Phylum: Arthropoda Siebold, 1848 – Членистоногие Бўғимоёқлиларнинг ўзига хос хусусиятлари

phylum: Arthropoda Siebold, 1848 – Членистоногие

Бўғимоёқлиларнинг ўзига хос хусусиятлари

• Ер юзида кенг тарқалган ҳайвонлар, мавжуд ҳайвонларнинг 80%ни ташкил қилади. Бошқа ҳақиқий кўп ҳужайрали ҳайвонлардан хилма-хиллиги, сонини кўплиги билан ажралиб туради
• Тана гетероном сегментацияга эга
• Оёқлари махсус бўғинлардан ташкил топган
• Танани устки қисми кутикула қалинлашиб, хитин –қаттиқ ҳимоя қаватини ҳосил қилган. Хитин ташқи скелет вазифасини бажаради. Ривожланиши туллаш билан боради.
• Ички томондан бу қаватга мускуллар бирикади, мускуллар тўп-тўп бўлиб жойлашади.
• Тана бўшлиғи аралаш – миксоцель
• Овқат ҳазм қилиш системаси уч қисмдан иборат
• Қон айланиш системаси очиқ, юрак бор
• Нафас олиш органлари жабралар, ўпкалар, трахеялар
• Айирув системаси – коксаль безлар, мальпигий найлари
• Айрим жинсли бўлиб, фақат жинсий йўл билан кўпаяди

Бўғимоёқлилар тана бўлимлари

Схема строения членистоногих

Схематический разрез через покровы артропод

Строение сустава и аподемы

Кенжатип Branchiata – Жабра билан нафас олувчилар Синф: Сrustacea Brunnich, 1772 - Қисқичбақасимонлар

Қисқичбақасимонларнинг характерли белгилари

• Деярли барча вакиллари сув организмлари
• Бошқа артроподалардан икки жуфт мўйловлар бўлиши билан ажралиб туради
• Иккижуфт максиллалари бор(пастки жағлари)
• Фақат қисқичбақасимонларда оёқлари айри, икки шоҳли бўлади
• Жабралар билан нафас олади
• 42 000 яқин турлари

Строение Daphnia pulex

Astacus astacus – дарё қисқичбақаси елка томони

Astacus astacus – дарё қисқичбақаси қорин томони

Конечности речного рака

Схема расположения внутренних органов

Дарё қисқичбақасининг ички тузилиши

1 – ошқозон; 2 – жигар; 3 – олдинги аорта; 5 – юқориги артерия; 6 – нерв занжири; 7 - жабралари

Қисқичбақасимонларнинг асосий таксонлари

Кенжа синф:Branchiopoda - Жабраоёқлилар

Artemia salina

Triops cacriformis

Кенжа синф: Maxillopoda - Жағоёқлилар

Cyclops strenuus

Строение морской уточки

Кенжа синф: Ostracoda - Чиғаноқлилар

Conchoecissa ametra

Cypris pubera

Кенжасинф: Malacostraca – Юксак қисқичбақасимонлар

Malacostraca

Malacostraca

Malacostraca

A-қуруқлик (Oniscus sp.) заҳкаши вa B-сув (Aselia aguaticus) заҳкашининг (сув ҳўтикчаси) умумий кўриниши (Яхонтов,1982).

Оддий ҳўтикча(эшакқурт)-систематик ўрни

• Тип: Бўғимоёқлилар-Arthropoda
• Кенжа тип: Жабра билани нафас олувчилар-Branchiata
• Синф: Қисқичбақасимонлар-Crustacea
• Кенжа синф: Юксак қисқичбақасимонлар-Malacostraca
• Туркум: Тенгоёқлилар-Isopoda
• Вакил: Оддий ҳўтикча(эшакқурт)-Porcelio sp.

Қуруқлик заҳкашлари

• Қуруқлик заҳкашларидан Porsellio, Hemilepistus, Oniscus авлоди вакиллари учрайди. Буларда бошкўкрак қалқони ривожланмаган. Етита кўкрак бўғинларида бир жуфтдан бир шоҳли юриш оёқлари жойлашган. Шунинг учун ҳам бу туркум ҳайвонларни тенг оёқлилар дейилади. (Isopoda) Oддий заҳкаш ва сув заҳкаши кенг тарқалган вакиллари ҳисобланади.

Қуруқлик заҳкашлари

• Oддий заҳкаш қуруқликда яшашга мослашган. Айрим вакиллари нам тупроқда тарқалган. Жабралар оралиғида сақланган сувда эриган кислород билан нафас олади. Чўл ва сахро зоналарида учрайдиганларида жабралар ўзгариб найлар ҳосил қилган бўлиб, буларни псевдотрахеялар дейилади ва атмосфера хавосидаги кислородни қабул қилиб нафас олади. Чўл ва сахро зоналарида учрайдиган заҳкашларни рус олими В.Ю.Боруцкий ўрганган. Уларни тупроқ ҳосил бўлиш жараёнидаги фаолиятини ўрганган.

Thank You
For Attention