Развитие идеи гражданского общества в истории социально-философской мысли

Парламент

• Ҳукумат судлар ва ҳарбийлар билан ҳукуматни Министлар Кабинети ва қирол тасарруфига ўтказиш. Ҳукумат фаолияти қонун билан назорат қилинади.

Ижро ҳокимияти
Ижтимоий шартноманинг характери (Т. Гоббс и Дж. Локк)
Гоббс - давлат ижтимоий шартномага амал қилишни кафолатлайди
Локк - ижтимоий шартномага амал қилишни кафолатловчи қонунчилари наздида халқдир.

Жон Локк - фуқаролик жамияти табиий ҳуқуқ ва эркинлик асосида мулкка эгалик қилиши ҳақидаги ғояни,

Жон Локк - фуқаролик жамияти табиий ҳуқуқ ва эркинлик асосида мулкка эгалик қилиши ҳақидаги ғояни,

Адам Смит - модернизация ва ўз-ўзини бошқаришни фуқаролик жамиятининг муҳим компонентлари сифатида, Томас Пейн - минимал давлат концепцияси, фуқаролик жамияти ва зарурий ёвузлик сифатидаги давлатнинг ўта чегараланган роли ҳақидаги ғояни,

Алексис де Токвилл - фуқаролик жамиятини америкача демократия таҳлили ғоясини,

Жон Стюарт Милл - давлат ва фуқаролик жамияти ўртасидаги муносабатларни белгилаб берган ва фуқаролик жамияти мустақил бўлиши кераклиги ғояларини илгари суришган.

Институционал давр

Янги даврда биринчи бор давлат ва фуқаролик жамияти бири иккинчисига уйғун эмас, уларнинг фарқлари очиб берилади.Бу давр Гегел билан бошланади.
Давлат
Фуқаролик жамияти

Г.Гегель (1770-1831)

• фуқаролик жамиятига ўз кундалик эҳтиёжларини меҳнат ёрдамида қондирувчи индивидлар мажмуи
• фуқаролик жамиятининг негизини хусусий мулк ташкил этади
• тарихий жараённи ҳаракатлантирувчи куч сифатида фуқаролик жамияти эмас, балки давлат амал қилади
• Давлат инсонни ҳар хил тасодифлардан ҳимоя қилади, адолатни таъминлайди, умумий манфаатларни рўёбга чиқаради
• фуқаролик жамияти – бу, аввало, хусусий мулкка асосланган эҳтиёжлар тизими, шунингдек, дин, оила, табақалар, давлат қурилиши, ҳуқуқ, ахлоқ, бурч, маданият, маориф, қонунлар ва улардан келиб чиқувчи субъектларнинг ўзаро юридик алоқаларидир
• Табиий, «номаданий» ҳолатдан «одамлар фуқаролик жамиятига киришлари лозим, чунки фақат шу жамиятда ҳуқуқий муносабатлар ҳақиқий хусусият касб этади»