Qishloq xo’jaligida investitsiyalar va ulardan foydalanish samaradorligi

Investitsiyaviy faoliyat tamoyillari. Investitsiya jalb qilish shartlari.
Qo’yilmalarning yanada yuqoriroq samarasiga erishish uchun investitsiya kiritishning bazis
tamoyillari mavjud.
Investitsiya kiritishning chegaraviy samaradorligi tamoyili.
Har bir korxona, ishlab chiqarilayotgan mahsulot birligiga bo’lgan xarajatlarni kamaytirgan holda maksimal daromad olishga intiladi. Korxona o’z faoliyatini keyinchalik ham davom ettiradi, agarda ishlab chiqarishning mavjud darajasida uningdaromadi ishlab chiqarish xarajatlaridan yuqori Аҳоли маблағлари Investitsiyalarning ichki manbalari Daromad investitsiya manbasi sifatida Amortizatsion ajratmalar Byudjetdan moliyalashtirish bo’lsa. Aks holda esa, ya'ni tovar sotishdan olingan umumiy daromad ishlab chiqarish xarajatlaridan yuqori bo’lmasa, korxona faoliyati to’xtatiladi. Agarda bitta qo’shimcha mahsulot ishlab chiqarishdan olinadigan daromad, uni ishlab chiqarish xarajatlaridan yuqori bo’lsa, korxona mahsulot ishlab chiqarishni ko’paytirishi lozim. Agarda bitta qo’shimcha mahsulotdan olingan daromad ishlab chiqarish xarajatlariga teng bo’ladigan bo’lsa, mahsulot ishlab chiqarish hajmini ko’paytirish maqsadga muvofiq bo’lmaydi. Agarda korxona ishlab chiqarishni davom ettirish to’g`risida qaror qabul qilgan bo’lsa, u shuncha mahsulot ishlab chiqarishi kerakki, chegaraviy xarajatlar chegaraviy daromadgateng bo’lsin. Ushbu shartlar universal xarakterga ega bo’lib, mulkchilikning istalgan shakli, bozorning istalgan tuzilmasiga nisbatan qo’llanilishi mumkin. Ishlab chiqarishga kapital qo’yish samaradorligi, kamida ikkita omilga bog`liq bo’ladi:
- ishlab chiqarish xarajatlarini oshish sur'ati (asosan texnologiya tomonidan belgilanadi);
- ishlab chiqarishni monopollashganlik darajasi.
Qoplash tamoyili.
Ushbu tamoyil investitsiya kiritishda samaradolikni baholashga yangi yondashuvni belgilash imkonini beradi. Investitsiya kiritishdagi qaror qabul qilish erkinligi, ularni amalga oshirishdagi erkinsizlik va cheklashlarga o’z o’rnini bo’shatadi. Misol uchun, nima sotib olish kerak, nima ishlab chiqarish kerak, qancha summani kreditga olish lozim, qancha muddatga va qaysi foizlarda va hokazolar to’g`risida qaror qabul qilishda korxona erkinlikga ega. Ammo ushbu jarayonlar amalga oshirilgandan so’ng orqaga qaytish juda ham qiyin. Uskuna xarid qilingandan so’ng uning pulini qaytarish uchun undan bir necha yil davomida foydalanish lozim, kredit shartnomasi bo’yicha pul mablag`lari ajratilgandan so’ng ular bo’yicha foizlarni to’lash shartdir. Shuning uchun, investitsiyaviy loyiha o’z kuchiga kirgandan so’ng, faoliyat erkinligi ancha cheklanadi. Albatta xarid qilingan uskuna yoki texnologiyalarni qaytarib berish yoki uchinchi shaxslarga sotish mumkin, lekin bu yo’qotishlar bilan bog`liq bo’ladi. Shuning uchun ham investitsiyaviy loyihada mumkin bo’lgan hatolarni oldindan hisob kitob qilish ham muhim ahamiyat kasb etadi.
-Kapital qo’yilmalar samaradorligining moddiy va puldagi bahosini o’zaro muvofiqlashtirish tamoyili.
Samaradorlikni baholashning uch xil varianti mavjud:

• 
  xarajat va ishlab chiqarishning nisbiy narxlarini taqqoslash orqali, ya'ni faqatgina pul bilan
  
• 
  baholash. Tajribalarning ko’rsatishicha, samaradorlikni faqatgina pul hajmi bilan baholash noto’g`ri bo’ladi, ayniqsa prognoz (bashorat) qilib bo’lmaydigan inflyatsiya sharoitida;
  

- samaradorlikning pul va texnik omillarini o’zaro muvofiqlashtirish orqali. Gap shundaki, investitsiyaviy loyihaga kiritilgan texnologiyalar ham katta rol o’ynaydi;
- loyihaning bozor (qiymat) bahosini hisobga olmaydigan texnik yondashuv, bunday yondashuvdan O’zbekiston sharoitida deyarli foydalanilmaydi;