Qadimgi dunyodagi iqtisodiy talimotlar

«Avesto»dagi iqtisodiy fikrlari

• «Eng mo‘’tabar, qadimgi qo‘lyozmamiz «Avesto»ning yaratilganiga 3000 yil bo‘lyapti. Bu nodir kitob bundan XXX asr muqaddam ikki

daryooralig‘ida, mana shu zaminda umrguzaronlik qilgan ajdodlarimizning biz avlodlariga qoldirgan ma’naviy, tarixiy merosidir. «Avesto» ayni zamonda bu qadim o‘lkada buyuk davlat, buyuk ma’naviyat, buyuk madaniyat bo‘lganidan guvohlik beruvchi tarixiy hujjatdirki, uni hech kim inkor etolmaydi».

Islom Karimov

«Artxashastra» ta’limoti

• Qadimgi Hindiston xo‘jaligi, ijtimoiy tuzumi va iqtisodiy fikrlarini o‘rganishning asosiy manbai bo‘lib «Artxashastra» asari hisoblanadi (m.o. IV asr oxiri). Uni podsho Chandraguptining maslaxatchisi Kautilya yozgan deb taxmin qilinadi. Bu atoqli asar 15 kitobdan iborat bo‘lib, «artxa» so‘zi - foyda, moddiy manfaat, «shastra» - ilm, ilmiy asar ma’nosini bildiradi. Birinchi kitobda podshoning turmush tarzi to‘g‘risida ko‘rsatmalar berilgan, ikkinchisi turli davlat idoralarining rahbarlari faoliyatiga bag‘ishlangan, uchinchi va to‘rtinchisida sud va jinoyatchilarni jazolash savollari ko‘rib chiqilgan, so‘ngra tashqi siyosat usullari to‘g‘risida, maxfiy xizmat to‘g‘risida, armiyani tashkil qilish va shu kabilar to‘g‘risida so‘z yuritiladi. «Artxashastra»ning eng boshidayoq podsho to‘rtta «ilmni» bilishi zarurligi to‘g‘risida fikr yuritiladi. Uning bittasi iqtisodiyot hisoblanadi. «Iqtisodiyot» (ekonomika) dehqonchilik, chorvachilik va savdo sifatida ko‘riladi. Mamlakatda qishloq xo‘jaligi, eng avvalo dehqonchilik asosiy soha hisoblangan. «Artxashastra»da aytilishicha davlat yangi mintaqalarni tashkil etish va odamlarni u yerlarga o‘rnashtirish ishlarini amalga oshirishi kerak. Yangi ko‘chib kelganlarga yer soliq to‘lash sharti bilan shaxsiy foydalanishga berilgan. Dehqon, xunarmand mehnati va savdo faoliyati davlat uchun boylik yaratadi. Shuning uchun davlatning siyosati yerni emas, balki odamlarni himoya qilishi kerak. «Davlatning kuchi, - deyiladi asarda,- odamlardan tashkil topgan. Odam yashamaydigan yer esa, nasilsiz sigirga o`xshaydi – undan na sut sog`ib olib bo`ladi.