Reja: Yonilg`ilarning xossalari va ularning turlari. Yonilg`ilarning klassifikatsiyasi va element tarkibi. Yonilg`ilarning yonishi va issiqlik berishi. Yonilg`ilarning yonishi uchun kerakli havo miqdori

3. Yonilg`ilarning yonishi va issiklik berishi

Yonilg`ilarning yonishi natijasida xosil bulgan issiklikning darajasi uning sifatini belgilaydi. Suyuk va kattik yonilg`ilarda massa (kdj\kg) gazsimonlarda esa (kdj\ _m³) birligidagi yonilg`ining tula yonishidan xosil bulgan issiklik mikdoriga yonilg`ining yonish issikligi deb ataladi.

Yonilg`ilarning yukori Q<sub>kup</sub> va past (Q<sub>kam</sub>) yonish issikligi buladi.
Massa yoki xajm birligidagi yonilg`ining tula yonishi natijasida xosil bulgan va yonish maxsulotlarini boshlangich xaroratgacha sovutganda sovituvchi muxitga beriladigan issiklik mikdori yukori yonish issikligi deb ataladi, va kuyidagicha aniklanadi.
Q_kup = 339 S + 1256 N – 109 (0 - S )
Massa yoki xajm birligidagi yonilg`i yengandan xosil buladigan issiklik mikdoridan, suv bugining kondensatlanishida ajralib chikuvchi issiklik mikdorining ayirmasi yonilgining past yonish issikligi Q kam deyiladi va kuyidagicha aniklanadi.
Q<sub>kam</sub> = Q<sub>kup</sub> - 25 ( 9 N + W ).
Bu yerda 25 kj \ kg – odatda 1 kg suvni buglantirish uchun ketadigan issiklik mikdori.
1 kg yonilg`i yonganda 9N suv bugi xosil buladi.
1 kg yonilg`idagi N vodorod va W – namlik mikdori. Gaz kurinishidagi yonilg`ilarning eng kup issiklik berish darajasi kuyidagicha xisoblanadi.
Q_kup =128(SO + N₂ ) + 399 SN_u + 639 S_p N _t.
Eng past issiklik berish mikdori esa
Q_kam = 128 SO + 108 N ₂ + 356 SN _u + 589 Sp N _t
Shunday kilib, yonilg`ining taxminiy issiklik berish mikdori kilib 1 kg yoki 1 <sup>m 3</sup> yonilg`i yenganda 29307,6 KDJ issiklik beradi deb kabul kilingan.
Yonilg`ining yonish issikligini fakat nazariy yul bilangina emas, balki tajriba yuli, ya’ni maxsus asbobda (kalorimetrda) ma’lum mikdordagi yonilg`ini yokib kurish natijasida xam aniklash mumkin.
Yonish issikligini kalorimetrda suvni xaroratini oshishiga karab baxolanadi.
Real yonilg`ining shartli yonilg`iga nisbatan kup yoki kam issiklik ajratishi kaloriyali ekvivalentligini kursatadi. Xar xil turdagi yonilg`ining issiklik berish va kaloriya ekvivalentligi kuyidagicha.

№	Yonilg`ining turi	Isskilik berishi Q^p kdj/kg	kaloriya ekvivalenti
1 2 3 4 5 6 7	Shartli yonilg`i (donetskiy toshkumiri) Antrotsit Okish kumir Torf Utin Neft Mazut	29307 30230 14235 13440 12560 41867 41448	1,0 1,03 0,49 0,46 0,43 1,42 1,40

Yonish murakkab jarayon bulib, bunda ximik reaksiya fizik xodisalar bilan kuzatiladi, ya’ni yonilgi va xavo aralashma diffuziya jarayoni, issiklik almashinuvi, gidro va gazadinamik jarayonlar.

Yonish – yonuvchi maxsulotni okismetel (oksidlovchi) bilan ximiyaviy birlashish jarayonidir.