Qutblanish tekisligining aylanishi. Saxarometr. Zeyeman va Shtark effektlari reja

Qutblanish tekisligining aylanishi
 =  ∙ d
- qutblanish tekisligining burilish burchagi
d – yorug‘lik nuri o‘tgan modda qatlamining qalinligi (plastinka qalinligi)
 - burilish burchagi, bu qattiq jismlar uchun qalinligi 1 mm bo‘lgan plastinkaning burilish burchagiga teng.
Qutblanish tekisligining aylanishi
Kvars uchun bu kattalik:

• = 589 nm (natriyning sariq chizig‘i) uchun 21,7 ;

 = 404,7 nm uchun 48,9,

• = 214,7 nm uchun esa 236.

Bu kattaliklar aylantirish qobiliyatiga ega bo‘lgan dispersiya o‘rinli ekanligini ko‘rsatadi. Qattiq moddalar bilan bir qator toza suyuqliklar va ko‘pgina moddalarning eritmalari yorug‘likning qutblanish tekisligini aylantirish qobiliyatiga ega bo‘ladi. O‘ziga tushayotgan yorug‘likning qutblanish tekisligini aylantirish qobiliyatiga ega bo‘lgan moddalar optikaviy jihatdan aktiv moddalar,
Qutblanish tekisligini aylantirish qobiliyati esa optikaviy aktivlik deb ataladi.

Saxarometr.
Eritmalarning aylantirish qobiliyati eritma qatlami qalinligiga va uning konsentratsiyasiga to‘g‘ri proporsional (Bio qonuni)
 = [] ∙ d∙ c,
[] – aylantirish doimiysi:
d – qatlam qalinligi:
с – eritma konsentratsiyasi.
Agar  ning qiymati ma’lum bo‘lsa, u holda berilgan d qatlam qalinligida qutblanish tekisligining  burilish burchagini o‘lchab, eritmadagi modda konsentratsiyasini aniqlash mumkin.
Qand eritmasining aylantirish qobiliyati juda katta, shuning uchun bu hodisadan eritmalarda qandning konsentratsiyasini aniqlashda foydalanish mumkin. Bu maqsadda saxarometr deb nom olgan maxsus polyarizatsion qurilmalardan foydalaniladi.