Qobusnoma asarida “Kasbiy ma’naviyat”

kundalik turmushdagi xulq-odob

• qoidalariga oid fikrlari asarning «Majoz (hazil-mazah) qilmoq, shatranj (shaxmat), nard o’ynamoq zikrida», «Shikorga (ovga) chiqmoq zikrida», «Chavgon o’ynamoq zikrida», shuningdek, ovqatlanish, dam olish, hammomga borish, mehmondorchilik, sharob ichishga bag’ishlangan boblarida bayon qilingan bo’lib, hozirgi paytda ham o’z ahamiyatini yo’qotmagan.

“Ilm talabi va qozigarlik zikrida”

bobda bo‘lg‘usi qozilarga ularning axloqi qanday bo‘lishi kerakligi to‘g‘risida : “Har kishi har ishni qo‘lga olsa, ul ishni yaxshi bilsin va uni ko‘p varzish (ya’ni mashq, odat) qilsin, toki ul ishdan ko‘p naf ko‘rgay”. “Ey farzand, agar donishmandlikda baland darajaga yetib, qozi bo‘lsang, ohista va tamkin bo‘lg‘il va tez fahm, sohibi tadbir, peshbin (oldindan ko‘ruvchi), mardumshunos (odamlarni tekshira oluvchi) va sohibi siyosat bo‘lg‘il, har guruhning urf-odatidin, yo‘l-yo‘rig‘idin xabardor, har qavmning mazhabidin ogoh bo‘lg‘il. Kerakdurkim, qozilik xiylalari senga ma’lum bo‘lg‘ay. Agar bir vaqt bir mazlum oldinga kelsa, uning gunohi bo‘lmasa va zulm etib, uning haqqi bekor ketar bo‘lsa, ul mazlumning faryodiga etg‘il va tadbir yuzidan ul mustahiqqa haqqin etkurg‘il” . Yuqorida berilgan fikrlardan ko‘rinib turibdiki, qozilar, (ya’ni hozirgi kundagi sudyalar) donishmand kishilar sanalgan. Ular barcha insoniy fazilatlar egasi bo‘lib, qolgan kishilarga o‘z axloqlari bilan namuna bo‘lishlari lozim.

Kaykovusning «Qobusnoma» asari

• XI asrda yuzaga kelgan yirik tarbiyaviy asardir. Bunda o’sha davrga xos har bir yosh egallashi zarur bo’lgan aqliy, axloqiy, jismoniy tarbiya bilan bog’liq faoliyat turlari: otda yurish, merganlik, suvda suzish, harbiy mashqlar san’ati, ifodali o’qish, hattotlik san’ati, she’r yoza olish, musiqiy bilimga ega bo’lish, shatranj va nard o’yinini bilish kabilar ham o’z ifodasini topgan.
• Kaykovusning katta xizmati shundaki, u yoshlarni hayotga tayyorlashda ularni har tomonlama kamolga yetkazishning nazariy masalalarini amaliy faoliyatga tatbiqi nuqtai nazaridan ifodalashi bilan hamma zamonlarda, har qanday tuzumda ham o’z qimmatini yo’qotmadi va amaliy hayot dasturi sifatida o’z o’rniga ega bo’ldi.

Thank you for attention!