Qo’shimlarni hisoblash va tanavor o’lchamlarini aniqlash reja

QO’SHIMLARNI HISOBLASH VA TANAVOR O’LCHAMLARINI ANIQLASH


REJA:

1. 
   Loyihalashtirish ketma-ketligi
   
2. 
   Tanavor o’lchamlarini aniqlash
   
3. 
   Qo’shimlarni hisoblash
   

Loyihalashtirish ketma-ketligi
Loyihalashda hohlagan baza obyekti sxema nazariyasining tanlanishdan boshlanadi.GOST 21495-76 bazasi tarkibida,obekt(zagatovka, detal , maxsulot ) ga kordinata sistemasidan berilgan holatda qabul qilinadi,tanlangan baza yordamida uning holati tanlanadi.Uch bazaning yig’indisi kordinatalar atrofida bir butun bazaga aylanada (2.1a rasm).Bir butun bazani ishlatish zaruriyati obektning kordinatalarini maxkamlashda ishlatiladi.Bu jarayonda obektni oltita geometrik bog’lamalar bilan qotiriladi va bu nuqtalar bilan belgilanadi(rasm 2.1b).Jarayonga muvofiq bog’lamalar soni zagatovkani qayta ishlashda uning malumot darajasini belgilaydi.
R.2.1Baza yig’masi (a) va nuqtalar joylashuvi (b)bazalashda prizma shaklidagi zagatovka (detall) ;I, II, III, -bazalar; 6-maxkamlash nuqtalari,zagatovkaning ikkitomonlama maxkamlagichlari (detalning) koordinata sistemasida
Obektni bazalashda asosan ikkita yoki bitta bazadan foydalaniladi.
Holat bo’yicha bazani qismga quyidagicha ajratiladi:a)konstruktorlik-detal yoki yig’ma birlikni yani buyumni holatini belgilaydi.b)asosiy konstruksion bazaning detali yoki yig’ma birligini buyumdagi holatini aniqlashda ishlatiladi. v) konstruksion bazadagi detallar yoki yig’ma birliklarni ishlatilayotgan holati bo’yicha buyumlar bilan birlashtirishda ishlatiladi. g)texnologik jihatdan – zagatovka yoki buyumni ishlab chiqarishdagi holatini aniqlashda, uni yig;ish va tamirlashda (rasm 2.2a) d)zagatovka yoki buyumning o’lchovini olchash imkoniyatini beradi.
Ajratish darajasi bo’yicha quyidagicha yoziladi (rasm 2.2b):
a)o’rnatiladigan baza-obektdagi bog’lanmalar joylashuvi,uning uch darajali malumotni ajratadi,koordinata o’qining oxiriga olib borib va boshqa ikki o’qga aylantiramiz;b)yo’naltiruvchi-obektga bog’lama joylashtirish, uni ikki darajali malumotdan ajratadi . v) aylanma o’q atrofida yoki bitta koordinata o’qi atrofi bo’ylab tegib erkin harakat qiladigan tirkak . g) ikkita aylana harakat beruvchi obekt ulanmasi. d)koordinata o’qlar bo’ylab ikkinchi darajali erkin o’tuvchi ikki tomonga ajratib qo’yadi
Xarakterlari bo’yicha bazi turlanishlar (rasm 2.4b):
a)ko’rimas hayoliy loyihalarning yuza, yoy va nuqtalari;b)yuzaning aniq haqiqiy ko’rinishi, chiziq yoki nutqaning keshishish chizig`i.
Baza osti sxemasida bazaviy zagatovkalar , detallar, yig’ma birliklar yoki buyumlar joylashuv nuqtasi tushuniladi.Hamma tirkak nuqtalari sxema bazasida (rasm 2.4a)dagidek bo’ladi va tartib raqami bilan raqamlanadi,baza bilan boshlanib tirkak nuqtalari soni ko’rinadi(rasm 2.4b).Qanaqa jarayonda bo’lmasin bitta nuqta qoyilsa uning atrofida nomerlar paydo bo’ladi.Jarayon obekti shu darajada aniq bo’lish kerakki , sxema bazasida tirgak nuqtalari aniq bilinishi kerak.
Bu jarayonda geometrik bog’lanmalar yig’ma baza tanasida 3 tomonlama otish imkoniyatini chegaralaydi , bular OX,OY,OZ va u o’q atrofida aylanishni ham chegaralaydi. Shundan so’ng u qimirlamas bo’ladi.

Ikki tomonla o’tuvchi geometrik bog’lanma darajasiga yetadi ,zagatovkaning silliq yuzasi yoki boshqa bir qismi ishlov berish yuqoriligini taminlaydigan elementlar – tirgak , bu zagatovkaga ishlov berilayotgan vaqtda uning mustahkam turishini taminlaydi.
Olti bog’lagich , zagatovkani olti tomonda qimirlamasligini taminlaydi,olti nuqtadan moslamaga mahkamlanadi:uchtasi joylashtiruvchi, ikkitasi yo’naltiruvchi, va bittasi bazaviy bazaviy tirgak .


Shunaqa vaziyat qabul qilinadi , masalan yupqa zagatovkani tayanch yuzalarini bazalashtirishdir.
Nazariy mexanikada koordinata OXYZ o’qi yordamida tanlangan tananing holatini O1 X1 Y1 Z1 o’qlariga bog’laymiz.
Xarakterik holatga qarab , masalani yechish zaruriyati yuzaning OXYZ o’qlarini hayolda xam bajarsa bo’ladi(masalan; aylananani markazidan topiladi), yani optimal yechim topiladi.
Materiallashtirish koordinata tekisligida tutashgan nuqtalarda fizik kattalikka yo’naltirilgan korpus yuzasi ,mukammal forma hosil qilish uchun. Obekt holati, haqiqiy yuzaga o’rnatiladi,tegisl koordi nata o’qlarida aniqlanadi.(rasm 2.5a)

Mukammallashgan geometrik shaklda qismning yuzasi koordinata tekisligida bazaviy yuzani qabul qiladi

Ishlab chiqish namunasing nazariy qismining sxemasi 2.6 va 2.7 rasmda ko’rsatilgan.(rasm 2.6a)dagi zagatovka frezalanganda h kenglik a va v o’lchovlarni bardosh berish kerak, parallel b yuzaga nisbatan munosabati.a yuzaning osti – A yuzaga munosabati .rasm 2.6b.
Qaytas ishlanayotgan zagatovkani eskizi qotirish sxemasiga nisbatan olinadi.Tirgak sxemasida,qisish va o’rnatiladigan asboblar huddiki yig’ma birliklar yoki detal ko’rinishda bo’ladi, bu GOST3.1107-81 da (2.3va 2.4 jadv.)



Yuqori va past tomondan ko’rinishi bo’yicha oquvchan va boshqaruv tirgaki huddiki harakatsiz tirgakdaydir.O’rtadan va orqadan ko’rinishida esa mos tushishi tutashuv nuqtalari birlashib ketadi. Ishchi yuza shakli tirgak,qisqich va o’rnatiladigan uskunalar moslamasining element vazifasi (jadv 2.5 )da chap tomonda ko’rsatilgan.
Qabul qilingan tirgak va qisqich ,o’rnatiladigan moslama sxemasi va rasmiylashtiraladigan o’rnatiladigan zagatovka sxemasi va GOST 3.1107—81 talabiga javob beradigan detall ko’rinishi 2.6 va2.7 jadv.
Qoidaga binoan loyihalashtirish boshlanganda surat boshlangan konturda ishlov berilayotgan shtrixlangan chegarada yoki rangli chegarada (qizil rangdan tashqari) .Kerakli xususiyatda zagatovka tasvirlanadi .Umumiy ko’rinish (sxema) zagatovkaning aylanma konturida uning davom ettirilayotgan chizma uskunalari (avval o’rnatiladigan elementlar so’ngra joylashtiladigan element yo’naltirish va boshqarish uskunasi yordam beruvchi o’rnatma va detallar ) .So’ngi chizma kontur korpusida o’rnatiladi . Ishlanma xususiyatiga qarab, zagatovkani shakllantirish uchun dastgohni tanlaymiz va operatsiyani sanoqli daqiqalar ichida tanlaymiz maxkamlanadigan sxema bo’yicha a)bir yuzaga yagona joylashuvda b)ko’p yuzaga bir joylashuvli v)bir yuzaga