Reja: Asosiy vositalar hisobining ahamiyati va vazifalari

qoldikli kamayish usulida amortizatsiya xisoblash jadvali (ming so‘m)

Yillar	Balansqiymati (ming so‘mda)	Iillik amortizatsiya summasi	Jamgarilgan amortizatsiya	qoldiqqiymati
1 -yil	5000	(40%*5000)q2000	20000	30000
2-yil	5000	(40%*3000)q1200	32000	18000
3-yil	5000	(40%*1800)q720	39200	10800
4-yil	5000	(40%*10800)q4320	43520	6480
5-yil	5000	4480	48000	2000

Kumulyativ usulda amortizatsiya hisoblashish. Kumulyativ usul (yillar yigi usuli)da xar yilgi amortizatsiya me’yori amortizatsiya muddati yakuniga kadar kolgan a» tizatsiyalanayotganqiymatning bo‘lagi sifatida belgilanadi. Bo‘lak amortizatsiya hisobot tugagunicha kolgan to‘liq yillar yigindisini amortizatsiya muddatini belgilaydi: yillarning tartib soniga bulib aniqlanadi. 5 yil foydalanish muddatiga mo‘ljal asosiy vositalar uchun yillik raqamlar yigindisiquyidagicha bo‘ladi

5+4+3+2+1=15 yil. (ming so‘m hisobida)

	Kumulyativ usuld amortizatsiya hisoblash jadvali
Yillar	Balansqiymati	Iillik amortizatsiya summasi	Jamgarilgan amortizatsiya	qoldik kiymati
1-yil	5000	(5/15*4800)q1600	1600	3400
2-yil	5000	(4/15*4800)q1280	2880	2120
3-yil	5000	(3/15*4800)q9600	3840	1160
4-yil	5000	(2/15*4800)q6400	4480	5200
5-yil	5000	(1/15*4800)q3200	4800	200

Jadvallardan kurinib turibdiki, amortizatsiya hisoblashishning oxirgi ikki usu.i asosiy vositalardan foydalanish muddatining boshida hisoblangan amortizatsiya ajrat> lari ob’ekt xizmat muddatining oxirida hisoblangan amortizatsiyaqiymatidan or bo‘ladi Ushbu usullar ishlab chiqarishga taallukli asosiy vositalarni hisoblashish uchunqo‘llaniladi, chunki mazkur vositalardan foydalanishning birinchi yillarida samaraletfoydalaniladi va ta’mirlashga xarajatlar unchalik ko‘p bulmaydi. Keyingi yilda amortizatsiya xarajatlari kamayadi, ta’mirlash xarajatlari esa odatda oshib boradi. Asosiy vositalar bo‘yicha amortizatsiya ajratmalari ular hisoblab utkazilgan hisobot davgri buxgalteriya hisobi va hisobotida aks ettiriladi. Asosiy vositalarning ayrim ob’ekt bo‘yicha ajratmalar tegishli summalarni jamgarish yuli bilan yoki ob’ektlarga dastlabkiqiymatini kamaytirish yuli buxgalteriya hisobida aks ettiriladi.

Asosiy vositalarning eskirishini hisobga olish uchun hisobvaraqlar rejasgquyidagi hisobvaraqlar ochilgan:

0211-«Erni obodonlashtirishning eskirishi»;

0212-«Moliyaviy lizing shartnomasi bo‘yicha olinib o‘zlashtirilgan asosiy vositalarkie eskirishi»;

0220-«Binolar, inshootlar va o‘zatuvchi moslamalarning eskirishi»;

0230-«Mashina va jixozlarning eskirishi»;

0240-«Mebel va ofis jixozlarining eskirishi»;

0250-«Kompyuter jixozlari va hisoblashish texnikasining eskirishi»;

0260-«Transport vositalarining eskirishi»;

0270-«Ish xayvonlarining eskirishi»;

0280-«Ko‘p yillik ekinlarning eskirishi»;

0290-«Boshqa asosiy vositalarning eskirishi»;

0299-«Moliyalanadigan lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni eskirishi».

Ushbu hisobvaraqlarning kreditida asosiy vositalarga hisoblangan va xissa lanayotgan eskirish summalari ko‘rsatiladi. hisobvaraqlarning debetida asosiy vosita:-hisobdan chiqarish paytida unga hisoblangan eskirish summasining hisobdan chiqarilki aks ettiriladi. Asosiy vositalarga eskirish hisoblanganida, eskirish summala: xarajatlarga o‘tkaziladi.

Eskirish summasi ishlab chiqarish xarajatlariga o‘tkazilganidaquyidagicha yozuv

D-t Ishlab chiqarish xarajatlari hisobvaraqlari

K-t Asosiy vositalar eskirishini hisobga oluvchi hisobvaraqlar.

Agar da eskirish davr xarajatlariga o‘tkazilsaquyidagicha yozuvqilinadi:

D-t 9420-«Ma’muriy-boshqaruv xarajatlar»

K-T Asosiy vositalar eskirishini hisobga oluvchi hisobvaraqlar.

6. Asosiy vositalar ta’mirini hisobga olish

Asosiy vositalar foydalanish jarayonida ularning fizik xossa va sifatlari vukolib boradi. Ularni tiklash uchun korxona ta’mirlash ishlarini o‘tkazishi mumkin. Asosiy vositalar ta’mirining ikki turi mavjud:

1. 
   Kapital ta’mir;
   

1. 
   Joriy ta’mir.
   

Bir yildan ortiq muddatda o‘tkaziladigan mashina va jixozlar ta’miri kapital ga’mir hisoblanadi. Bu ta’mirda agregatni kismlarga ajratish, barcha eskirgan detal kismlarni almashtirish yoki tiklash, yygish, sozlash va sinash ishlari bajariladi.

Bino va inshootlarni kapital ta’mirlashda eskirgan konstruksiya va detallar ta’mirlanadigan ob’ektlardan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilaydigan yangilari yoki mustaxdsamroq va tejamliroklari bilan almashtiriladi. Kapital ta’mirda mashina va jixozlar uzoq muddatga tuxtatib kuyilishi mumkin.

Joriy ta’mir bir yildan kam muddat ichida o‘tkaziladi hamda mashina va jixoz-larni Uzoq muddatga tuxtatib kuyish bilan bog‘liq emas. Ta’mir ishlari boshlanishigaqadar nuksonlar kaydnomasi asosida tuziladigan smetalarga muvofiq xar bir ob’ekt bo‘yicha normativ xarajatlar miqdori aniqlanadi. Smetada ta’mirning barcha turlari uchun xarajatlar aniq bir jixrz turini ta’mirlashning mehnattalabligini tavsiflaydigan murakkablik birligiga to‘g‘ri keladigan normativlar bo‘yicha yoki ularning turi hamda rejalashtirilgan ish hajmi bo‘yicha xarajatlar me’yorlari asosida hisoblab chiqariladi.

Korxona asosiy vositalarini ta’mirlash pudrat yoki xo‘jalik usulida bajarilishi mumkin. Pudrat usulida bajarilganda korxona ta’mirlash - kurilish tashkiloti bilan pudrat shartnomasini to‘zadi. Xo‘jalik usulida esa ta’mir o‘z kuchi bilan amalga oshiriladi.

Ikkala usulda ham ta’mirlash xarajatlari ishlab chiqarish xarajatlari hisobidan koplanadi. Buning uchun esa korxonada maxsus zaxira tashkil etiladi. Zadira O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ruxsati bilan tashkil etiladi. Zaxira summasi korxonaning mustaqil belgilaydigan normativ miqdorda xdr oyda mahsulot tannarxiga utkazilib boradi. Normativ 5 yil muddatga katiy belgilangan summada yoki asosiy vositalarning dastlabkiqiymatiga nisbatan foizlarda ishlab chiqilishi kerak

Zaxira summasi buxgalteriya hisobida 8910-«Kelgusi davr xarajatlari va to‘lovlari rezervi» hisobvarag‘ida isobga olib boriladi. Ushbu hisobvaraq passiv bulib, u bo‘yicha saldo ta’mir ishlarida foydalanilmagan zaxira summasini aks ettiradi. Debet bo‘yicha oborot - zaxiradan ta’mir ishlarini bajarish bilan bog‘liq ish va xizmatlar haqini to‘lashda foydalanishni, kredit bo‘yicha oborot esa - korxona xarajatlariga kiritish hiobigas xar oyda yaratiladigan zaxira summasini tavsiflaydi.

Ishlab chiqdrish xarajatlari hiobigas zaxira tashkil etilganida buxgalteriyadaquyidagicha yozuvqilinadi:

D-t - Ishlab chiqarish xarajatlar hisobvaraqlari

K-t 8910-«Kelgusi davr xarajatlari va to‘lovlari rezervi».

Ta’mirlash uchun xarajatlar kilinsaquyidagicha yozuvqqilinadi:

D-t 8910-«Kelgusi davr xarajatlari va to‘lovlari rezervi»

K-t 2310-«Yordamchi ishlab chiqarish» K-t 6010.