasbiy faoliyatida mujassam bo'lganligi aniq. Shuning uchun ham ancha vaqt davomida "mehnat" va "kasbiy axloq" tushunchalari aniqlanib, nafaqat ommaviy va jamoat ongida, balki axloq kursiga oid o'quv adabiyotlarida ham aniqlandi.
Kasbiy etika deganda uning kasbiy faoliyati va burchining xususiyatlarini, shuningdek, o'ziga xos vaziyatni hisobga olgan holda mutaxassislar (shu jumladan aniq bir xodim) uchun axloqiy qoidalar, xatti-harakatlar me'yorlari va tamoyillari tizimi tushuniladi.
Kasbiy axloqning mazmuni (har qanday kasbda) umumiy va o'ziga xos xususiyatlardan iborat ekanligi odatda qabul qilinadi. Umumiylik, avvalambor, belgilangan umuminsoniy axloqiy me'yorlarga asoslanadi. Asosiy printsiplar quyidagilarni taklif qiladi:
kasbda sharaf va burchni maxsus, eksklyuziv idrok etish va tushunish;
professional birdamlik;
huquqbuzarliklar uchun javobgarlikning maxsus shakli, bu faoliyat turi va ushbu faoliyat yo'naltirilganligi bilan bog'liq.
Xususan, o'z navbatida, ma'lum bir kasbning mazmunining o'ziga xos shartlariga, o'ziga xos xususiyatlariga asoslanadi. Xususiy printsiplar, asosan, barcha mutaxassislarga zaruriy talablarni belgilaydigan axloq kodekslarida ifodalanadi.
Ko'pincha, professional axloqshunoslik ushbu sohadagi mutaxassislarning harakatlariga odamlar farovonligining bevosita bog'liqligi bo'lgan faoliyat turlaridagina mavjud. Bunday faoliyat turlarida kasbiy harakatlar jarayoni va ularning natijalari, qoida tariqasida, ham shaxslar, ham butun insoniyat taqdiri va hayotiga alohida ta'sir ko'rsatadi.
Shu munosabat bilan, kasb etikasining yana bir tasnifini ajratish mumkin:
An'anaviy axloq qoidalariga ilmiy, tibbiy, pedagogik, ilmiy jamoatchilik axloqi kabi xilma-xilliklar kiradi.
Yangi paydo bo'layotgan shakllarda muhandislik va jurnalist etikasi, bioetika kabi sohalar belgilanadi. Ushbu kasb axloqiy sohalarining paydo bo'lishi va ularni bosqichma-bosqich hayotga tatbiq etilishi, avvalambor, ma'lum bir faoliyat turida (masalan, muhandislik sohasida) "inson omili" deb nomlanuvchi rolining doimiy o'sib borishi yoki ushbu professional yo'nalishning jamiyatga ta'siri darajasining oshishi bilan bog'liq (yorqin misol - bu jurnalistika va ommaviy axborot vositalari. to'rtinchi hokimiyat sifatida).
Pedagog kasb ahloqini shakllantirishning barcha zamonlar uchun dolzarb boʼlgan yoʼli bu - namunaviylik tamoyili. Pedagogika oliy oʼquv yurtida muallimlarning taʼlim berish usullaridan tortib, to «mayda-chuyda» xatti-harakatlarigacha oʼz shogirdlari tomonidan shaxsiy namuna tarzida qabul qilinishini nazardan qochirmaslik kerak. Ustoz-shogirdlik munosabatlaridagi kasbiy etika normalari boʼlajak oʼqituvchilar kasb ahloqi shakillanishini taʼminlovchi omillardandir.
Pedagog avvalo nima uchun tarbiyachi vazifasini bajariyotganligini tushinib olishi kerak. Jumladan «Insonlarda nimani tarbiyalash kerak?» degan savolgagina toʼgʼri javob berishgina emas, balki qanday tarbiyalash kerakligini ham bilishi kerak. Bu esa pedagogik ijodiyotida va pedagogik etiketida asosiy omildir.
Bolaning ichki dunyosiga kira bilish, uning ishongan doʼsti boʼlish, yaxshilikka yoʼnaltirish, javobgarlikni his qilishni singdirish, uni jamiyatga foydali inson qilib yetishtirish – bu pedagogikaning gumanitar printsipidir.
Kasbiy etika qonun-qoidalari kabinetlarda emas, balki, ish jarayonida shakllanadi. Kasbiy-ahloqiy etiket normalarini ishdagi ijodkorlikdan ajratib boʼlmaydi, ayniqsa pedagogik ish jarayonida. Shuning uchun kasbiy omilkorlik, oʼz ishini yaxshi bilish, qaysi kasbdan qatʼiy nazar ahloqiy normalarning boshlanshidir.
Kasbiy etika normalarning mazmuni, ularning amaliyligi u yoki bu masalalarni yechishda yordam beradi. Ijodkor-pedagoglarning ijodiyoti bunga misol boʼla oladi. Oʼquv tarbiya jarayonidagi asosiy printsiplaridan biri – bola qalbidagi qoʼrquv hissiyotini yoʼqotish, oʼz kuchiga ishonadigan, oʼzini erkin his qiladigan qilib tarbiyalash. Bu printsiplar shaxsiy vazifa berish: har birini kuchiga qarab, muvofaqiyatiga qarab xar birini baholash.
Yana bir printsip – rahm-shavqat pedagogikasi printsipidir. Buning maʼnosi bolaning shaʼniga tegmaslik, koʼpchilik oldida qoloqlarning nomini tilga olmaslik va eng asosiysi baho qoʼyishda juda ehtiyotkor boʼlish. Bu pedagogik etikasining qoida va metodik usullaridir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
