Referat bajardi: Tekshirdi: Mavzu : Po’lat Reja

Poʻlat markasi	Toplash
Qattiqligi
35	normallashish	163—192 HB
40	yaxshilanish	192—228 HB
45	normallashish	179—207 HB
45	yaxshilanish	235—262 HB
40X	yaxshilanish	235—262 HB
40X	yaxshilanish+el. toki bilan zakalka	45-50 HRC; 269—302 HB
40XN	yaxshilanish	235—262 HB
40XN	yaxshilanish+el. toki bilan zakalka	48-53 HRC; 269—302 HB
35XM	yaxshilanish	235—262 HB
35XM	yaxshilanish+el. toki bilan zakalka	48-53 HRC; 269—302 HB
35L	normallashish	163—207 HB
40L	normallashish	147 HB
45L	yaxshilanish	207—235 HB
40GL	yaxshilanish	235—262 HB

Poʻlat ishlab chiqarish

Davlatlar	2007-yilda, ming tonna	Jahon boʻyicha, %
Dunyo boʻyicha	1344265	100 %
Osiyo	754574	56,1 %
Afrika	18764	1,4 %
Yaqin sharq	16452	1,2 %
Yevropa Ittifoqi (27)	210186	15,6 %
Yevropa Ittifoqi (15)	175609	13,1 %
Qolgan Yevropa davlatlari	30452	2,3 %
Okeaniya	8745	0,7 %
Shimoliy Amerika	132834	9,9 %
MDH (6)	124006	9,2 %
Janubiy Amerika	48251	3,6 %

Po’lat ishlab chiqarish. Xalq xo‘jaligida eng ko‘p ishlatiladigan po‘lat, asosan, cho‘yanni qayta ishlab olinadi. Po‘lat olish jarayonining asosiy mohiyati cho‘yan tarkibidagi uglerodni kamaytirish hamda oltingugrt, fosfor, kremniy, marganeslarni iloji boricha yo‘qotishdan iboratdir. Buning uchun havo kislorodi yordamida temirning ma’lum bir qismi oksidlanib, temir (II)-oksidiga va hosil bo‘lgan temir (II)-oksidi yordamida cho‘yan tarkibidagi qo‘shimchalar oksidlanadi.
2Fe + O₂ → 2FeO + Q
5FeO + 2P → 5Fe + P₂O₅ + Q
2FeO + Si → 2Fe + SiO₂ + Q
FeO + Mn → Fe + MnO + Q
FeO + C → Fe + CO↑ + Q
Uglerod CO va CO₂ gazlari ko‘rinishida chiqarib yuboriladi. Kremniy, marganes va boshqa metallarning oksidlari shlak tarkibiga o‘tadi.
Oltingugurt — cho‘yan tarkibida FeS ko‘rinishda bo‘ladi va u CaO yordamida CaS shakliga o‘tadi. Fosfor esa cho‘yan tarkibidagi fosforni oksidlanishida hosil bo‘lgan P₂O₅ ni ohak bilan ta’sirlashuvi natijasida hosil bo‘lgan Ca₃(PO₄)₂ shaklida shlak tarkibiga o‘tadi.

FeS + CaO = CaS + FeO
3CaO + P₂O₅ = Ca₃(PO₄)₂

To‘yingan cho‘yandan po‘lat olish jarayoni kislorod konvertori, marten pechi yoki elektr yoyi pechlarida amalga oshiriladi (3- va 4- rasmlar).
Bekobod metallurgiya zavodida marten usulidan foydalaniladi.


3-rasm. Marten pechi (kesmasi).



4-rasm. Kislorod Konvertori.

Po‘latning xossalari. Kimyoviy tarkibiga ko‘ra po‘lat uglerodli va legirlangan po‘latlarga bo‘linadi. Legirlangan po‘latlar tayyorlashda po‘latning xossalarini kuchli tarzda o‘zgartirish xususiyatiga ega bo‘lgan turli legirlovchi qo‘shimchalar: xrom, nikel, titan, molibden, vanadiy, volfram va boshqalar qo‘shiladi. Hamma po‘latlar umumiy bo‘lgan mustahkamlik va plas-
tiklik xususiyatlariga ega. Ularni bolg‘alash, yoyish, shtamplash, sim qilib cho‘zish mumkin. Po‘latlar texnikada ishlatilish sohalariga qarab, konstruksion, asbob-uskunabop turlarga ham bo‘linadi.