Reja: Huquqning tushunchasi va mohiyati Huquqni tushunishning umumiy masalalari va ularning amaliy faoliyat uchun ahamiyati Huquqqa "normativ" yondashuv qonuniylik

Ikkinchidan, huquq shakllariga nisbatan ijtimoiy munosabatlar ustuvorligi tan olinadi.

Uchinchidan, davlatning iqtisodiyotga aralashuvini cheklashni tan oladi, boshqaruvni markazlashtirmaslik tarafdori.

Huquqni sotsiologik tushunishning salbiy jihatlari:

- agar huquqni qonunlarni hayotga tadbiq etish, real huquqiy tartibot deb tushunsak, huquqiy va huquqqa xilof xatti-harakatlarni belgilash mezonlari yo`qoladi, chunki huquqni hayotga tadbiq etish qonuniy va g`ayriqonuniy bo`lishi mumkin;

- huquq ijodkorligining faqat sudyalar va ma`muriyatchilarga yuklab qo`yilishi ayrim mansabdor shaxslar tomonidan oshkora zo`ravonlik va o`z vakolatlari doirasidan chetga chiqish, ishonchni suiiste`mol qilish xavfini kuchaytiradi.

Bizning sharoitimizda mansabdor shaxslarning qonunni chetlab o`tishi, qonun talablarining aksini qilgan holda o`z manfaatlarini qondirish hollari uchrab turadi. Agar huquqni sotsiologik tushunish hukmron bo`lsa, undaylarning faoliyati qonuniy bo`lib qoladi va huquq bilan, qonun bilan hech qanday bog`liq joyi qolmaydi. Mansabdor shaxslarga, ayniqsa militsiya xodimlariga «faqat qonun yo`l qo`ygan barcha xatti-harakatga ijozat beriladi» tamoyili ko`proq, ishonchliroq samara beradi.

Sotsiologik yondashuv tadqiqotchilar va qonun chiqaruvchi idora uchun yaxshi samara berishi mumkin. Huquqni bilish, foydali va samarali qonunni ishlab chiqish uchun amaldagi qonunchilikni o`rganish zarur. Hayotga tadbiq etilgan yozma huquq normalarini o`rganish ularni takomillashtirishning eng ma`qul yo`lidir. Hayotga tadbiq etilgan huquq - ijtimoiy munosabatlarni qonun bilan tartibga solishdagi nuqson va kamchiliklarni aniqlash manbaidir.

5. Huquq haqida ta`limotlar

Huquqqa yondashuvda ayrim olimlar huquqiy normalar va huquqiy munosabatlar bilan birga huquqiy ongi ham huquq tushunchasiga kiritadilar. Shu bois huquqning psixologik nazariyasi kelib chiqisi, u fanda va amaliyotda mustaqillikka da`vogar bo`lsa-da, aslida huquqiy realizm g`oyalari va boshqa nazariyalar bilan bog`liqlikda yashab kelmoqda.

Mazkur nazariya XX asrda mantiqiy to`la shakllangan bo`lib, Petrajitskiy, Ross, Reysner va boshqalar bu nazariyaning Ovrupodagi namoyandalaridir. Mazkur nazariyaning asosiy g`oyalari:

1. Inson psixikasi (ruhiyati) - ijtimoiy taraqqiyot - jamiyat, davlat, huquq, axloqning rivojlanishini belgilovchi omil;

2. Huquq tushunchasi va mohiyati qonun sohibi faoliyati orqali emas, psixologik qonuniyatlar - huquqiy ehtiroslar (imperativ-atributiv xarakter), Ya`ni nimagadir huquqiy vakolat (atributiv norma), nimadir qilish burchi (imperativ norma) majmui orqali kiritiladi deb hisoblaydi;

3. Barcha huquqiy his-tuyg`ular ikkiga - ijobiy (davlat tomonidan o`rnatiladigan) va intuitiv (shaxsiy) huquq his-tuyg`ulariga bo`linadi. Intuitiv huquq inson xulq-atvorining haqiqiy tartibga soluvchisi bo`lib, «haqiqiy» huquq sifatida qaralishi kerak.

Mazkur nazariyaning ijobiy jihatlari:

- birinchidan, huquqni tushunishda iqtisodiy, siyosiy jarayonlar bilan birga psixologik jarayonlarga ham e`tiborni qaratadi. Bu ijtimoiy psixologiyani hisobga olmay, individning psixologik tuzilishini inobatga olmay turib qonunlar chiqarish mumkin emasligini bildiradi;