Pul va banklar

Fakultet dekani R.Saidov
Kelishildi:

O‘quv-uslubiy bo‘lim boshlig‘i T.Baymuratov
O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor I.Qo‘ziyev
Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi institut o‘quv-uslubiy Kengashining 2018-yil «___»_________dagi ___-sonli yig‘ilishida ko‘rib chiqilgan va tasdiqlash uchun tavsiya qilingan.

Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi institut Kengashining 2018-yil «___»_________dagi ___-sonli majlisi bayoni bilan ma’qullangan.

MUNDARIJA

Kirish	5
O‘quvmateriallari
MA’RUZA MATNLARI	6
1-mavzu. “Pul va banklar” faniga kirish	6
2-mavzu. Pulning paydo bo‘lishi, zarurligi va funksiyalari	21
3-mavzu. Pul nazariyalari	41
4-mavzu. Pul aylanmasi va uning tarkibi	62
5-mavzu . Pul massasi va pul agregatlari	80
6-mavzu. Pul tizimi: mazmuni, turlari va elementlari	102
7-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi va uning elementlari	117
8-mavzu. Inflyatsiya va unga qarshi kurashish yo‘llari	138
9-mavzu. Pul islohotlari
10-mavzu. Kreditning zarurligi, funksiyalari, turlari va shakllari
11-mavzu. Kredit bo‘yicha foiz stavkalar va ularga ta’sir qiluvchi omillar
12-mavzu. Banklarning kelib chiqishi va bank tizimi
13-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi bank tizimi va uning tarkibi
14-mavzu. Markaziy bank va uning funksiyalari
15-mavzu. Markaziy bankning mustaqilligi
16-mavzu. Tijorat banklari va ularning funksiyalari
17-mavzu. Tijorat banklarining operatsiyalari
18-mavzu. Nobank moliya-kredit muassasalari
19-mavzu. Bank inqirozlari
20-mavzu. Pulning xalqaro munosabatlardagi harakati
21-mavzu. Xalqaro moliya institutlari, ularning maqsadi va funksiyalari	156
AMALIY MASHG‘ULOT MAVZULARI	175
1-mavzu. “Pul va banklar” faniga kirish	175
2-mavzu. Pulning paydo bo‘lishi, zarurligi va funksiyalari	181
3-mavzu. Pul nazariyalari	192
4-mavzu. Pul aylanmasi va uning tarkibi	207
5-mavzu . Pul massasi va pul agregatlari	219
6-mavzu. Pul tizimi: mazmuni, turlari va elementlari	230
7-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi va uning elementlari	238
8-mavzu. Inflyatsiya va unga qarshi kurashish yo‘llari	247
9-mavzu. Pul islohotlari	251
10-mavzu. Kreditning zarurligi, funksiyalari, turlari va shakllari
11-mavzu. Kredit bo‘yicha foiz stavkalar va ularga ta’sir qiluvchi omillar
12-mavzu. Banklarning kelib chiqishi va bank tizimi
13-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi bank tizimi va uning tarkibi
14-mavzu. Markaziy bank va uning funksiyalari
15-mavzu. Markaziy bankning mustaqilligi
16-mavzu. Tijorat banklari va ularning funksiyalari
17-mavzu. Tijorat banklarining operatsiyalari
18-mavzu. Nobank moliya-kredit muassasalari
19-mavzu. Bank inqirozlari
20-mavzu. Pulning xalqaro munosabatlardagi harakati
21-mavzu. Xalqaro moliya institutlari, ularning maqsadi va funksiyalari
ADABIYOTLAR RO’YXATI	257
MUSTAQIL TA’LIM MASHG’ULOTLARI	259
Talaba portfoliosini yaratish bo’yisha tavsiyalar	259
GLOSSARIY	285
ILOVALAR	298
Fan dasturi	298
Ishchi fan dasturi Tarqatma materiallar	309 322
Testlar	354
O’quv-uslubiy majmuaning elektron varianti (diskda)

KIRISH
Pul va banklar uzoq muddatli ijtimoiy rivojlanishning natijasi bo‘lib, zamonaviy sivilizatsiyaning muhim ajralmas qismi hisoblanadi. Ularning amal qilishi ijtimoiy mahsulotni ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash va iste’mol qilish jarayonlarining uzluksizligini ta’minlash imkonini beradi. Shu sababli, pul va banklarni alohida fan sifatida o‘rganish zaruriyati yuzaga keldi. Zero dunyoning barcha mamlakatlarida iqtisodiyotning samarali o‘sishi banklarning moliyaviy barqarorligini oshishi hamda tijorat banklari tomonidan moliyaviy qo‘llab-quvvatlashga ko‘pdan bog‘liq bo‘lgani uchun fanning oliy malakali kadrlarni tayyorlashda o‘rni beqiyosdir.

Fanda pul va banklar kategoriyalarining paydo bo‘lishi va ularning evolyutsiyasi, pul nazariyalarining mohiyati, asoschilari va namoyondalari, pul aylanmasi tushunchasining mohiyati, pul muomalasi va uni tashkil qilish asoslari, pul tizimining mazmuni va uni tashkil qilish asoslari, inflyatsiya va uning yuzaga kelish sabablari, kredit tushunchasi va uning zarurligi, kredit munosabatlari yuzaga kelishining sabablari va shart-sharoitlari, banklarning dastlabki operatsiyalari, Markaziy banklarning yuzaga kelish sabablari, maqsadi va tashkiliy tuzilishi, tijorat banklari faoliyatining tashkiliy asoslari, tijorat banklari aktiv va passiv operatsiyalari, nobank moliya-kredit tashkilotlari va ular faoliyatining zarurligi, kredit tizimi va uning tarkibi, valyuta munosabatlari asoslari va xalqaro moliya institutlari faoliyatiga doir g‘oyalar, atama va tushunchalar, nazariy qarashlar, konsepsiya va modellar, tamoyillar, yondashuv, usul, uslub, yo‘sinlar va shu kabi boshqa atributlarni tizimli va kompleks ravishda mujassamlashtiruvchi ilmiy-nazariy va metodologik asoslar uzviylik va uzluksizlik tamoyillari nuqtai-nazaridan mantiqiy ketma-ketlikda o‘z aksini topgan.

Pul va banklar kursi iqtisod va moliya yo‘nalishlar uchun eng asosiy tayanch fanlardan biri sanaladi. Kursni o‘rganish jarayonida pul munosabatlarini iqtisodiy asoslash, kredit va to‘lov tizimining tashkiliy va iqtisodiy asosi, bank faoliyati bo‘yicha qarorlarni iqtisodiy va tashkiliy o‘rganishning ilg‘or shakllari va usullarini ishlab chiqish, bank faoliyatini tartibga soluvchi iqtisodiy me’yorlar hisob-kitobi, ularni baholash, tashkil qilish va takliflar ishlab chiqishda muhim rol o‘ynaydi.

Shunga ko‘ra, bank ishi faoliyatida ish yuritadigan mutaxassislarga alohida talablar qo‘yiladi. Bu fan asosiy ixtisoslik fanlarining tayanchi hisoblanib, iqtisodiyot bo‘g‘inining ajralmas qismi hisoblangan bank tizimi va iqtisod sohasiga kadrlar yetkazib berishda muhim rol o‘ynaydi.