Режа Ривожланган мамлакатлар таълим тизимидига тажрибалари. Таълим тизимидаги қўлланиладиган моделлар

Олий ўқув юртларнинг кадрлар тайёрлашдаги инновацион фаолияти
Ҳозирги кунда хорижий мамлакатларнинг олий таълим соҳасидаги олиб бораётган давлат сиёсатлари қуйидаги жиҳатлари билан характерланади:
Хусусий олий ўқув юртларини ташкил қилиш, уларни ривожлантириш борасидаги амалий ишлар давлатлар томонидан қўллаб қувватламоқда (чунки бу соҳага давлат ва маҳаллий бюджет кўмагидан ташқари, йирик хусусий сармояларни ҳам жалб қилиш имконини беради) Бундай ёндошув айниқса АҚШ,Япониява Францияда кўзга яққол ташланади.
Олий ўқув юртлари давлат тасарруфида бўлган давлатлар алоҳида ажралиб туради (Германия,Австрия,Дания,Греция). Бу давлатларда хусусий олий ўқув юртлари черков тасарруфида бўлиб, улар 2-3 фоизни ташкил қилади.
Хусусий олий ўқув юртлар тизими кенг ривожланаётган мамлакатлар (АҚШ,Япония,Франция). Уларнинг мавжудлиги давлат тасарруфидаги олий ўқув юртлари обрўсига путур етказмайди.
Юқоридаги барча мамлакатлардаги хусусий олий ўқув юртлар молиявий жиҳатдан давлат томонидан қўллаб қувватланади.
Хусусий олий ўқув юртини ташкил қилиш – бу кўп сармоя талаб қиладиган тадбирдир. Бу борада тўпланган тажрибаларнинг далолат беришича, фақат иқтисодий бақувват фирмалар (алоҳида шахслар) ёки бақувват ижтимоий ташкилотгина ўрта даражадаги хусусий олий таълим мактаби фаолиятини ташкил қила олади.
Хусусий ва давлат тасарруфидаги олий таълимни ташкил қилиш борасидаги тамойилларни алоҳида мамлакатлар мисолида аниқ таҳлил қилайлик.
АҚШ таълим тизими. 2010 йилда дунёдаги 10 та энг юқори рейтингли ОТМлари орасига 8 таси АҚШ университетлари ва институтлари кирган. АҚШ олий таълим муассасалари сони бўйича дунёда 2-ўринда туради. Олий маълумотлилар (бакалавр даржасига эга ва ундан юқорилар) улуши 28 фоизни ташкил этади. АҚШдаги энг қадимий университет Гарвард 1636 йилда ташкил топган. АҚШ ҳукумати ОТМларни бошқармайди (ФБР ва бошқа ташкилотлар учун мутахассислар тайёрлайдиган 8 та ОТМлардан ташқари). Энг нуфузли университетлари: Гарвард, Пристон, Йель, Колумбия, Пенсильван, Брауновский, Корнельский университетлари ва Дартмут коллежи. Америка Қўшма Штатларида болалар 6 ёшдан 17 ёшгача 12 йил ўқийдилар.
Америка олий ўқув юртларига кириш учун белгиланган синов (тест)лар икки хил бўлади: САТ(Схоластик аптитюд тест); АКТ (Американ коллеж тест) синовлари. САТ синовлари мураккаброқ бўлади. Машҳур университетларга киришу чун САТ синовларини топшириш шарт бўлади.
Олий ўқув юртига кириш учун ҳар бир абитуриент математика ва инглиз тилидан синов (тест) топширади. Америкада талабалар математика ва инглиз тилидан кириш синовларини 10-12 синфларда ўқиб юрган вақтларида, ўзларига қулай пайтда топшира оладилар. Бундай тестлар Америкада ҳар йили 3-4 марта ўтказилади.