Reja: Asosiy vositalar hisobining ahamiyati va vazifalari

Asosiy vositalarning eskirishi ikki xil bo‘ladi:

1. 
   Jismoniy eskirish;
   

1. 
   Ma’naviy eskirish.
   

Jismoniy eskirish deb, asosiy vositalarning atmosfera sharoitlari ta’sirida v

ulardan foydalanish jarayonida uning moddiy tuzilishida ichki o‘zgarishlar (zanglash chirish) sodir bo‘lganda boshlangich holatining yukotilishiga aytiladi. Jismoniy eskirish asosiy vositalardan foydalanish jarayonida ham, ular foydalanmayotgan xollarda ham sodnr bo‘lishi mumkin. Asosiy vositalarning ma’naviy eskirishi deb, ularning texnikavy tavsifi hamda iqtisodiy samaradorligining davr talabidan, ya’ni harikatdan orkada kolishiga aytiladi.

Ma’naviy eskirish ikki xil bo‘lishi mumkin.

Birinchisi - shu kabi asosiy vositalarni kayta ishlab chiqarishning arzonroka tushishi natijasida ularni qiymatining kamayishi bo‘lsa,

ikkinchisi - yangi va ilgorrok asosiy vositalarni jori kilish va ularning texnikaviy jihatdan orkada kolishi natijasida qiymatining pasayib ketishi hisoblanadi.

Umuman olganda, asosiy vositalarga eskirish hisoblashishning asosi

maqsadi bu turdagi aktivlarni kayta tiklash va kayta ishlab chiqarishdir. O‘zbekiston Respublikasi Soliv Kodeksining 23-moddasiga binoan asosiy vositalarning amortizatsiya normalari quyidagicha belgilangan:

Amortizatsiya normasi

№	Aosiy vositalar guruhlari	Amortizatsiya normasi
1.	Yengil avtomobillar, taksi, yullarda foydalaniladigan avtotraktor texnikasi, maxsus asbob-uskuna, inventar va jixozlar, kompyuterlar, periferiyaqurilmalari va ma’lumotlarni kayta ishlash uskunalari	20 foiz
2.	Yuk avtomobillari, avtobuslar, maxsus avtomobillar va avtotirkamalar, sanoatning barcha tarmoklari, metall kuyish korxonasi uchun mashinalar va uskunalar, temirchilik-presslash uskunalari, kurilish uskunalari, kishlok xo‘jalik mashinalari va uskunalari, ofis uchun mebel	15 foiz
3.	. Temir yul, dengiz, dare va xavo transporta vositalari, kuch-kuvvat beradigan mashinalar va uskunalar: issiklik-texnika uskunalari, turbina uskunalari, elektr dvigatellari va dizel generatorlar, elektr o‘zatish va alokaqurilmalari, truboprovodlar	8 foiz
4.	Binolar. inshootlar va imoratlar	5 foiz
5.	Boshqa guruxlarga kiritilmagan, amortizatsiyaqilinadigan aktivlar	10 foiz

Asosiy vositalarga eskirish hisoblashda «Asosiy vositalar» nomli 5-son BXMS hamda O‘zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksiga amalga qilish lozim.

quyidagi asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblanmaydi.

Yer, kutubxona fondi, mahsuldor hayvonlar

Byudjet tashkilotlari, shu jumladan, ilmiy-tadqiqot, konstruktorlik va texnologik tashkilotlarning vositalari

Belgilangan tartibda konservatsiyaga o‘tkazilgan asosiy vositalar;

To‘lik amortizatsiyalangan asosiy vositalar.

Asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblashning quyidagi usullari mavjud: