Pluglarning tarixi va qishloq xo‘jaligidagi o‘rni mavlanov F. X. (UrDU), Raximov X. M. (UrDU) Annotatsiya

UO’T 631.3.:658.5(075/6)


PLUGLARNING TARIXI VA QISHLOQ XO‘JALIGIDAGI O‘RNI


Mavlanov F.X. (UrDU), Raximov X.M. (UrDU)


Annotatsiya. Maqolada pluglarni qishloq xo‘jaligi ekinlarini etishtirishdagi o‘rni, pluglarning kelib chiqish tarixi, pluglar yaralgan manzilgohlar, turli mamlakatlarda va jumladan O‘zbekiston zaminida pluglarning yaralish va rivojlanish bosqichlari to‘g‘risida ma’lumotlar keltirilgan. Zamonaviy pluglarning texnik imkoniyatlari bayon qilingan.
Аннотация. В статье приведены сведения о роли плугов в возделывании сельскохозяйственных культур, истории возникновения плугов, местонахождении плугов, этапах становления и развития плугов в разных странах, в том числе и в Узбекистане. Описаны технические возможности современных вилок.
Annotation. The article provides information on the role of plows in the cultivation of agricultural crops, the history of the origin of plows, the location of plows, the stages of formation and development of plows in different countries, including Uzbekistan. The technical capabilities of modern plugs are described.
Kalit so‘zlar. Plug, tuproq, shudgorlash, omoch, eramizdan avvalgi, grek, xitoy manbalari, plugning ishchi organlari, lemex, dala taxtasi, dastlabki traktor pluglari, seriyalab ishlab chiqarish, eyilishga chidamli.
Qishloq xo‘jaligi dunyodagi eng qadimgi sohalardan hisoblanadi. Qishloq xo‘jaligi ekinlarni yetishtirishda tuproqni shudgorlash, urug‘larni kerakli chuqurlikka ekish, ularni unib chiqishi va o‘sib yashash imkoniyatlarini yaratish uchun ishchi qurollar talab etiladi. Albatta, tuproqqa qanchalik yaxshi ishlov berilsa ekinlarni sifatli ekilishi, unib chiqqan nihollarni yaxshi rivojlanishi kuzatiladi va hosildorlik shunchalik yuqori bo‘ladi. Plug tuproqni shudgorlashdagi asosiy qishloq xo‘jaligi quroli hisoblanadi. Tarixchi olimlar deyarli shubha qilmaydiki, eng dastlabki plugga o‘xshash qurollar tuproqni qo‘tara oladigan darajadagi o‘lchamlarga ega va quruq bo‘lgan daraxtlarning shox hamda butalaridan tayyorlangan bo‘lishi tayin (1-rasm).
Plug eng qadimgi yerga ishlov berish quroli bo‘lib, uning shakli qadimgi grek va vaviliondan topilgan tasvirlarida, eramizdan avvalgi 2 ming yillikga taalluqli shimoliy Italiya va janubiy SHvetsiyaning toshga ishlangan rasmlarida, hamda Polsha hududidan tuproq qazilmalaridan topilgan buyumlarda uchraydi. Misrliklar 4 ming yil oldin hayvonlarga qo‘shib ishlatiladigan pluglardan foydalana boshlashgan (2-rasm).