Режа: Иқтисодиёт ва бозор. Бозордаги муваффақиятсизликлар ва ҳукумат органларининг роли

Бозор иктисодининг кўзда тутилмаган салбий самаралари қуйидагилар:
• бозорни монополлашуви хавфи;
• жамият инфратузилмасини (транспор, ижтимоий инфратужилма, мудофаа, жамоат тартибини саклаш,фундаментал тадкикотлар ва х.к.) ривожлантиришга рақбатнинг йўклиги;
•атроф мухитни ифлошланиши ва табиий ресурслардан самарасиз фойдаланиш хавфи;
•ижтимоий тенгсизлик, ахоли даромадлари даражасидаги табакаланиш даражасиниг ўсиши;
•ресурсларни адолатсиз тақсимланиши хавфи;
•иктисодиётнинг бекарор ривожланиши, иктисодий инкирозларнинг рўй бериши ва х.к.

Соф бозор учун хос бўлган бу камчиликлар давлатнинг, иктисодий тизимнинг самарадорлигини оширишга каратилган, асосий функцияларини белгилаб беради. Айнан шу туфайли бозор ва давлат симбиози рўй берди, ва кўпчилик давлатларнинг бугунги кундаги иктисодиёти соф бозор иктисодиёти хам, соф давлат иктисодиёти хам эмас. «Иктисодиётни баркарор амал килиши учун икки ташкилий кисм-бозор ва хукумат зарур.

Уларсиз хозирги замон иктисодиётини бошкариш –худди битта кўл билан карсак чалиш билан баробардир» Илгор давлатлар бозорлари ривожланишига давлатнинг аралашуви туфайли даврий тебранишлар амплитудасини камайтиришга, инкирозий ходисаларни юмшатишга ва иктисодий ривожланишда жиддий илгарилашга эришилди.

Давлатнинг иктисодий функциялари кўп ва хилма-хилдир. Шунинг учун тахлилимизда давлатнинг асосий иктисодий функцияларинигина кўриб чикамиз.

Давлатнинг асосий иктисодий функцияларига куйидагилар киради:
- бозор тизими самарали фаолият кўрсатишини таъминлайдиган хукукий база ва ижтимоий мухитни таъминлаш;
- рақобат мухитини яратиш ва уни ҳимоя килиш.
- ижтимоий неъматлар билан таъминлаш мақсадида ресурсларни кайта таксимлаш;
- атроф мухитни химоя килиш;
- даромад ва бойликларни кайта тақсимлаш;
- иктисодиётни баркарорлаштириш, яъни, иктисодий конюктуранинг ўзгарувчанлиги натижасида пайдо бўладиган ишсизлик ва инфляция даражаларини назорат килиш хамда иқтисодий ўсишни рагбатлантириш.

Давлат бозор иктисодиётининг самарали фаолият кўрсатиши учун асос бўладиган айрим хизматларни ва хукукий базани таъминлаш вазифаларини зиммасига олади. Хукукий базани таъминлаш асосан иктисодий фаолиятни тартибга солувчи конунлар ишлаб чикаришда ва бу конунларни бажаришни таминлаш хамда назорат килишда намоён бўлади.

Давлат, шунингдек халкаро муносабатларни йўлга кўйиб ўз тадбиркорларинг махсулотларини хорижий мамлакатларда сотиши учун кулай шароит яратади. Бунга икки томонлама соликка тортмаслик, бож тўловлари бўйича ўзаро имтиёзлар бериш, инвестицияларни кафолатлаш каби масалаларда хукуматлараро келишувлар оркали эришилади.