Рецессион ва инфляцион узилиш

ΔУ= -Инфляцион узилиш миқдори х Автоном харажатлар мультипликатори миқдори.
Кейнснинг макроиқтисодий мувозанат модели ялпи талаб- ялпи таклиф моделини қисқа муддатли макроиқтисодий сиёсат мақсадларида аниқлаштирган бўлиб, унинг хусусий ҳоли ҳисобланади. Ялпи талаб ва ялпи таклиф моделидан фарқли ўлароқ бу моделда баҳолар даражаси ва иш ҳақи ўзгармас миқдорлар ҳисобланади. Айни шу сабабга кўра товар моддий заҳираларининг ўсиши қисқа муддатда макроиқтисодий мувозанатга эришишни белгиловчи омил бўлади.


Қисқача хулосалар
Классик иқтисодчилар макроиқтисодий мувозанат фақат тўлиқ бандлик шароитида рўй беради, қисқа ммуддатлт бузилишлар эса бозор механизлари томонидан, яъни тбаҳо, иш ҳақи каби дастакларнинг ишга тушиши билан бартарафц этилади деб ҳисоблашишади.
Классик иқтисодчилар назариясидан фарқли ўлароқ инглиз иқтисодчиси Ж. Кейнс ўзининг тўлиқ бандлик мавжуд бўлмаган шароитда ҳам макроиқтисодий мувозанат рўй беради, тартибга солинмаган иқтисодиётда тўлиқ бандлилик фақатгина тасодифий рўй беради деб ҳисоблайди.
Кейнс моделида макроиқтисодий мувозанат ишлаб чиқаришни таъминловчи иккита омил ялпи харажатлар ва ялпи даромадларнинг кесишув нуқтасида рўй беради. Бу моделда товар заҳираларининг ўзгариши макроиҳтисодий мувозанатни таъминловчи омил деб қаралади.
Ялпи даромадларнинг автоном харажатлар миқдоридаги дастлабки ўсишдан (камайиши)дан неча марта ортиқ ўсиши (камайиши) мультипликатор самараси дейилади. Мультипликатор иқтисодий тебранишлар даражасини кучайтирувчи омил ҳисобланади.
Автоном харажатлар мультипликатори миқдори истеъмолга чегараланган мойиллик даражаси билан белгиланади ва у билан тўғри боғлиқликка эга..
Макроиқтисодий мувозанат потенциал ЯИМ ҳажмидан камроқ бўлган ҳақиқий ЯИМ ҳажмида ўрнатилса рецессион узилиш, аксинча бўлса инфляцион узилиш рўй беради.

Назорат ва муҳокама учун саволлар

1. 
   Макроиқтисодий мувозанат тўғрисида классик назариянинг моҳиятини тушунтириб беринг.
   
2. 
   Кейнснинг макроиқтисодий мувозанат назарияси моҳияти нимада ва классиклар назариясидан принципиал фарқлари нимада?
   
3. 
   Автоном харажатлар деганда нимани тушунасиз?
   
4. 
   Ҳақиқий ва режалаштирилган харажатларга таъриф беринг.
   
5. 
   Кейнс хочи номли моделда макроиқтисодий мувозанатни таъминловчи механизмга изоҳ беринг.
   
6. 
   Мультипликатив самара нима сабабдан рўй беради.
   
7. 
   Рецессион узилиш қандай вазиятларда рўй беради ва у қай тариқа бартараф қилинади?
   
8. 
   Инфляцион узилиш қандай вазиятларда рўй беради ва у қай тариқа бартараф қилинади?
   
9. 
   Кейнснинг макроиқтисодий мувозанат модели ва AD-AS моделини таққосланг.
   

Асосий адабиётлар

1. 
   И.А.Каримов. “Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари”. Т.: Ўзбекистон, 2009 йил. -56 б.
   
2. 
   И.А. Каримов. Мамлакатимизни модернизация килиш ва янгилашни изчил давом эттириш давр талаби. «Халқ сўзи». 2009 йил, 14 февраль.
   
3. 
   Б.Ю.Ходиев, А.Ш.Бекмуродов, У.В.Ғофуров, Б.К.Тухлиев. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг «Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари» номли асарини ўрганиш бўйича ўқув қўлланма. – Т.: Иқтисодиёт, 2009. – 120 б.
   
4. 
   Абель Э., Бернанке Б. Макроэкономика. 5-е изд.- СПб.: Питер, 2008, 155-232 , 503-552 с.с.
   
5. 
   Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика:Учебник.-7-е изд.перераб. и доп.- М.:Издательство “Дело и сервис”, 2005. 98-119 с.с.
   
6. 
   Ахмедов Д.К.,Ишмухамедов А.Э., Жумаев К.,Джумаев З.А. Макроиктисодиёт, Т.: Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Адабиёт жамғармаси нашриёти 2004, 72-83 б.б.
   
7. 
   Ishmuhamedov A.E., Djumayev Z.A, Jumayev Q. X. Makroiqtisodiyot. (O'quv qo'llanma).-T.: O'zbekiston Yozubchilar uyushmasi Adabiyot jamg'armasi nashriyoti, 2005. , 63-72 b.b.
   
8. 
   Макроэкономика. Теория и российская практика: учебник / под ред. А.Г.Грязневой и Н.Н. Думной.-5-е изд., перераб. И доп.-М.: КНОРУС, 2008, 83-100 с.с.
   
9. 
   Тарасевич Л.С., Гребников П.И., Лусский А.И. Макроэкономика:Учебник.- 6-е изд. , испр. и доп. –М.: Высшее образование», 2006, 75--84 с.с.
   

Aim.uz