Reja: Mеxanikada caqlanish qonunlari. Enеrgiya va uning turlari

Kuch impulsi jismga ta’sir etayotgan kuchning shu kuch ta’sir etish vaqtiga ko‘paytmasiga teng.
Xalqaro birliklar sistemasida kuch impulsi – ning birligi Nyuton·sekund (N·s). 1 N·s li impuls – bu 1 s davomida ta’sir etuvchi 1 N kuch impulsidir.
Kuch impulsi vektor kattalik bo‘lib, uning yo‘nalishi kuchning yo‘nalishibilan bir xil bo‘ladi.
Jism impulsi. Jism harakatini tavsiflash uchun jism massasi va uning tezligini alohida tarzda emas, balki ularni birgalikda qarash kerak. Shu maqsadda jism impulsi degan fizik kattalik kiritilgan.
Jism massasi bilan uning tezligi ko‘paytmasiga teng kattalik jism impulsi (yoki harakat miqdori) deb ataladi.
Xalqaro birliklar sistemasida jism impulsining birligi kg·m/s bo‘ladi. 1 kg ·m/s li impuls – bu 1 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 1 kg massali jismning impulsi. Tezlik vektor kattalik bo‘lgani sababli jism impulsi ham vektor kattalikdir.
Uning yo‘nalishi tezlikning yo‘nalishi bilan bir xil bo‘ladi.
Kuch impulsi va jism impulsi orasidagi munosabat.
Jismning olgan tezlanishi quyidagicha ifodalanadi:
Nyutonning ikkinchi qonuniga binoan tezlanishning quyidagi formulasi ham o‘rinlidir:
Tezlanishning ikkala formulasini o‘zaro tenglashtirish mumkin:
yoki
Bu formulada – kuch impulsi, – o‘zaro ta’sirgacha, – o‘zaro ta’sirdan keyingi jism impulslari ekanligini hisobga olsak, formulaning o‘ng tomoni jism impulsining o‘zgarishini ifodalaydi: ;
Vaqt birligi ichida jism impulsining o‘zgarishi shu jismga ta’sir etayotgan kuchga teng:
Doimiy kuch ta’sirida jism impulsi vektorining o‘zgarishi shu kuchning uning ta’sir etish vaqtiga ko‘paytmasiga teng:
IMPULSNING SAQLANISH QONUNI. Yopiq sistema. Fizikada tahlil qilinayotgan jismlar guruhiga jismlar sistemasi deyiladi. Sistemadagi jismlar faqat bir-biri bilan o‘zaro ta’sirlashishsa va sistemaga ta’sir etayotgan tashqi kuchlar ta’siri o‘zaro muvozanatda bo‘lsa, bunday jismlar sistemasi yopiq sistema deb ataladi. M: Kosmik kemani uchirishda Yer bilan kosmik kema birgalikda yopiq sistema deb qaraladi. Chunki Quyosh, Oy va boshqa osmon jismlarining kosmik kemaga ta’sirini hisobga olmasa ham bo‘ladi.