Presuppozitsiya

Ko„p hollarda so„zlovchi o„zi uchun muhim bo„lgan axborot ko„rinishlaridan birini oshkora bayon qilishni istamaganligi uchun uni matn ichiga tagma‟no sifatida joylashtiradi.

Коммуникатив семантика

коммуникатив семантика соҳасида бизни белгидан ташқаридаги муносабатлар эмас, балки бу муносабатларнинг белги ботинида нутқий тузилмада намоён бўлиши қизиқтиради.

«семантика – тил тизими бирликларининг доимий «мулкидир». Прагматик хусусиятлар кўплаб, қатор қўлланишлар маҳсули сифатида юзага келади ва мавжуд бўлади» (Почепцов 1985: 17).

Демак, лисоний бирликларнинг аниқ ва воқеий мулоқот шароитида қўлланиши прагматик таҳлил объектидир. Сўзловчи ва тингловчи муносабати нутқий мулоқот шароитида юзага келади, нутқий ҳаракат мулоқот матнини талаб қилади ва шу мулоқот контекстида мазмунга эга бўлади. Мулоқот юзага келиши учун муҳит бўлиши даркор. Муҳит, ўз навбатида, ижтимоий хусусиятга эга бўлиб, у ижтимоий қатлам, гуруҳнинг маданияти билан боғлиқ ҳолда намоён бўлади. Ушбу гуруҳдагилар ҳар хил англашилмовчиликлар, маъновий иккиёқламалик, ноаниқликларни бартараф этиш имконини берадиган умумий билим заҳирасига ҳамда мулоқотнинг маваффақиятини таъминловчи қоидалардан фойдаланиш малакасига эга бўлишади.

Коммуникатив фаолият турли хилдаги билимларга эга бўлишни талаб қилади, булардан, масалан, лисоний билим тил тизими тузилиши билан боғлиқ бўлса, қомусий билим эса воқеликни акс эттиради ва ниҳоят, интерактив билим ўзаро муносабат асосида турган, ижтимоий гуруҳ учун умумий бўлган қоидалар тўпламини билишни тақозо этади. «Лисоний мулоқот қобилияти» дейилганда, худди шу билимлар назарда тутилади.

Мулоқотдошларнинг бир-бирини тушуниши лисоний коммуникациянинг асосий шартидир. Масалан, «Чой тугабди», «Совуқ» жумлаларини «Чой дамла», «Иссиқроқ кийин» ёки «Эшикни ёп» каби мазмунларида англаш учун Ж.Серль айтган shared background information (Searle 1979: 48), яъни «ўзаро умумий ва олдиндан маълум бўлган маълумотга» эга бўлиш керак.