Qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxi

13.3-rasm. Qishloq xo‘jaligida mahsulot tannarxi obyektlari

Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini va tannarxini o‘rganish boshqaruv hisobining muhim bo‘limlaridan biridir. Korxonada moliyaviy va boshqaruv hisobining yaxshi yuritilishi xarajatlarni to‘g‘ri hisobga olish va shu orqali ularning sarflanishini nazoratga olish imkonini yaratib beradi.

Xarajatlarni kalkulyatsiyalash - qilingan xarajatlarni aniq xarajat obyektlariga taqsimlash jarayonidir. Xarajatlarni kalkulyatsiyalash orqali mahsulot tannarxi tarkibida har bir xarajat elementining salmog‘ini aniqlash va tegishli choralarni ko‘rish imkoni yaratiladi.
Barcha tarmoqlarda bo‘lgani singari qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida ham qat’iy tejamkorlik tizimini joriy etish, ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxini kamaytirishni rag‘batlantirish hisobidan korxonalarning raqobatbardoshligini oshirish muhimdir.

3. Qishloq xo‘jaligida xarajatlarni tejash va mahsulotlar tannarxini pasaytirish yo‘llari.

Keyingi yillarda qishloq xo‘jalik mahsulotlarining tannarxi tarkibida moddiy xarajatlar salmog‘i ortib bormoqda. Shu sababli mamlakatimizda korxonalarni modernizatsiyalash, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlash orqali mahsulot tannarxini pasaytirishga alohida e’tibor berilmoqda. Bundan tashqari, mahsulot ishlab chiqarish jarayonida qo‘llanilayotgan me’yorlarning ko‘pchiligi sobiq ittifoq davrida ishlab chiqilgan bo‘lib, tejamkorlik talablariga to‘liq javob bermaydi. Shu sababli mazkur dasturda ushbu me’yorlarni qayta ko‘rib chiqishga ham e’tibor berilmoqda.

Qishloq xo‘jaligida har bir so‘mni oqilona, maqsadga muvofiq sarflashga harakat qilish, ya’ni moddiy, pul va mehnat xarajatlarini tejash, shu orqali yetishtiriladigan mahsulotlarning, bajariladigan ish va xizmatlarning tannarxlarini pasaytirishga erishish lozim. Buning uchun:

• 
  dehqonchilik va chorvachilik tarmoqlarida mavjud bo‘lgan barcha ishlab chiqarish vositalaridan yil davomida tadbirkorlik bilan oqilona, samarali foydalanib, barcha ishlarning vaqtida, sifatli bajarilishini ta’minlash;
  
• 
  ekinlarning tezpishar, yuqori hosilli navlarini, urug‘chilikni, chorva hayvonlarining mahsuldor zotlarini ishlab chiqarish jarayoniga tatbiq etishni ta’minlash;
  
• 
  xarajatlarni tejaydigan yangi texnika, samarali texnologiyalarni joriy etish natijasida ishlab chiqarish jarayonlarining yuqori darajada mexanizatsiyalashganlik, avtomatlashganlik darajasini oshirib, mehnat unumdorligini oshirish;
  
• 
  qishloq xo‘jalik korxonalarining texnik va texnologik jihatdan ta’minlanganlik darajasini oshirish;
  
• 
  yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va sug‘orishning zamonaviy, tejamkor usullarini qo‘llash;
  
• 
  qishloq xo‘jalik mahsulotlari tayyor bo‘lganda o‘z vaqtida yig‘ishtirib olish, saqlash va tashishni to‘g‘ri tashkil etish;
  
• 
  mehnatni tashkil etishning samarali shakllarini joriy etish va rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish;
  
• 
  ekinlar hosildorligini, chorva hayvonlarining mahsuldorligini oshirishga erishish lozim.