Reja: Texnik-iqtisodiy asoslash nima? Texnik-iqtisodiy asoslarni tushunish va uning ahamiyati

Ishlab chiqarish maqsad va mohiyatiga ko’ra 2 qismga ajratiladi:

1. 
   Moddiy ishlab chiqarish- moddiy shakldagi mahsulotlarni, masalan, oziq-ovqat, kiyim-kechak, turar-joy va boshqalarni yaratish hamda ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan xizmatlar ko’rsatish. Masalan, yuk tashishz yo’l xizmat ko’rsatish, ishlab chiqarish axborotini uzatish va hokazolar. Mazkur sohaga sanoat, transport, aloqa, qurilish, qishloq xo’jaligi va boshqa shu kabi tarmoqlar kiradi.
   
2. 
   Nomoddiy ishlab chiqarish- moddiy shaklga ega bo’lmasada, aholi uchun zarur xizmatlarini o’z ichiga oladi. Mazkur sohaga jismoniy tarbiya, sport, bilim berish, ma’daniy-maishiy va tabiiy xizmatlar ko’rsatish kiradi.
   

Ishlab chiqarish tadbirkorligi va mohiyati.
Ishlab chiqarish tadbirkorligi xilma-xildir. Har qanday bizni qayta ishlab chiqarish sikli–mahsulot va xizmatning ishlab chiqarish, tovarlarni almashtirish va taqsimlash, ularni iste’mol qilish bilan u yoki bu darajada bog‘liq bo‘lgani uchun tadbirkorlik faoliyatining quyidagi turlarini: ishlab chiqarish, tijorat va moliyaviy tadbirkorlikni ajratib ko‘rsatish mumkin.
Ishlab chiqarish tadbirkorlikni yetakchi turi deb atash mumkin. Bunda mahsulot, tovarlar ishlab chiqariladi. Biroq bozor iqtisodiyotiga o‘tishda aynan shu faoliyat sohasi eng ko‘p salbiy o‘zgarishlarga duchor bo‘ldi: xo‘jalik aloqalari uzildi, moddiy-texnik ta’minot buzuldi, mahsulotni sotish keskin pasaydi, korxonalarning moliyaviy ahvoli yomonlashdi.
Moliyaviy (yoki moliya-kredit) tadbirkorligi tadbirkorlik faoliyatining alohida turidir. Uning faoliyat sohasi–muomala, qiymatlar almashinuvidir. Moliyaviy faoliyat ishlab chiqarish faoliyatiga ham, tijorat faoliyatiga ham kirib boradi, biroq u bank, sug‘urtasini va boshqa shakllarda mustaqil ham bo‘lishi mumkin.
Nisbatan mustaqil bo‘lgan tadbirkorlik faoliyati turlari o‘zaro chambarchas bog‘lanib, bir-birini to‘ldiradilar. Bunda ustuvorlikni tadbirkorlik faoliyatining hamma turlarini belgilab beruvchi va eng murakkabi bo‘lgan ishlab chikarish tadbirkorligiga berish kerak.
Ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanishni istagan har qanday tadbirkor konkret qaysi tovarlarni ishlab chiqarishi, qaysi xizmat turlarini ko‘rsatishni xohlashini belgilab olishi kerak. So‘ngra bu tadbirkor marketing faoliyatiga kirishadi. Tovarlarga bo‘lgan ehtiyoj iste’molchilar, tovarlarning xaridorlari, ulgurchi, ulgurchi–chakana savdo tashkilotlari bilan aloqaga kirishadi.
Tadbirkor va tovarning bo‘lajak xaridorlari o‘rtasida tuzulgan kontrakt muzokaralarini rasmiy (farmal) yakuni bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Bunday kontrakt tadbirkorlik (xavfi) tavakalni eng kam (minimal) darajaga tushuradi. Aks holda tadbirkor tovar ishlab chiqarish bo‘yicha faoliyatini faqat og‘zaki kelishuvga ega bo‘libgina boshlaydi. Endigina yuksalayotgan bozor munosabatlari sharoitida og‘zaki kelishuvlarning ishonchliligi uncha katta emas, (tavakal) esa sezilarli darajada baland.