Reja: Reja: Tilshunoslik alohida,mustaqil fan sifatida

QADIMGI HIND TILSHUNOSLIGI Jahon tilshunosligining markazi, beshigi sifatida qadimgi Hindiston tan olingan.Chunki til masalalariga oid hodisalar bilan jiddiy,puxta shug’ullanish ilk bor Hindistonda – hind olimlari,filologlari tomonidan boshlab berildi. Bundan XV asr ilgari yozilgan qadimgi hind adabiy tili yozuvi –sanskrit da yaratilgan qadimgi hindlarning diniy madhiyalari Vedalar tili davrlar o’tishi bilan mamlakat aholisining so’zlashuv tilidan farqlanib qola boshladi.Qadimgi yozma yodgorliklar tili bilan so’zlashuv tili orasida ajralish ,ziddiyat yuzaga keldi.Ushbu ziddiyatni farqlanishni yo’qotish uchun hind olimlari yozma yodgorliklar tilini o’rganishga,ularni ommaviylashtirishga jiddiy kirishdilar. Vedalardagi ma’nosini tushunib bo‘lmaydigan atamalarning izohli lug‘atini tuzganlar, matnlarni fonetik va morfologik nuqtai nazardan tahlil qilganlar.Aynan mana shu Hindistonda tilshunoslikning yuzaga kelishiga asosiy sabab bo’ldi.

QADIMGI YUNON VA RIM TILSHUNOSLIGI Eramizdan avvalgi VI-V asrlarda qadimgi Afinada falsafa barcha bilim tarmoqlarini o‘z ichiga olgan yagona fan bo‘lgan. Antik dunyo faylasuflari tilga ham falsafaning ajralmas bir qismi sifatida qaraganlar va til hodisalarining mohiyatini falsafiy nuqtai-nazardan izohlashga harakat qilganlar. Ular so‘z bilan predmet o‘rtasidagi munosabatni tabiat va jamiyat o‘rtasidagi bog‘lanish, “garmoniya” (ya’ni monandlik, moslik, uyg‘unlik) haqidagi ta’limot asosida izohlashga intilganlar. So‘zlar va ularning nomlanishi, ularning ichki mohiyati to‘g‘risidagi fikrlar mashhur faylasuflarning munozara va mushoirlarida aks etardi. Shundan kelib chiqib, qadimgi grek (yunon) tilshunosligi taraqqiyotini shartli ravishda quyidagi 2 davrga bo‘lib o‘rganish mumkin. 1.Falsafiy davr. 2.Grammatik (yoki filologik) davri.

Bu munozaralar Platonning “Kratil” nomli asarida Germogen va Kratil orasidagi bahslashuvda bayon etiladi. Kratilning fikricha, har bir nom (ot) predmetning mohiyatidan kelib chiqadi, ya’ni uning tabiatiga mosdir. Germogenning zamondoshi Sokratni Kratilni yoqlab, hech kim o‘z ixtiyori bilan so‘zni o‘zgartira olmasligini bildiradi. Ularning fikricha, til kishilarning ruhida tabiat talabiga ko‘ra paydo bo‘lgan va so‘z predmetning tabiiy xususiyatini ifoda qiladi. Har bir nom o‘zi anglatayotgan narsa, buyum, hodisa bilan aloqada, bog‘lanishda bo‘lib nomlarda ularning mohiyati aks etadi deb hisoblaganlar. Aniqrog‘i, suvda daraxtlar, ko‘zguda biz aks etganidek, har bir nom o‘zi ifodalayotgan predmetning mohiyatini aks ettiradi va bu bog‘lanish tabiat tomonidan berilgan zaruriy bog‘lanish hisoblanadi. Ya’ni, narsalargina emas, ularning nomlari bo‘lgan so‘zlar ham tabiat tomonidan yaratilgan, ularga tabiatan berilgan «to‘g‘ri» nomlar bor. Bu qarash onomatopeya - tovushga taqlid nazariyasini ilgari surishga olib keldi.