Reja: Fan haqida tushuncha va dunyoda rivojlanish tarixi

Rahimov Zahriddin M 23-21 NGQIKT 1.
Mavzu: Olimlar fan rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari haqida
Reja:

1. 
   Fan haqida tushuncha va dunyoda rivojlanish tarixi
   
2. 
   Olimlarning fanga qo’shgan hissalari
   
3. 
   Hozirgi zamon fanining muhim xususiyatlari
   
4. 
   Xulosa
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
   

Tayanch tushunchalar  
Fan,  ilmiy  bilim,  fanning  vujudga  kelishi,  Markaziy  Osiyo  fani,  fan  va  madaniyat,  fan  va 
iqtisodiyot, fanda an’ana va yangilanish, fan qadriyatlari, olim qadri, bilish usullari, empirik bilim, 

nazariy bilim, ijtimoiy-gumanitar fanlar, tabiiy fanlar, texnika fanlari, ilmiy texnika inqilobi, ilmiy salohiyat, metodologiya.  

Fan haqida tushuncha va dunyoda rivojlanish tarixi

Fan — dunyo xaqidagi bilimlar sistemasi, ijtimoiy ong shakllaridan biri. U yangi bilimlarni egallash bilan bogʻliq faoliyatni ham, bu faoliyatning mahsuli — olamning ilmiy. manzarasi asosini tashkil etuvchi bilimlarni ham oʻz ichiga oladi; inson bilimlarining ayrim sohalarini ifodalaydi. F.ning bevosita maqsadi oʻzining urganish predmeti hisoblangan voqelikning qonunlarini kashf etish asosida shu voqelikning jarayon va hodisalarini taʼriflash, tushuntirish, oldindan aytib berishdir. XX asr boshlariga kelib, uning har tomonlama rivojlanishi fanning ijtimoiy ong tizimidagi o’rni va ahamiyatini yangicha tushunishni taqozo etdi. Hozirgi zamon faniga xos bo’lgan quyidagi xususiyatlarni ko’rsatish mumkin:  
 fan  o’zining  o’rganish  sohalarini  kengaytirib,  mikroolam,  makroolam  muammolarini  o’rganish bilan shug’ullana  boshladi.  

Mikro-  va  makroolamni  o’rganish  uchun  fan  an’anaviy  usullardan  tashqari,  yangi 
usullardan, maxsus asboblardan, matematik modellashtirish usulidan foydalana boshladi;  
 ilmiy  bilishning  sub’ektiv  jihatlariga  alohida  e’tibor  berila  boshlandi.  

Bu  esa  mutaxasisning  o’rganayotgan sohasini chuqurroq va kengroq bilishini taqozo etdi;  
- falsafa va fanda olamdagi narsa-hodisa va jarayonlarning qonuniyat va tartib asosida ro’y berishi to’g’risidagi qarashlardan farqli ravishda rivojlanish tartib va tartibsizlik birligidan iborat ekani e’tirof qilina boshlandi;   fan  taraqqiyoti  milliy  doiradan  chiqib,  tobora  baynalmilal  xarakter  kasb  eta boshladi.  Uning  yutuqlari  butun 
insoniyatning mulki sifatida anglana boshladi;  
- fanning insonparvarlik va taraqqiyparvarlik mohiyati to’laroq namoyon bo’ldi;  
 fanning rivoji olimlarning qadriyatlarni e’zozlash  va baholashda  yangicha  mezonlarni ishlab chiqishni

 taqozo etdi.  Bu  olimlarning  biror-bir  fan  sohasini  yakka  hukumronlik  bilan  egallab  olmasligi,  ilmiy  yangiliklarni 
boshqalardan  yashirmasligi,  ko’chirmachilik  qilmasligi,  o’z  qadr qimmatini  toptamasligi  kabilarda  namoyon bo’ldi;  
-  jahon  miqyosida  ilmiy  salohiyatni,  ilm-fan  yutuqlarini  boshqa  mamlakatlarga  chiqarish  moddiy  ne’matlar 
chiqarishdan  ko’ra  foydaliroq  bo’lib  qoldi.  Bu  esa  jahon  miqyosida  informatsion  jamiyatni,  insoniyatning  bir 
butun hamjamiyati shakllanishining muhim omillaridan biri bo’lib qoldi;  
 tabiiy va ijtimoiy fanlarning o’zaro uzviy bog’liqligi, ta’siri kuchaydi. Tabiiatshunos olimlarning ijtimoiy  fan yutuqlaridan  foydalanishi  inson  va  tabiat  o’rtasidagi  munosabatlarni  insoniylashtirishda, 

 tabiatni  muhofaza etishda muhim ahamiyat kasb etdi;  
- fan umumbashariy va umuminsoniy muammolarni hal etish bilan jiddiy shug’ullana boshladi;