Quyosh energetikasi

2.1-rasm. Qavariq va botiq linzalarda fokus masofasining hosil 
bo„lishi 

---

11 
Havoda har bir prizma quyosh nurlarini o‗zining asosiga tomon 
og‗diradi. Shuning uchun yig‗uvchi linza orqali o‗tuvchi nurlar linzaning 
optik o‗qiga tomon boradi (1-rasm). Linzaning qalinligi sirtlarning 
radiuslariga va buyumdan linzagacha bulgan masofaga nisbatan e‘tiborga 
olmasa ham bo‗ladigan darajada kichik bo`lsa bunday linza yupqa linza 
deyiladi.
1. Yupqa linzada sferik segmentlarning uchlari (A va B) nuqtalar bir 
biriga shu qadar yaqin joylashganki ularni bir nuqta deb qarash mumkin. 
(1-rasmga qarang). Bu nuqta linzaning optik markazi deb ataladi (0 nuqta). 
2. Yupqa linzaning bosh optik o‗qi uning optik markazidan o‗tadi. 
Linzaning optik markazi orqali o‗tuvchi boshqa tug‗ri chiziqlar yordamchi 
optik o‗qlar deb ataladi. 
3. Yig‗uvchi linzaga uning bosh optik o‗qiga parallel ravishda 
tushadigan nurlar linzaga singach bir nuqtada kesishadi (1-rasm). Bu nuqta 
linzaning bosh fokusi deb ataladi va F harfi bilan belgilanadi. Linzaning 
optik markazidan bosh fokusigacha bo‗lgan masofa fokus masofasi 
deyiladi. Fokus masofasi ham F harfi bilan belgilanadi. Fokus masofasiga 
teskari bulgan kattalik linzaning optik kuchi deb ataladi.
2.2-rasm. Qavariq linzada tasvir hosil bo„lishi 
Fokus masofasi bir l m bo‗lgan linzaning optik kuchi birligi sifatida 
qabul qilingan va u 1 dioptriya deyiladi (qisqacha dptr). 
Linzada tasvir yasash uchun nurlarning asosan 3 ta turidan foydalanish 
qulay, bosh optik o‗qqa paralel bo‗lgan nur linzada singandan keyin uning 
fokusidan o‗tadi: Linzada uning fokusi orqali boruvchi bu nur singandan 
keyin bosh optik o‗qqa paralell ravishda ketadi.
Linzaning optik markazi orqali boruvchi nur o‗z yo‗nalishini
o‗zgartirmaydi (2-rasm).
Buyumdan linzagacha bo‗lgan BO=d masofa linzadan tasvirgacha 
bo‗lgan OB=f masofa va linzaning fokusi masofasi quyidagicha 
bog‗langan.

---

12 
Quyosh konsentratorlari oshxona sohasida, dam olish vaqtida va turli 
ekspeditsiyalarda pishirish va issiq suv uchun mo‗ljallangan. O‗rnatish 
quyosh energiyasini ko‗p miqyosli konsentratori, quyoshdagi azimut-
zenital yo‗nalish tizimi bilan tortish-burilish mexanizmi va qozonlarni, 
choynaklarni va boshqalarni o‗rnatish uchun diametri 15 mm bo‗lgan 
quvur bilan jihozlangan.
Quyoshli kunda 1 litr suvni qaynatish vaqti 10-15 minut sarflanadi 
(quyosh nurlanishining bevosita oqimiga bog‗liq). Yil davomida quyosh 
oshxonasi tomonidan ishlab chiqarilgan foydali issiqlik quyidagi formula 
yordamida hisoblab chiqish mumkin. 
(2.1) 
bu yerda 

=0,4 qabul qilgichning issiqlik samaradorligi. r – akslanish 
koeffitsienti (r=70-75%); F- reflektorning yuza maydoni; E- bulutsiz 
kunlarda perpendikulyar yuzaga tushadigan to‗g‗ridan to‗g‗ri radiatsiya 
miqdori o‗rtacha qiymatidir.