Referat Denov-2023 Mavzu: Menejment samaradorligi Reja: Unumdorlikka majmuiy yondashuv

2.Biznes reja va unumdorlik
Biznes rejada loyiha boʻyicha ishlab chiqariladigan tovar (xizmat)larning tavsifi hamda uning xaridorgirligi va raqobatbardoshligini taʼminlaydigan omillar; bozor hajmini baholash asosida sotish bozori, tadbirkor bozorning qaysi segmentida ish yuritishi, savdo hajmi, tovar (xizmat)lar narxi prognozlari; ehtimoli boʻlgan raqobatchilar (ularning mahsulotlari sifati va xaridorgirligi, narxi toʻgʻrisida axborot beriladi); marketing xizmatining asosiy unsurlari (tovarning qanday yoʻl bilan sotilishi, tovar narxining shakkllanishi, sotishni ragʻbatlantirish, reklamaning qaysi usullarini tanlash va boshqalar); mahsulot ishlab chiqarish rejasi (ishlab chiqarish aloqalari, mahsulot sifatini nazorat qilish, ishlab chiqarish harajatlari va boshqalar); umuman ishni, xodimlar ishini tashkil etish; loyihaning tashkiliyhuquqiy shakllarini belgilaydigan yuridik reja; loyiha boʻyicha barcha maʼlumotlarni umumlashtiradigan hamda ularning qiymat ifodalari koʻrsatilgan moliya rejasi; loyihani moliyalash strategiyasi (vositalarni qayerdan va qanday shaklda olish, jami qancha pul kerakligi, uning qayerdan olinishi va harajatlarning qoplanishi, investorlarning daromad olish vaqgi va boshqalar) oʻz ifodasini topadi.

Biznes rejani ishlab chiqishda tadbirkorning oʻzi („birinchi rahbar“), firma (xoʻjalik)larning mutaxassislari ishtirok etadi, tashqaridan maslahat va tavsiyalar olinadi. Biznes reja ekspertlar koʻrigidan oʻtkaziladi va olingan xulosalarga tayanib Biznes reja yanada mukammallashtiriladi. Biznes reja kredit berish uchun asos boʻlib xizmat qiladi.

3.Menejmentni tashkil etish unumdorligi
Menejment (inglizcha: management) — boshqarish, tashkil etish) — maxsus boshqarish faoliyati; boshqarish toʻgʻrisidagi fan. Menejmentning holati ishlab chiqarish samaradorligiga, texnika va texnologiya darajasi hamda ishchi kuchining sifatiga taʼsir koʻrsatadi. Menejment fanining mazmuni boshqaruv tizimi va boshqaruv obʼyekti orasidagi oʻzaro munosabat boʻlib, uning asosiy vazifasi boshqaruvning zamonaviy usullarini, rahbarlik sanʼati sirlarini oʻrganishdan iborat. Boshqaruv — tanlov, qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat etish jarayonidir. Uning asosiy maqsadi bozor munosabatlari sharoitida barcha boʻgʻinlarda ishlay oladigan yuqori malakali boshqaruvchilarni tayyorlashdan iborat. Menejment ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-huquqiy, kibernetika va boshqa fanlar bilan aloqadordir. Menejment dastavval iqtisodiy nazariya fani bilan yaqindan bogʻliq. U iqtisodiy qonunlarni bilib olishga va ularga mos ravishda boshqarish jarayonida iqtisodiy usullarni qoʻllashga, har bir xodimga va jamoaga taʼsir koʻrsatishga asoslanadi. Bir qancha iqtisodiy fanlar: makroiqtisodiyot, mikroiqtisodiyot, statistika, mehnat iqtisodiyoti kabilar ham Menejment fani bilan chambarchas bogʻliqdir. Oʻzbekistonda Menejmentning nazariy asoslari va uning asosiy tamoyillari XIV-XV asrlarda Amir Temur davrida shakllana boshlagan. Buyuk sarkarda "Temur tuzuklari" asarida davlat, qoʻshin va boshqalarni boshqarish sanʼati toʻgʻrisida oʻz qarashlarini bayon etib, izohlab bergan. Menejment fanining nazariy asosini bir necha yuz yillar davomida toʻplangan amaliy tajriba natijalari tashkil etadi, ularni nazariy jihatdan asoslab turli xil konsepsiyalar, nazariy gʻoyalar, ish prinsiplari va uslublari ishlab chiqilgan. Ammo alohida fan sohasi sifatida menejment XIX asrga kelib shakllana boshladi. Boshqarish fanining asoschisi — amerikalik muhandis va tadqiqotchi F. Teylor hisoblanadi. Boshqarish tamoyillarini Teylorning zamondoshi fransuz olimi Anri Fayol ishlab chiqdi. Korxonada amalga oshirilayotgan barcha operatsiyalarni u olti guruh (texnika, tijorat, moliya, mol-mulk va shaxslarni qoʻriqlash, hisobkitob, maʼmuriy)ga boʻlib, boshqarishni 6-guruhga kiritadi. Menejment yoki boshqarishning obʼyekti korxona faoliyati, uning subʼyekti esa boshqarish ishini bajaruvchi idoralar va ularning xodimlaridir. Menejment bilan maxsus tayyorgarlik koʻrgan, boshqarishning qonun-qoidalarini chuqur biladigan malakali mutaxassislar — yollanma boshqaruvchilar — menejerlar shugʻullanadilar. Ular aholining alohida ijtimoiy qatlamini tashkil qiladi. Menejmentning yuqori (firma strategiyasini ishlab chiqish), oʻrta (ishlab chiqarish, sotish, narx belgilash, mehnatni tashkil qilish), quyi (sex, boʻlim doirasida ishni tashkil qilish, kunlik, haftalik, oylik ish topshiriqlari bajarilishini boshqarish) boʻgʻinlari bor. Shunga muvofiq holda menejerlar oliy martabali, oʻrta toifadagi va quyi toifadagi menejerlarga boʻlinadi.

Ayrim tadqiqotlar menejment kishilardan nafli samaralar olish sanʼati, deb hisoblaydilar. Mukammal menejmentning xos belgilari: faoliyatga, izlanishga tarafdorlik; oddiy tuzilma va kamsonli xodimlar; isteʼmolchiga yaqinlik; unumdorlikni taʼminlashda insonning hal qiluvchi oʻrni; tadbirkorlikni ragʻbatlantiruvchi mustaqil idora qilish huquqi; asosiy faoliyat turiga birlamchi eʼtibor; hammadan koʻra yaxshiroq tanish boʻlgan sohaga kirishish; erkinlik va kuchli nazoratni birgalikda qoʻllash.

Firmalarning menejment tizimi umumiy menejment, funksional menejment, moliyaviy menejment, marketing ishi, xodimlar ishini boshqarish, ishlab chiqarish menejmenti, ilmiy-texnika ishlarini boshqarish va boshqalarni oʻz ichiga oladi.

Menejment nazariyasi va amaliyoti evolyusiyasi turli xil qarashlarda oʻz ifodasini topdi. Masalan, XX asrning 50—60-yillarida asosiy eʼtibor boshqarishning tashkiliy tuzilishiga qaratilgan boʻlsa, 60—70-yillarda strategik rejalashtirishdan strategik boshqarishga oʻtish davri boʻldi.

XX asrning oʻrtalariga kelib menejment Oʻzbekistonda tez surʼatlar bilan rivojlandi. 1966-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Kibernetika institutining tashkil qilinishi, akademik V. K. Qobulov boshchiligida olib borilgan nazariy, uslubiy, amaliy ilmiy tadqiqot ishlari respublikada M. fanining rivojlanishiga asos boʻldi. Menejment sohasida birinchi tadqiqotlar sinfiy maktablar tomonidan amalga oshirilgan. Birinchi menejerlarni asosan ishlab chiqarish (texnik yondashuv) masalalari tashvishga solgan. Ular o‘z faoliyatlarini ishchilarni moslash masalalariga qaratganlar. Bu maqsadlar uchun ish joyi dizayni ishlab chiqilgan. Turli operatsiyalarga ish vaqti o‘rganilgan va hokazo. O‘sha davrning ko‘pchilik tadqiqotchilari menejment bu san’at deb tasavvur qilgan. Menejmentni bunday tushunishning sababi hamma xodimlar ham o‘z o‘lchovlari bo‘yicha rahbarlik lavozimiga to‘g‘ri kelmasligidir.

XX asr oxiri XXI asr boshlarida menejment Oʻzbekistonda maxsus fan sifatida oliy oʻquv yurtlarida oʻqitila boshladi, menejmentga doir tadqiqotlar yoʻlga qoʻyildi, darsliklar yozildi.

Mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng ko‘lamli islohotlar milliy davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash, xavfsizlik va huquq-tartibotni, davlatimiz chegaralari daxlsizligini, jamiyatda qonun ustuvorligini, inson huquq va erkinliklarini, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglik muhitini ta’minlash uchun muhim poydevor bo‘ldi, xalqimizning munosib hayot kechirishi, fuqarolarimizning bunyodkorlik salohiyatini ro‘yobga chiqarish uchun zarur shart-sharoitlar yaratdi.

Xulosa:
Har bir ishning o’zaro boshqaruv shakli mavjud bo’ladi.Boshqaruv tamoyil bo’lgan joyda boshqaruv samaradorlik darajasi ham o’lchanadi.Masalan keling oddiy bir hammamizga tushunarli bo’lgan ta’lim sohasini ko’rib chiqaylik.Ta’lim bir soha.Uni boshqaruvi mavjud,Ta’limni ham bir bo’g’ini Institutlarni oladigan bo’lsak, ularni rektorlar boshqaradi.Albatta bu bilan institutdagi boshqaruv tugab qolmaydi.Rektorni ham boshqaradigan, ishini kuzatadigan va tartibga solib turadigan menejerlar mavjud.Umuman ta’limnki vazir boshqarsa vazirni boshvazir boshqaradi bosh vazirni esa president.Hatto prezidentni ham boshqaradigan o’z menejeri mavjud bo’ladi.Eng katta menejerni ham boshqaradigan ilohiy bir tuyg’u mavjud.Bu e’tiqod,E’tiqodni esa dunyolarni yagona boshqaruvchisi bo’lgan ollohim boshqaradi.Yuqorida ta’kidlab o’tganimlarimni barchasini smaradorligini aniqlab beruvchi huddi KPIga o’xshagan tekshiruv rag’bat tizimi mavjud.Menejment samaradorligi judda katta tushiuncha.Ushbu tushuncha boshqa ko’plab so’zlarni ma’no jihatdan farqlab o’z tarkibiga kiritadi.Masalan shu kungacha bajargan mustaqil ish mavzularimizni bir eslaylik: korxonalar menejmenti,personalni boshqarish strategiyasi,time menejment,risk menejemnt,mani menejment kabilar.Bularning barchasi menejement samaradorligi bilan bog’liq,Bularning xattoki bittasi samarasiz ishlasa ham ishning samaradorlik darajasi keskin tushib ketishiga olib kelishi mumkin.Menejment samaradorligi mavzusidan tayyorlangan referatdan umumiy xulosa qilib shuni aytolamizki,hozirgi kunning global bo’g’ini har bir soha bo’yicha samaradorlik koeffitsentini ko’tarish.Har bir o’sish bo’lar ekan, aholini ijtimoiy- iqtisodiy turmush tarsi ham o’sadi.Ushbu narsa esa davlatimizning nafaqat bizning balkim butun olam va borliqning tashkil topilishini eng asosiy missiyasi hisoblanadi.

Xulosa yomon chiqqan bo’lsa uzur.Ushbu mavzu bo’yicha ko’p ma’lumot topolmadim.Xulosaga shuning ta’siri ham, bo’ldi deb o’ylayman.nima bo’lganda ham e’tiboringiz uchun rahmat!!!
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.N.K.Yo’ldoshev,G.E.Zohidovning “Menejment”-“O;zbekiston faylasuflar milliy jamiyati”-Toshkent 2018
2.www.Vikpedia.uz
3.A .Sh. Bekmurodov, U.V. G ’afurov, B.K.Tuxliyev. Jahon
moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida O ’zbekistonning samarali iqtisodiy siyosati. O ’quv qo'llanma. - Т.: TD1U. - 124 b.
4. Avdeyev V.V. Upravlenie personalom: texnologiya formirovaniya komando. - М.: Finans i statistika, 2010. - 544 s.
5. Druker P. F. Zadachi m enedjm enta v XXI veka Per. s.
Angl. Ucheb.posob. - М.: Vilyams, 2009. - 157 s.
6. Gerchikova I.N. M enedjment: Uchebnik. 4-e izd,, pererab.
i dop. - М.: Yuniti-Danya, 2004. - 511 s.
7. Dyatov A.N. Obshiy menedjment: kontsepsii i kommentarii:
Uchebnik, - М.: Alpina Biznes Buks, 2009. - 400 s.
8. B. Yu. Xodiyev va boshqalar. Kichik tadbirkorlik faoliyati
asoslari (o'quv amaliy qo'llanma). - Т.: E TEM PUS dasturi «Matodor-2000» loyihasi, 2004. - 20 b.
9. Jumayev N.X. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi: mohiyati, sababoqibatlari va O’zbekistonga ta’siri. Risola. - Т.: JIDU, 2009. - 56 b.