Qishloq xo‘jalik qoldiq mahsulotlarini qayta ishlash orqali biogumus tayyorlash

4-amaliy mashg‘ulot: Qishloq xo‘jalik qoldiq mahsulotlarini qayta ishlash orqali biogumus tayyorlash (barg, xazon, shox-shabbalar asosida).

Qishloq xo‘jalik qoldiq mahsulotlarini qayta ishlash orqali biogumus tayyorlash (barg, xazon, shox-shabbalar asosida).

Ammonifikatsiya jarayoni

Asbob va reaktivlar: kolba, penton (eruvchan oksil), tuproq, qizil lakmus qog‘oz, ko‘rg‘oshin atsetat [Рb(СН₃СОО)₂] tuzi eritmasi va oksalat kislota (Н₂С₂О₄) shimdirilgan qog‘ozlar, tiqin tayyorlash uchun paxta, buyum oynalari, fuksin, mikroskop, bakterial ilmoq, immerspon moy (kedr moyi).
Bu ishni bajarish uchun 200 ml xajmli kolbaning 3/4 qismigacha 3% li pelton eritmasi to‘ldirnlib, unga 0,5 g chamasi tuproq aralashtirnladi. Tuproq tarkibidagi aerob va anaerob bakteriyalar ta’sirida bu aralashmada ammonifikatsiya protsessi boshlanadi.



4-rasm. Ammonifikatsiya protsessini tekshirish uchun o‘tkaziladigan tajriba: a - qizil lakmus qog‘oz; b - oksalat kislota (H₂C₂O₄) va v - qo‘rg‘oshin atsetat [Рb(CH₃COO)₂] tuzi eritmalarn shimdirilgan lakmus qog‘ozlar.
Kolba og‘ziga qo‘yilgan paxta tiqinning bir joyiga suvda namlangan qizil lakmus qog‘oz, ikkinchi joyiga konsentrlangan oksalat kislota (Н₂С₂О₄) va uchinchi joyiga qo‘rg‘oshin atsetat [Рb(СН₃СОО)₂] tuzi eritmasi shimdprilgap kog‘oz parchalari osib qo‘yiladi (4-rasm). Bakteriyalarga qulay sharoit yaratish uchun kolba 30°C issiq termostatga qo‘yiladi. Oradan bir necha kun o‘tgach, osib qo‘yilgan qog‘ozlarning rangi o‘zgargan-o‘zgarmaganligi tekshiriladi. Jumladan, qizil lakmus kog‘oz protsess vaqtida ajralib chiqqan ammiak ta’sirida ko‘k rangga kiradi. Qo‘rg‘oshin atsetat tuzining eritmasi shimdirilgan qog‘oz H₂S ishtirokida qora rangga, oksalat kislota shimdirilgan qog‘oz indol ta’sirida pushti rangga kiradi.

Bu reaksiyalarning hammasi ammonifikatorlar ta’sirida peptonning parchalanishi natijasida hosil bo‘lgan mahsulot borligini isbotlaydi.

A. Aerob sharoitda hayot kechirib, oqsil chirishini aktivlashtiruvchi organizmlarni ko‘rish uchun: dastlab toza va quruq buyum oynasining o‘rtasiga bir tomchi suv tomiziladi. So‘ngra sterillab sovitilgan ilmoqda kolba ichidagi tuproq yuzasidan namuna olib, buyum oynasidagi suv tomchisida yaxshilab aralashtiriladi. Bu aralashmadan bir tomchi olib, boshqa buyum oynasida mazok tayyorlagach, ochiq havoda quritiladi. Birinchi buyum oynasida qolgan aralashma ustiga qoplagich oyna yopib, bakteriyalarning harakatlanishi yoki harakatlanmasligi kuzatiladi.

Quritishga qo‘yilgan preparatdagi mazok fiksatsiyalanib, fuksin bilan bo‘yalganidan keyin, mikroskopning 90x li ob’ektivi orqali qaraladi va mavjud organizmlarning shakli, spora hosil qilishi aniqlanadi.

5-rasm. Ammonifikatsiya protsessida nshtirok etadigan mikroorganizmlar:

a - batsillus mikoides; (Bacillus mycoides); chapda - cpora hosil qilish oldidagi vegetativ hujayralari; o‘ngda - koloniyalari; b - batsillus subtilis (Vacillus subtilis); v - batsillus putrifikus (Basillus putrifigus); g - proteus vulgaris (Proteus vulgaris).

Mikroskopda oval shaklli spora hosil kiladigan harakatchan mayda tayoqchalar - batsillus mikoides (Bacillus mycoides) borligi ko‘rinadi. Bu batsilla peritrix tipda joylashgan xivchinli bo‘lib, oqsilni ammiakkacha parchalaydi. Qattiq oziq muhiti yuzasida zamburug‘ mitsellalari (iplari) ga o‘xshash koloniyalar hosil qiladi (5-rasm, a). Oqsilniig chirishida pichan batsillasi (Bacillus subtilis) ham aktiv ishtirok etadi (5-rasm, b).

B. Oqsilning anaerob sharoitda parchalaiishida ishtirok etadigan batsillus putrifikans (Bacillus putrificans) ning bor-yo‘qligini aniqlash uchun kolbadagi muhit o‘rtasidan uning tubigacha chuqur qilinib, ilmoqda tuproq olinadi va buyum oynasiga tomizilgan suvda suyultiriladi. So‘ngra bu suyuqlikdan, yuqorida ko‘rsatilgandek, ezilgan, tomchi va fiksatsiyalangan preparat tayyorlanadi va mpkroskopning kichik hamda katta ob’ektivlari orqali qaraladi. Bunda spora hosil qiluvchi, baraban tayoqchasi shaklidagi batsillalar ko‘rinadi (5-rasm, b).

Proteus vulgaris (Proteus vulgaris) nomli bakteriya esa ingichka tayoqchalar shaklida ko‘rinadi (5-rasm, g). Bu bakteriya spora hosil qilmaydi. Oqsilning parchalanishi natijasida indol va H₂S hosil bo‘ladi. Agar muhitga uglevod qo‘shilsa, karbonat angidrid va vodorod gazlari ham ajraladi. Proteus vulgaris fakultativ anaerob bakteriya bo‘lib, aerob va anaerob sharoitda yashaydi. Daftarga mikroskopda kuzatilganlarning rasmini chizib, tegishli ma’lumotlar yozib olinadi.