Пиёзли сабзавотлар, биологик хусусияти ва етиштириш технологияси

ПИЁЗЛИ САБЗАВОТЛАР, БИОЛОГИК ХУСУСИЯТИ ВА ЕТИШТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

• Режа:
• Пиёзни ахамияти ва классификацияси
• Пиёзни кенг таркалган навлари.
• Пиёзнинг биологик хусусияти.
• Етиштириш агротехникаси.
• Саримсоқпиёз етиштириш.

Аҳамияти ва ишлатилиши

• . Пиёзлар группасига пиёзгулдошлар оиласи (Allium cea L.) авлодига мансуб барча сабзавот ўсимликлари киради. Улардан энг мухими оддий (бош) пиёз билан саримсоқдир. Порей пиёз, Исли пиёз (Жусей) ва бошқа турдаги пиёзлар уларчалик аҳамиятга эга эмас.
• Оддий пиёзнинг Ўрта Осиё навлари таркибида: 14-16,5% қуруқ модда, 7,8-11,1% шакар, шу жумладан, 4,8-8,2% саҳароза ва 1,37-6,9мг,% витамин С бор. Тошкент яқинида етиштирилган пиёзнинг яшил баргида 19-57 мг% гача витамин С борлиги аниқланган. Пиёз А,В1,В2 витаминларга ҳам бой. Оддий пиёз таркибида эфир мойларининг миқдорига караб уч группага,яъни аччиқ (таркибида эфир мойи жуда кўп), ярим аччиқ ва чучук пиёзларга бўлинади. Пиёз таркибида лимон ва олма кислоталари, сиртки қуруқ пустларида эса кверцетин деган сарик буёк моддаси бўлади.

• ПИЁЗ ЎСИМЛИГИНИнг ХИЛМА-ХИЛЛИГИ

• 1- Саримсоқ пиёз: 1а- ўсимлигининг юқори қисми гул тўплами билан биргаликда: 1б-пиёзи, 1с-пиёзининг кўндаланг кесими; 2- Кўп қаватли пиёз: 2а- ўсимлигининг юқори қисми ҳаво пиёзчалари билан, 2б- ер остки қисми; 3- Бош пиёз: 3а- Каба нави, 3б- Данилей пиёзи (ташқи кўриниши ва кесилган ҳолати); 4- Ўқ пиёз: 4а- мевасиз навда, 4б- гул тўплами.

Саримсоқ таркибида озиқ моддаларнинг кўплиги жихатидан фақат оддий пиёздангина эмас, балки бошқа барча сабзавотлардан ҳам анча устун туради. Унинг таркибида (ўртача)64-66 фоиз сув: 6,7% азотли моддалар: О,06 % ёглар: 26,3% азотсиз экстрактив моддалар: 0,77% клетчатка: 1,44 фоиз қўл ҳамда 10-12 мг% витамин С бўлади. Саримсоқ таркибидаги учувчан эфир мойлари унга ўзига хос маза ва хид беради.

• Саримсоқ таркибида озиқ моддаларнинг кўплиги жихатидан фақат оддий пиёздангина эмас, балки бошқа барча сабзавотлардан ҳам анча устун туради. Унинг таркибида (ўртача)64-66 фоиз сув: 6,7% азотли моддалар: О,06 % ёглар: 26,3% азотсиз экстрактив моддалар: 0,77% клетчатка: 1,44 фоиз қўл ҳамда 10-12 мг% витамин С бўлади. Саримсоқ таркибидаги учувчан эфир мойлари унга ўзига хос маза ва хид беради.
• Пиёз таомларга зиравор, масаллиқ сифатида ишлатилади ва янгилигича (хомлигича) истеъмол қилинади, консервалашларда қўлланилади.
• Пиёзли сабзавотларнинг фитонцидлик хоссаси юқори бўлгани учун улар табобатда ошқозон хасталиклари, нафас олиш аъзолари, юрак қонтомир системалари даволашда ишлатилади.